نجم‌الدین نسفی و القند فی ذکر علمای سمرقند او

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

سمرقند در همۀ زمان‌ها شهرت خود را همچون مهد علم و ادب نگاه داشته است. از اینجاست که بسیاری دانشمندان از قدیم تا کنون، پیوسته به تحقیق تاریخ سمرقند کوشیده‌ و در این زمینه آثاری پرارزش از خود به میراث گذاشته‌اند. یکی از این آثار کتاب القند فی ذکر علمای سمرقند است که از رسالت تاریخی و مقام علمی و فرهنگی این شهر باستانی در مسیر تاریخ گواهی می‌دهد و به قلم نجم‌الدین ابوحفص عمربن محمدبن احمد نسفی (۱۰۶۸-۱۱۴۲م) به‌نگارش درآمده است. نجم‌الدین نسفی یکی از دانشمندان بزرگ حنفی‌مذهب بوده که در اواخر عصر یازدهم و اوایل عصر دوازدهم آثار متعددی در فقه، حدیث، تفسیر، تاریخ و ادب تألیف کرده و نگارنده در این مقاله به شرح تعدادی از این آثار پرداخته است. متن منتشرشدة این کتاب شامل اخبار دایر به 1232 نفر دانشمندان این شهر باستانی است که غالباً در عصرهای دهم تا نیمۀ اول عصر دوازدهم زیسته‌اند. بیشتر کسانی که نام و اخبارشان به کتاب وارد شده‌ است، دانشمندان علوم دینی، مخصوصاً علم حدیث بوده‌اند. بنابراین، القند را می‌توان همچون منبعی مهم برای تحقیق رواج علم حدیث و سایر علوم دینی در سمرقند از قرن‌های نخستین اسلام تا زمان مؤلف قلمداد کرد. این کتاب همچون سرچشمة تاریخی نیز دارای اهمیت است؛ زیرا مؤلف آن در شرح‌حال والیان خراسان و ماوراء‌النهر، بعضی اخبار و وقایع تاریخی زمان ایشان را با دقت تمام بیان کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Наљмуддини Насафї ва «Ал-ќанд фї зикри уламои Самарќанд»-и ў

نویسنده [English]

  • Низомиддин Зоњидов
چکیده [English]

Самарќанд дар њамаи замонњо шуњрати худро њамчун мањди илму адаб нигоњ доштааст. Аз ин љост, ки бисёре донишмандон аз ќадим то кунун пайваста ба тањќиќи таърихи Самарќанд кўшида ва дар ин замина осоре пурарзиш аз худ ба мерос гузоштаанд. Яке аз ин осор китоби «Ал-ќанд фї зикри уламои Самарќанд» аст, ки аз рисолати таърихї ва маќоми илмию фарњанги ин шањри бостонї дар масири таърих гувоњї медињад ва ба ќалами Наљмуддин Абўњафс Умар ибни Муњаммад ибни Ањмади Насафї (1068-1142 м.) ба нигориш даромадааст. Наљмуддини Насафї яке аз донишмандони бузурги њанафимазњаб буда, ки дар авохири асри ёздањум ва авоили асри дувоздањум осори мутааддиде дар фиќњ, њадис, тафсир, таърих ва адаб таълиф карда ва нигоранда дар ин маќола ба шарњи теъдоде аз ин осор пардохтааст. Матни мунташиршудаи ин китоб шомили ахбор доир ба 1232 нафар донишманди ин шањри бостонї аст, ки ѓолибан дар асрњои дањум то нимаи аввали асри дувоздањум зистаанд. Бештари касоне, ки ном ва ахборшон ба китоб ворид шудааст, донишмандони улуми динї, махсусан илми њадис будаанд. Бино бар ин, «Ал-ќанд»-ро метавон њамчун манбаъе муњим барои тањќиќи ривољи илми њадис ва соири улуми динї дар Самарќанд аз ќарнњои нахустини ислом то замони муаллиф ќаламдод кард. Ин китоб њамчун сарчашмаи таърихї низ дорои ањаммият аст, зеро муаллифи он дар шарњи њоли волиёни Хуросон ва Мовароуннањр баъзе ахбору ваќоеъи таърихии замони эшонро бо диќќати тамом баён кардааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Самарќанд
  • Наљмуддини Насафї
  • «Ал-ќанд фї зикри уламои Самарќанд»