سکه‌های حصار شادمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

وادی حصار در جنوب جنوب تاجیکستان جایگیر است که در حدود آن، ناحیه‌های حصار، شهر نو، تورسون‌زاده، رودکی، وحدت و شهر دوشنبه واقع شده‌اند. برای آموزش تاریخ حصار دربرابر مواد باستان‌شناسی و خطی، سکه‌ها نیز منبعی مهم به‌شمار می‌روند. به‌طور کلی، پیدا شدن سکه‌ها در اطراف شهر دوشنبه نشان از وجود معاملات پولی در سراسر وادی حصار دارد. قدیم‌ترین سکۀ کشف‌شده در این وادی متعلق به دورۀ سلوکیان است. شش دفینه و شمار زیادی سکۀ مسین کوشانی یافت‌شده در این منطقه، حاکی از رشد و نمو تجارت و معاملات پولی در وادی حصار در دورۀ کوشانیان است. البته، در این دوره در نوشته‌های سکه‌ها نیز تغییرات جدی رخ داده است. در عصر پنجم میلادی در منطقۀ جنوبی آسیای میانه ازجمله وادی حصار سکه‌های نقره‌ای متعلق به شاهان ساسانی انتشار می‌یابند.  گنجینۀ ‌یافت‌شده در دوشنبۀ قدیم که عبارت از ۳۹ درهم شاهان ساسانی بود، این موضع را تأیید می‌کند. با ظهور اسلام در عصرهای ۷-۸ میلادی در ایران و آسیای میانه مرحله‌ای نو آغاز می‌شود که طی آن در سکه‌سازی و معاملات پولی نیز تغییراتی بنیادین رخ می‌دهد. یافت شدن درهم اموی و دو دفینۀ درهم‌های عباسی در ناحیۀ حصار نشان از وقوع این تغییرات دارد. سکه‌هایی از عصر سامانی، سلجوقی، خوارزمشاهی، مغول و تیموری نیز در وادی حضار کشف شده است که با بررسی آن‌ها می‌توان به معاملات پولی رایج در آن روزگاران پی برد. از دیگر سکه‌های کشف‌شده در وادی حصار می‌توان به سکه‌های مربوط به شیبانیان، خاندان اشترخانی و منغیت‌ها اشاره کرد. نگارنده پس از بررسی سکه‌های یافت‌شده از وادی حصار به این نتیجه رسیده است که معاملات پولی از دوره‌های بسیار قدیم، عصر سوم پیش از میلاد، در این ناحیه پیدا شده و تا ابتدای عصر بیست در ترقی بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Сиккањои Њисори Шодмон

نویسنده [English]

  • Давлатхоља Довудї
چکیده [English]

Водии Њисор дар љануби Тољикистон љойгир аст, ки дар њудуди он ноњияњои Њисор, Шањринав, Турсунзода, Рўдакї, Вањдат ва шањри Душанбе воќеъ шудаанд. Барои омўзиши таърихи Њисор дар баробари маводи бостоншиносї ва хаттї сиккањо низ манбаъе муњим ба шумор мераванд. Ба таври куллї пайдо шудани сиккањо дар атрофи шањри Душанбе нишон аз вуљуди муомилоти пулї дар саросари водии Њисор дорад. Ќадимтарин сиккаи кашфшуда дар ин водї мутааллиќ ба давраи Селевкиён аст. Шаш дафина ва шумори зиёди сиккаи мисини кўшонии ёфтшуда дар ин минтаќа њокї аз рушду нумуви тиљорат ва муомилоти пулї дар водии Њисор дар давраи Кўшониён аст. Албатта, дар ин давра дар навиштањои сиккањо низ таѓйироти љиддї рух додааст. Дар асри панљуми мелодї дар минтаќаи љанубии Осиёи Миёна, аз љумла водии Њисор сиккањои нуќраии мутааллиќ ба шоњони соcонї интишор меёбанд.  Ганљинаи ёфтшуда дар Душанбеи ќадим, ки иборат аз 39 дирњами шоњони соcонї буд, ин мавзеъро таъйид мекунад. Бо зуњури ислом дар асрњои 7-8 мелодї дар Эрон ва Осиёи Миёна марњалае нав оѓоз мешавад, ки тайи он дар сиккасозї ва муомилоти пулї низ таѓйироте бунёдин рух медињад. Ёфт шудани дирњами умавї ва ду дафинаи дирњамњои аббосї дар ноњияи Њисор нишон аз вуќўъи ин таѓйирот дорад. Сиккањое аз асри сомонї, салљуќї, хоразмшоњї, муѓул ва темурї низ дар водии Њисор кашф шудааст, ки бо баррасии онњо метавон ба муомилоти пулии роиљ дар он рўзгорон пай бурд. Аз дигар сиккањои кашфшуда дар водии Њисор метавон ба сиккањои марбут ба шайбониён, хонадони аштархонї ва манѓитњо ишора кард. Нигоранда пас аз баррасии сиккањои ёфтшуда аз водии Њисор ба ин натиља расидааст, ки муомилоти пулї аз даврањои бисёр ќадим, асри севуми пеш аз мелод дар ин ноњия пайдо шуда ва то ибтидои асри бист дар тараќќї будааст.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • сикка
  • Њисори Шодмон
  • муомилоти пулї