مثنوی «هفت وادی» میرسیدعلی همدانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

معاون دبیرکل آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان؛ استاد فلسفه دانشگاه ملی تاجیکستان

چکیده

میرسیدعلی همدانی از زمرۀ عارفان و ادیبان پرکاری است که آثار فراوان علمی و ادبی تألیف کرده است و محققان تعداد آن‌ها را بیش از ۱۷۰ نسخه دانسته‌اند. یکی از آثار باقی‌ماندۀ او مثنوی هفت وادی است که ۶۴۲ بیت دارد. دربارۀ منسوب بودن این مثنوی به میرسیدعلی همدانی میان محققان اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی چون هرمان اته، اشپرینگر و علی محمدی خراسانی این مثنوی را اثر عطار نیشابوری دانسته‌اند؛ اما سعید نفیسی، محمد ریاض، ماهرخواجه سلطان‌زاده، حاتم عصازاده و... تأکید کرده‌اند که هفت وادی را بااینکه تلخیص و فشردۀ منطق‌الطیر است، می‌توان متعلق به میرسیدعلی همدانی دانست. در این مقاله با تکیه به نظرات برخی از این محققان، اشتراکات و تفاوت‌های این دو اثر به‌اختصار بررسی شده است. در پایان این بحث و بررسی نگارنده چنین نتیجه‌گیری کرده است که در هفت وادی معمای وحدت با دلیل و برهان‌های ردناپذیر و بدیعی در خلعت عرفانی مطرح شده است و همین موضوع نشان می‌دهد که منشأ هفت وادی میرسیدعلی، اندیشۀ وحدت وجود است. سالکان با راهنمایی پیر به سفر برمی‌آیند و بعد از رسیدن به مقصد نهایی درک می‌کنند که حق و خلق و و وحدت و کثرت یکی است. در هفت وادی دشواری‌های راه سالک با آب و رنگ بدیعی تصویر و شرح یافته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Маснавии «Њафт водї»-и Мирсаййидалии Њамадонї

نویسنده [English]

  • Мирзо Муллоањмад Каримљон Ќодиров
چکیده [English]

Мирсаййидалии Њамадонї аз зумраи орифон ва адибони пуркорест, ки осори фаровони илмию адабї таълиф кардааст ва муњаќќиќон теъдоди онњоро беш аз 170 нусха донистаанд. Яке аз осори боќимондаи ў маснавии «Њафт водї» аст, ки 642 байт дорад. Дар бораи мансуб будани ин маснавї ба Мирсаййидалии Њамадонї миёни муњаќќиќон ихтилофи назар вуљуд дорад. Бархе чун Њерман Эте, Шпрингер ва Алии Муњаммадии Хуросонї ин маснавиро асари Аттори Нишопурї донистаанд. Аммо Саид Нафисї, Муњаммад  Риёз,  Моњирхоља Султонзода, Њотам Асозода ва... таъкид кардаанд, ки «Њафт водї»-ро бо ин ки талхис ва фишурдаи «Мантиќуттайр» аст, метавон мутааллиќ ба Мирсаййидалии Њамадонї донист. Дар ин маќола бо такя ба назароти бархе аз ин муњаќќиќон, иштирокот ва тафовутњои ин ду асар ба ихтисор баррасї шудааст. Дар поёни ин бањсу баррасї нигоранда чунин натиљагирї кардааст, ки дар «Њафт водї» муаммои вањдат бо далелу бурњонњои раднопазир ва бадеъе дар хилъати ирфонї матрањ шудааст ва њамин мавзўъ нишон медињад, ки маншаъи «Њафт водї»-и Мирсаййидалї андешаи вањдати вуљуд аст. Соликон бо роњнамоии пир ба сафар бармеоянд ва баъд аз расидан ба маќсади нињої дарк мекунанд, ки њаќќу халќ ва  вањдату касрат якест. Дар «Њафт водї» душворињои роњи солик бо обуранги бадеї тасвир ва шарњ ёфтааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Мирсаййидалии Њамадонї
  • «Њафт водї»
  • «Мантиќуттайр»