از بیدل تا امروز؛ مروری بر مکتب پیروان بیدل و تحول سبک در ادبیات فارسی فرارودان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای فیلولوژی، استاد دانشگاه دولتی خجند

چکیده

تا زمان اوج سبک هندی در شبه‌قاره هند و حتی نزدیک به آن روزگار در فرارودان شاعرانی به‌سر می‌بردند که مهم‌ترین سنت و ویژگی‌های سبک هندی را در اشعار خود بازتاب می‌دادند. در تذکرۀ نمونۀ ادبیات تاجیک صدرالدین عینی اسم شاعران زیادی آمده است که در همین روزگار به‌سر برده و در اشعارشان شیوه‌های خاص سبک هندی را به‌کار گرفته‌اند. در این مقاله برخی از مهم‌ترین این شاعران معرفی شده و ضمن ارائۀ نمونۀ اشعار این شاعران، برخی از ویژگی‌های شعری آن‌ها بحث و بررسی شده است. شوکت بخاری از نخستین سخنوران معتبر ورارود است که ویژگی‌های سبک هندی را در اشعارش متجلی کرده است. چنان‌که از اشعار شوکت پیداست، او تا اوج ظهور صائب و بیدل اشعارش را با آن ویژگی‌هایی که بعدها به نام «سبک هندی» معروف شد، مزین کرده است. سیدای نسفی از دیگر شاعران معروف دوران رواج سبک هندی در فرارود است. پس از نفوذ اشعار بیدل و صائب در فرارود، مکتب پیروان بیدل در این منطقه عرض هستی کرد و شاعران زیادی را در وسعت‌آباد خود جمع آورد. از مهم‌ترین این شاعران می‌توان به نقیب‌خان طغرل احراری و ظُفرخان جوهری استروشنی اشاره کرد که در این مقاله برجسته‌ترین ویژگی‌های شعری آن‌ها، به‌عنوان شاعران پیرو سبک بیدل، تبیین و بررسی شده است. در مرحلۀ جدید تشکّل شعر فارسی در تاجیکستان، پدیده‌هایی روی کار آمدند که گاه شیوة بیان و اسلوب سبک صائب و بیدل را به‌خاطر می‌آورند. از شاعران پیرو سبک صائب می‌توان به لایق شیرعلی و از پیروان سبک بیدل به صدرالدین عینی، استاد گل‌نظر، فرزانۀ خجندی، سروش و... اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Аз Бедил то имрўз; Муруре бар мактаби пайравони Бедил ва тањаввули сабк дар адабиёти форсии Фарорўдон Нуралї Нурзод

نویسنده [English]

  • Нуралї Нурзод
چکیده [English]

То замони ављи сабки њиндї дар шибњи ќораи Њинд ва њатто наздик ба он рўзгор дар Фарорўдон шоироне ба сар мебурданд, ки муњимтарин суннат ва вижагињои сабки њиндиро дар ашъори худ бозтоб медоданд. Дар тазкираи «Намунаи адабиёти тољик»-и Садриддин Айнї исми шоирони зиёде омадааст, ки дар њамин рўзгор ба сар бурда ва дар ашъорашон шевањои хосси сабки њиндиро ба кор гирифтаанд. Дар ин маќола бархе аз муњимтарини ин шоирон муаррифї шуда ва зимни ароаи намунаи ашъори ин шоирон, бархе аз вижагињои шеърии онњо бањсу баррасї шудааст. Шавкати Бухорї аз нахустин суханварони муътабари Варорўд аст, ки вижагињои сабки њиндиро дар ашъораш мутаљаллї кардааст. Чунонки аз ашъори Шавкат пайдост, ў то ављи зуњури Соиб ва Бедил ашъорашро бо он вижагињое, ки баъдњо ба номи «сабки њиндї»  маъруф шуд, музайян кардааст. Саййидои Насафї аз дигар шоирони маъруфи даврони ривољи сабки њиндї дар Фарорўд аст. Пас аз нуфузи ашъори Бедил ва Соиб дар Фарорўд мактаби пайравони Бедил дар ин минтаќа арзи њастї кард ва шоирони зиёдеро дар вусъатободи худ љамъ овард. Аз муњимтарини ин шоирон метавон ба Наќибхон Туѓрали Ањрорї ва Зуфархон Љавњарии Истаравшанї ишора кард, ки дар ин маќола барљастатарин вижагињои шеърии онњо ба унвони шоирони пайрави сабки Бедил табйин ва баррасї шудааст. Дар марњалаи љадиди ташаккули шеъри форсї дар Тољикистон падидањое рўи кор омаданд, ки гоњ шеваи баён ва услуби сабк Соиб ва Бедилро ба хотир меоваранд. Аз шоирони пайрави сабки Соиб метавон ба Лоиќ Шералї ва аз пайравони сабки Бедил ба Садриддин Айнї, Гулназар, Фарзонаи Хуљандї, Суруш ва... ишора кард.

کلیدواژه‌ها [English]

  • сабки њиндї
  • мактаби Бедил
  • Фарорўдон