دایرۀ ادبی حصار شادمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو اتحادیه نویسندگان تاجیکستان

چکیده

حصار، وادی حصار یا ملک حصار شادمان، سرزمین پر از فیض و دیار تاریخی تاجیکستان است. این ناحیه همچون مرکز سیاسی، اداری و فرهنگی در طول تاریخ در حیات مردمان ماوراءالنهر نقش کلیدی ایفا کرده است. در این مقاله که با هدف بررسی دایرۀ ادبی حصار شادمان به نگارش درآمده، پیوند حیات ادبی این سرزمین با ادبیات و فرهنگ تاجیکستان و نیز ارتباط آن با ادبیات تمام فارسی‌زبانان مورد توجه قرار گرفته است. دایرۀ ادبی حصار شادمان به‌موازات بنیاد ادبیات نوین تاجیک، از همان دوران دولت‌داری طاهریان، سامانیان و چغانیان آغاز یافته است. ادبیات در حصار شادمان در عصرهای بعدی نیز ترقی و تکامل داشته است. متأسفانه در عصرهای ۱۱-۱۴ میلای بسیاری از نوشته‌های ادیبان این سرزمین به باد فنا رفته‌اند. اما دربارۀ اهل ادب حصار در عصرهای ۱۵-۱۶ میلادی به برکت وجود منابعی چون بدایع‌الوقایع، مجالس‌النفایس و... معلومات نسبتاً بیشتری به‌دست اهل ادب رسیده و چنان‌که معلوم است، دایرۀ ادبی حصار پیش از عصر پانزدهم روبه توسعه نهاده بوده است. در عصر شانزدهم ذکر نام خواندمیر مؤلف روضه‌الصفا، به‌عنوان یکی از نمایندگان دایرۀ ادبی حصار، باعث سربلندی مردم این ناحیه است. نوایی نیز در مجالس‌النفایس دربارۀ شاعران حصاری‌الاصل معلومات ارزنده داده است. دایرۀ ادبی حصار شادمان بعد از قرن پانزدهم با تمام گرایش‌ها و جریان‌های ادبیات فارسی پیوند ناگسستنی دارد. در عصرهای ۱۷-۲۰ میلادی شاعران حصاری‌الاصل زیادی چون میرزاحسرت، پری، ارثی، جذبی و... به خلق اثر پرداخته‌اند که این حاکی از جایگاه سزاوار شاعران حصاری در این دوره است. در دوران شوروی نیز حضور شخصیت‌های ادبی نواحی گوناگون ازجمله وادی حصار در شهر دوشنبه، سبب ایجاد محافل ادبی شد. پس از استقلال تاجیکستان دایرۀ ادبی حصار مجدداً احیا شد و نویسندگان زیادی چون هدایت‌الله رحمانی، سلطان‌مراد آدینه و... به فعالیت در این دایرۀ ادبی مشغول شدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Доираи адабии Њисори шодмон

نویسنده [English]

  • Султонмуроди Одина
چکیده [English]

Њисор, водии Њисор ё мулки Њисори Шодмон сарзамин пур аз файз ва диёр таърихии Тољикистон аст. Ин ноњия њамчун маркази сиёсї, идорї ва фарњангї дар тўли таърих дар њаёти мардумони Мовароуннањр наќши калидї ифо кардааст. Дар ин маќола, ки бо њадафи баррасии доираи адабии Њисори Шодмон ба нигориш даромада, пайванди њаёти адабии ин сарзамин бо адабиёт ва фарњанги Тољикистон ва низ иртиботи он бо адабиёти тамоми форсизабонон мавриди таваљљуњ ќарор гирифтааст. Доираи адабии Њисори Шодмон ба мувозоти бунёди адабиёти навини тољик аз њамон даврони давлатдории Тоњириён, Сомониён ва Чаѓониён оѓоз ёфтааст. Адабиёт дар Њисори Шодмон дар асрњои баъдї низ тараќќї ва такомул доштааст. Мутаассифона дар асрњои 11-14 мелодї бисёре аз навиштањои адибони ин сарзамин ба боди фано рафтаанд. Аммо дар бораи ањли адаби Њисор дар асрњои 15-16 мелодї ба баракати вуљуди манобеъе чун «Бадоеъулваќоеъ», «Маљолисуннафоис» ва... маълумоти нисбатан бештаре ба дасти ањли адаб расида ва чунонки маълум аст, доираи адабии Њисор пеш аз асри понздањум рў ба тавсиа нињода будааст. Дар асри шонздањум зикри номи Хондмир-муаллифи «Равзатуссафо» ба унвони яке аз намояндагони доираи адабии Њисор боиси сарбаландии мардуми ин ноњия аст. Навої низ дар «Маљолисуннафоис» дар бораи шоирони њисориюласл маълумоти арзанда додааст. Доираи адабии Њисори Шодмон баъд аз ќарни понздањум бо тамоми гароишњо ва љараёнњои адабиёти форсї пайванди ногусастанї дорад. Дар асрњои 17-20 мелодї шоирони њисориюласли зиёде чун Мирзо Њасрат, Парї, Ирсї, Љазбї ва... ба халќи асар пардохтаанд, ки ин њокї аз љойгоњи сазовори шоирони њисорї дар ин давра аст. Дар даврони Шўравї низ њузури шахсиятњои адабии навоњии гуногун, аз љумла водии Њисор дар шањри Душанбе сабаби эљоди мањофили адабї шуд. Пас аз истиќлоли Тољикистон доираи адабии Њисор муљаддадан эњё шуд ва нависандагони зиёде чун Њидоятулло Рањмонї, Султонмуроди Одина ва... ба фаъолият дар ин доираи адабї машѓул шуданд.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Тољикистон
  • Њисори Шодмон
  • доираи адабї
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
دوره 11، شماره 28
مهر 1389
صفحه 91-101

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار