افسانه‌ها و ترانه‌های مردم سمرقند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

افسانه‌های سمرقند و ترانه‌های سمرقند دو مجموعة فولکلوری هستند که در شناخت ثروت سرزمین باستانی آریایی سمرقند نقش نمایان دارند و فولکلورشناس مشهور تاجیک، شادروان دکتر بهرام شیرمحمد‌اف، آن‌ها را تهیه کرده است. در افسانه‌های سمرقند نثر شفاهی مردم سمرقند باستانی گرد‌آوری شده است. این مجموعه در سه بخش شامل افسانه، نقل و روایت، و لطیفه مرتب شده است که هر بخش نیز فصل‌های جداگانه دارد. هریک نوع نثر شفاهی سمرقند دارای سوژه‌های گوناگون است و در آن‌ها موضوع‌های دولتی و وطن‌پروری، عشق و محبت، آزادی و سعادت، و آرمان‌های ملی مردم ستایش شده‌‌اند و قهرمان‌ آن‌ها افرادی عادی هستند که با زحمت خویش به مراد دل رسیده‌اند. ترانه‌های سمرقند نخستین مجموعه‌ای است که مقدار زیادی از نمونه‌های نظم شفاهی سمرقند در آن چاپ شده است. این اثر از پنج بخش شامل «سرودها و ترانه‌ها»، «رباعیات، دوبیتی‌ها و بیت‌ها»، «اشعار زمان نو و شاعران محلی»، «ضرب‌المثل‌ها و مقاله‌ها» و «چیستان‌ها» ترکیب یافته است. نگارنده در این مقاله با شرح آفریده‌های شفاهی اهل سمرقند مثل دو اثری که ذکر آن‌ها رفت، در پایان به این نتیجه رسیده است که این‌همه مقدمة کار بزرگ و ضرور آموزش ثروت ادبیات شفاهی شهر سمرقند و اطراف آن است و گنجینة بی‌بهای ادبیات شفاهی مردم سمرقند و اطراف و اکناف این منطقه را هرچه زودتر و کامل‌تر باید گردآوری کرد؛ زیرا براثر گسترش و تأثیر فرهنگ معاصر بیگانه، خصوصاً غرب، این آثار گرانبهای مردمی در معرض نابودی قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Афсонањо ва таронањои мардуми Самарќанд

نویسنده [English]

  • Шодигул Умарова
چکیده [English]

«Афсонањои Самарќанд» ва «Таронањои Самарќанд» ду маљмўаи фолклорї њастанд, ки дар шинохти сарвати сарзамини бостонии ориёї– Самарќанд наќши намоён доранд ва фолклоршиноси машњури тољик, шодравон доктор Бањром Шермуњаммадов онњоро тањия кардааст. Дар «Афсонањои Самарќанд» насри шифоњии мардуми Самарќанди бостонї гардоварї шудааст. Ин маљмўа дар се бахш шомили афсона, наќлу ривоят ва латифа мураттаб шудааст, ки њар бахш низ фаслњои људогона дорад. Њар як навъи насри шифоњии Самарќанд дорои сюжетњои гуногун аст ва дар онњо мавзўъњои давлатї ва ватанпарварї, ишќу муњаббат, озодї ва саодат, ва ормонњои миллии мардум ситоиш шудаанд ва ќањрамони онњо афроде одї њастанд, ки бо зањмати хеш ба муроди дил расидаанд. «Таронањои Самарќанд» нахустин маљмўаест, ки миќдори зиёде аз намунањои назми шифоњии Самарќанд дар он чоп шудааст. Ин асар аз панљ бахш шомили «Сурудњо ва таронањо», «Рубоиёт, дубайтињо ва байтњо», «Ашъори замони нав ва шоирони мањаллї», «Зарбулмасалњо ва маќолањо»  ва «Чистонњо»  таркиб ёфтааст. Нигоранда дар ин маќола бо шарњи офаридањои шифоњии ањли Самарќанд мисли ду асаре, ки зикри онњо рафт, дар поён ба ин натиља расидааст, ки ин њама муќаддимаи кори бузург ва зарурь омўзиши сарвати адабиёти шифоњии шањри Самарќанд ва атрофи он аст ва ганљинаи бебањои адабиёти шифоњии мардуми Самарќанд ва атрофу акнофи  ин минтаќаро њар чї зудтар ва комилтар бояд гирдоварї кард, зеро бар асари густариш ва таъсири фарњанги муосири бегона, хусусан Ѓарб, ин осори гаронбањои мардумї дар маърази нобудї ќарор доранд.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • «Афсонањои Самарќанд»
  • «Таронањои Самарќанд»
  • Бањром Шермуњаммадов
  • насри шифоњї