فرهنگ‌نویسی نوین تاجیک در پنجۀ سیاست صنفیت‌گرا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

در سال‌های برقرار شدن حاکمیت شوروی، پژوهش علمی زبان، ادبیات و فرهنگ تاجیکی با استفاده از دستاوردهای علم جهانی تنظیم شد و نتیجه‌های خوبی نیز به‌دست‌ آمد؛ اما این‌همه درزمینۀ سیاست‌های حزب کمونیست اجرا می‌شد و از این سبب، در جریان عملی شدن آن‌ها نتایج خوب و بد اغلب پهلوی هم بودند. تاریخ تألیف، بررسی و لغو نخستین فرهنگ تاجیکی- روسی به‌نام لغت بیکتاش بازگوکنندۀ این فرازونشیب در فرهنگ‌نویسی تاجیک است. نذرالله بیکتاش از بنیادگذاران علم فیلولوژی تاجیک است که همیشه در مقاومت با سیاست فرهنگی شوروی قرار داشت. در این مقاله که با هدف بررسی لغت تاجیکی- روسی بیکتاش به نگارش درآمده، ابتدا شرایط تاریخی تدوین این فرهنگ ذکر شده و در ادامه نظرات ا.ا. برتلس دربارۀ این فرهنگ نقد شده است. مؤلف در پایان نتیجه گرفته است که بیکتاش، به‌عنوان اولین مؤلف لغت‌نامۀ دوزبانه و فرهنگ‌نویسی نوی تاجیک، ضرورت تدوین لغت عمومی زبان فارسی را درک کرده و به‌رغم نظر عده‌ای مبنی بر «صنفی بودن لغت»، «هوشیاری صنفی هنگام ترتیب لغت» و «انعکاس سیاست در لغت»، به تدوین آن همت گماشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Фарњангнависии навини тољик дар панљаи сиёсати синфиятгаро

نویسنده [English]

  • Абдулхолиќ Набавї
چکیده [English]

Дар солњои барќарор шудани њокимияти Шўравї пажўњиши илми забон, адабиёт ва фарњанги тољикї бо истифода аз дастовардњои илми љањонї танзим шуд ва натиљањои хубе низ ба даст омад; Аммо ин њама дар заминаи сиёсатњои њизби коммунист иљро мешуд ва аз ин сабаб дар љараёни амалї шудани онњо натоиљи хуб ва бад аѓлаб пањлўи њам буданд. Таърихи таълиф, баррасї ва лаѓви нахустин фарњанги тољикї-русї ба номи «Луѓати Бектош» бозгўкунндаи ин фарозу нишеб дар фарњангнависии тољик аст. Назруллоњи Бектош аз бунёдгузорони илми филологияи тољик аст, ки њамеша дар муќовамат бо сиёсати фарњангии Шўравї ќарор дошт. Дар ин маќола, ки бо њадафи баррасии луѓати тољикї- русии Бектош ба нигориш даромада, ибтидо шароити таърихии тадвини ин фарњанг зикр шуда ва дар идома назароти Бертелс дар бораи ин фарњанг наќд шудааст. Муаллиф дар поён натиља гирифтааст, ки Бектош ба унвони аввалин муаллифи луѓатномаи дузбона ва фарњангнависии нави тољик зарурати тадвини луѓати умумии забони форсиро дарк карда ва ба раѓми назари иддае мабнї бар «синфї будани луѓат», «њушёрии синфї њангоми тартиб додани луѓат»  ва «инъикоси сиёсат дар луѓат» ба тадвин он њиммат гумоштааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • фарњангнависї
  • Назруллоњи Бектош
  • фарњанги тољики- русї