جدیدیه در خجند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

در آغاز قرن بیستم در منطقۀ آسیای مرکزی و به‌ویژه در شهرهای بزرگ آن ازجمله سمرقند، بخارا، تاشکند، خوقند، خجند و... جنبش فرهنگی و اجتماعی جدیدیه عرض هستی کرد که در ترویج خودشناسی ملی، رشد حس وطن‌دوستی، تشکیل مکتب و معارف، بیداری فکری، ترغیب آموزش علم و فرهنگ، تلقین آرمان‌های انسان‌پروری و افکار دموکراسی در کشور نقش معین داشت. در این مقاله، ضمن معرفی خادمان و جانب‌داران این جنبش، مهم‌ترین مکتب‌های شکل‌گرفته براساس اصول نو تببین و بررسی شده است. جدیدیه به افکار اهل علم و ادب خجند تأثیر عمیق رساند و بسیاری از ادیبان و معارف‌پروران ازجمله تاش‌خواجه اسیری و میرزاعبدالله فیاض جانب‌داری خود را از این جنبش فرهنگی بیان کردند و به تبلیغ آن در ایجادیات خود پرداختند. بدین‌ ترتیب، جدیدان (معارف‌پروران) خجند در راه سواد و معرفت مردم و ترغیب جامعۀ نو در ابتدای سدۀ بیستم نقش مهم ایفا کردند و کارنامۀ آن‌ها برای نسل امروز نمونۀ عبرت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Љадидия дар Хуљанд

نویسنده [English]

  • Нуъмонљон Ѓаффоров
چکیده [English]

Дар оѓози ќарни бистум дар мантиќаи Осиёи Марказї ва бавижа дар шањрњои бузург, он аз љумла Самарќанд, Бухоро, Тошканд, Хўќанд, Хуљанд ва... љунбиши фарњангї ва иљтимоии љадидия арзи њастї кард, ки дар тарвиљи худшиноси миллї, рушди њисси ватандўстї, ташкили мактабу маориф, бедории фикрї, тарѓиби омўзиши илму фарњанг, талќини ормонњои инсонпарварї ва афкори демократї дар кишвар наќши муайян дошт. Дар ин маќола зимни муаррифии ходимон ва љонибдорони ин љунбиш муњимтарин мактабњои шаклгирифта бар асоси усули нав табйин ва баррасї шудааст. Љадидия ба афкори ањли илму адаби Хуљанд таъсири амиќ расонд ва бисёре аз адибон ва маорифпарварон, аз љумла Тошхоља Асирї ва Мирзоабдуллоњи Файёз љонибдории худро аз ин љунбиши фарњангї баён карданд ва ба таблиѓи он дар эљодиёти худ пардохтанд. Бад-ин тартиб љадидон (маорифпарварон)-и Хуљанд дар роњи савод ва маърифати мардум ва тарѓиби љомеаи нав дар ибтидои садаи бистум наќши муњим ифо карданд ва корномаи онњо барои насли имрўз намунаи ибрат аст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • љадидия
  • маорифпарварї
  • Хуљанд