تحول دیدگاه اصلاح‌طلبان بخارا در مسائل نظری و عملی قدرت سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

یکی از مسائل مهمی که چه در زمان شوروی و چه پس از استقلال تاجیکستان در جدیدیه‌شناسی تاجیک مورد بحث است، نظر جدیدان دربارۀ سیاست و حاکمیت سیاسی است. بررسی منابع موجود در موضوع جدیدیه نشان می‌دهد کوشش‌هایی که برای ارزیابی دیدگاه جدیدان دربارۀ مسائل فرهنگی و سیاسی به عمل آمده، هرگز نتوانسته است ماهیت واقعی این حرکت را نشان دهد. در این مقاله با درنظر گرفتن جهان‌بینی جدیدان، دیدگاه‌های بی‌واسطة آن‌ها دربارۀ مسئله‌های حاکمیت سیاسی بررسی شده و با تحلیل تعلیمات جدیدان بخارا دربارۀ حاکمیت سیاسی و ماهیت و خصوصیت‌های آن نتایجی بدین شرح به‌دست آمده است: ۱. دشواری تحلیل دیدگاه‌های جدیدان به‌دلیل در دسترس نبودن آثار آن‌ها؛ ۲. بی‌توجهی  جدیدان به موضوعات نظری مثل سرچشمۀ قدرت سیاسی، ماهیت حاکمیت و...؛ ۳. تأکید جدیدان در آغاز کار بر پیوند حاکمیت با عدالت و شریعت اسلامی و گرایش آن‌ها در مراحل بعد به نظریۀ تشکیل دولت و حاکمیت سیاسی براساس ملت؛ ۴. رواج پدیده‌های مهم سیاسی همچون محفل سیاسی، حزب سیاسی، برنامۀ حزبی و... برای نخستین بار ازسوی جدیدان و ورود فعالیت سیاسی تاجیکان به مرحلۀ معاصر؛ ۵. برگزیدن نظام سلطنت امارتی به‌عنوان مدل ایدئال حاکمیت در مراحل اول فعالیت جدیدان؛ ۶. گرایش به جمهوری‌خواهی در مراحل بعدی و پس از اطمینان از اصلاح‌ناپذیری حکومت بخارا؛ ۷. قائل شدن اختیارات وسیع برای شاخه‌های حاکمیت دولتی، انتخاب رهبریت اجراییه ازسوی شورا و حاکمیت قانون‌گذار ازطرف مجلس و حاکمیت قضایی ازجانب قضات انتخابی در نظام جمهوری تاجیکان؛ ۸. تأسیس دولت ملی تاجیکی ازطرف نمایندگان جدیدیه؛ ۹. استفاده از مفهوم گرافیک یا خط تحول فکری جدیدان برای تبیین ماهیت دینامیکی دیدگاه‌های آن‌ها و استفاده از مفهوم رنگین‌کمان یا طیف افکار سیاسی آن‌ها برای تبیین دیدگاه‌های شاخه‌های مختلف.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Тањаввули дидгоњи ислоњталабони Бухоро дар масоили назарї ва амалии ќудрати сиёсї

نویسنده [English]

  • Абдуллоњи Рањнамо
چکیده [English]

Яке аз масоили муњимме, ки чи дар замони Шўравї ва чи пас аз истиќлоли Тољикистон дар љадидияшиносии тољик мавриди бањс аст, назари љадидон дар бораи сиёсат ва њокимияти сиёсї аст. Баррасии манобеъи мављуд дар мавзўъи љадидия нишон медињад, кўшишњое, ки барои арзёбии дидгоњи љадидон дар бораи масоили фарњангї ва сиёсї баамаломада њаргиз натавонистааст моњияти  воќеии ин њаракатро нишон дињад. Дар ин маќола бо дар назар гирифтани љањонбинии љадидон, дидгоњњои бевоситаи онњо дар бораи масъалањои њокимияти сиёсї баррасї шуда ва бо тањлили таълимоти љадидони Бухоро дар бораи њокимияти сиёсї ва моњияту хусусиятњои он натоиље бад-ин шарњ ба даст омадааст: 1. Душвории тањлили дидгоњњои љадидон ба далели дар дастрас набудани осори онњо; 2. Бетаваљљуњии  љадидон ба мавзўъоти назарї мисли сарчашмаи ќудрати сиёсї, моњияти њокимият ва...; 3. Таъкиди љадидон дар оѓози кор бар пайванди њокимият бо адолат ва шариати исломї ва гароиши онњо дар мароњили баъд ба назарияи ташкили давлат ва њокимияти сиёсї бар асоси миллат; 4. Ривољи падидањои муњимми сиёсї њамчун мањфили сиёсї, њизби сиёсї, барномаи њизбї ва... барои нахустин бор аз сўи љадидон ва вуруди фаъолияти сиёсии тољикон ба марњалаи муосир; 5. Баргузидани низоми салтанати аморатї ба унвони модели идеоли њокимият дар мароњили аввали фаъолияти љадидон; 6. Гароиш ба љумњурихоњї дар мароњили баъдї ва пас аз итминон аз ислоњнопазирии њукумати Бухоро; 7. Ќоил шудани ихтиёроти васеъ барои шохањои њокимияти давлатї, интихоби рањбарияти иљроиия аз сўи шўро ва њокимияти ќонунгузор аз тарафи  маљлис ва њокимияти ќазої аз љониби ќузоти интихобї дар низоми љумњурии тољикон; 8. Таъсиси давлати миллии тољикї аз тарафи намояндагони љадидия; 9. Истифода аз мафњуми гирофик ё хатти тањаввули фикрии љадидон барои табйини моњияти динамикии дидгоњњои онњо ва истифода аз мафњуми рангинкамон ё тайфи афкори сиёсии онњо барои табйини дидгоњњои шохањои мухталиф.

کلیدواژه‌ها [English]

  • љадидияшиносї
  • љадидони Бухоро
  • назария
  • сиёсат
  • њокимияти сиёсї