فرهنگ ایرانیان مهاجر در آسیای مرکزی در نیمة دوم قرن نوزده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد و پژوهشگر

چکیده

در اواسط قرن هجده میلادی، آسیای مرکزی به هجوم نادر افشار دچار شد. نادرشاه در محاربه‌های قفقاز، افغانستان و هندوستان ظفر یافت و در سال 1740م از راه بلخ و چارجوی وارد ماوراءالنهر شد. بعد از این واقعة تاریخی و درنتیجۀ فعالیت معنوی ایرانیان مهاجر در آسیای مرکزی اصطلاح «ایرانیان مهاجر» به‌وجود آمده است. فرهنگ ایرانیان مهاجر یکی از قسم‌های ترکیبی فرهنگ ملی این سرزمین است و این وادار می‌نماید که از دیدگاه فرهنگ‌شناسی مورد تحقیق و بررسی علمی قرار گیرد. در قرن نوزدهم و کمی قبل از آن، درنتیجة پاره‌ای جنگ‌ها و وجود روابط تجاری برخی از ایرانی‌ها به تمایل خویش به آسیای مرکزی عزیمت کردند و درپی آن در شهرهای بخارا و خیوه طبقة ایرانیان مهاجر شکل گرفت. ایرانیان ضمن پذیرش بعضی خصوصیت‌های فرهنگ جامعة میزبان، برخی وجوه فرهنگ معاشرت ایرانی مثل باادبی، رعایت شرط و آداب معاشرت و ظاهر آراسته، شیوه‌های سلام و تشکر ایرانی، بخشش و... را در آسیای مرکزی رواج دادند. در سال 1890م، در عشق‌‌آباد ایرانیان حسینیه ساختند و در آنجا مراسم دینی خود را برگزار می‌کردند. محله‌هایی که ایرانیان در آنجا زندگی می‌کردند، «ایران‌محله» نامیده می‌شد که هر سال در این محله مراسم عزاداری در ایام محرم برگزار می‌گردید. به این ترتیب، فرهنگ عاشورا در آسیای میانه‌ نفوذ پیدا کرد و در وحدت مسلمانان نقش مهمی در آن ایفا نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Фарњанги эрониёни муњољир дар Осиёи марказї дар нимаи дувуми ќарни нуздањ

نویسنده [English]

  • Сафар Сулаймонӣ
چکیده [English]

Дар авосити ќарни њаждањи мелодї Осиёи марказї ба њуљуми Нодири Афшор дучор шуд. Нодиршоњ дар муњорибањои Ќафќоз, Афѓонистон ва Њиндустон зафар ёфт ва дар соли 1740 мелодӣ аз роњи Балх ва Чорљўй вориди Мовароуннањр шуд. Баъд аз ин воќеаи таърихї ва дар натиљаи фаъолияти маънавии эрониёни муњољир дар Осиёи марказї истилоњи «эрониёни муњољир»  ба вуљуд омадааст. Фарњанги эрониёни муњољир яке аз ќисмњои таркибии фарњанги миллии ин сарзамин аст ва ин водор менамояд, ки аз дидгоњи фарњангшиносї мавриди тањќиќ ва баррасии илмӣ ќарор гирад. Дар ќарни нуздањум ва каме ќабл аз он, дар натиљаи порае љангњо ва вуљуди равобити тиљорї бархе аз эронињо ба тамоюли хеш ба Осиёи марказї азимат карданд ва дар пайи он дар шањрњои Бухоро ва Хева табаќаи эрониёни муњољир шакл гирифт. Эрониён зимни пазириши баъзе хусусиятњои фарњанги љомеаи мизбон, бархе вуљўњи фарњанги муоширати эронї мисли боадабї, риоят шарт ва одоби муошират ва зоњири ороста, шевањои салом ва ташаккури эронї, бахшиш ва...ро дар Осиёи марказї ривољ доданд. Дар соли 1890 мелодӣ, дар Ишќобод эрониён њусайния сохтанд ва дар он љо маросими динии худро баргузор мекарданд. Мањаллањое, ки эрониён дар он љо зиндагї мекарданд, «эронмањалла»  номида мешуд, ки њар сол дар ин мањалла маросими азодорӣ дар айёми муњаррам баргузор мегардид. Ба ин тартиб, фарњанги “Ошӯро” дар Осиёи Миёна нуфуз пайдо кард ва дар вањдати мусулмонон наќши муњиме ифо намуд.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • эрониёни муњољир
  • Осиёи Марказї
  • фарњангшиносї