نکته‌ای چند دربارۀ فرهنگ شرف‌نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

فرهنگ شرف‌نامه تألیف ابراهیم قوامی فاروقی ازجمله آثار گران‌مایۀ زبان و ادب فارسی است که نگارش آن در سال ۸۷۸ق در بیهار هند به‌پایان رسیده است. منابع علمی اطلاعات مختلفی دربارة شرف‌نامه و مؤلف آن به‌دست داده‌اند؛ ازجمله اینکه قوام‌الدین فاروقی آن را به شرف مرشد خویش، شرف‌الدین احمدبن یحیی منیری، شرف‌نامۀ منیری نام‌گذاری کرده است. در فهرست‌های مختلف گنجینه‌های خطی دربارۀ مندرجه، شکل و زمان کتابت نسخه‌های گوناگون فرهنگ شرف‌نامۀ منیری معلومات فراوان است. مقالۀ حاضر برمبنای دو نسخۀ تاجیکستانی این فرهنگ تهیه شده است. تحلیل این دو نسخه نشان می‌دهد که شرف‌نامۀ منیری دارای ارزش‌های علمی و ادبی فراوانی بوده که نشان‌دهندۀ ظهور مرحلۀ مهم رشد و تکامل فرهنگ‌نویسی در قرن پانزدهم میلادی است. از ویژگی‌های مهم این فرهنگ، غنای ترکیبات لغوی، بالا بودن ارزش علمی معلومات ارائه‌شده، ذکر حرکات لغات و تفسیر با مرادف‌ها و اوزان و ذکر جامع معانی، کاربرد اصول شرح معانی برخی شواهد، و اقتباس از قرآن کریم و احادیث در تفسیر معنی‌ها و شرح برخی ابیات است که در این مقاله با ذکر شاهدمثال‌هایی بدان‌ها پرداخته شده است. از مجموع مطالب ذکرشده در این مقاله می‌توان نتیجه گرفت علم لغت‌نگاری فارس و تاجیک در قرن پانزدهم تحولات عجیبی را پشت ‌سر گذاشته و به روش‌های جدیدی دست یافته است که بعدها برای ظهور فرهنگ‌های جامع زمینه‌های مفیدی فراهم کردند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Нуктае чанд дар бораи фарњанги «Шарафнома»

نویسنده [English]

  • Шавкат Рустамов
چکیده [English]

Фарњанги «Шарафнома», таълифи Иброњим Ќивоми Форуќї аз љумлаи осори гаронмояи забон ва адаб форсист, ки нигориши он дар соли 878 ќ. дар Бињори Њинд ба поён расидааст. Манобеъи илмї иттилооти мухталифе дар бораи «Шарафнома» ва муаллифи он ба даст додаанд. Аз љумла ин ки Ќивомуддини Форуќї онро ба шарафи муршиди хеш, Шарафуддин Ањмад ибни Яњёи Мунирї «Шарафномаи Мунирї» номгузорї кардааст. Дар фењристњои мухталифи ганљинањои хаттї дар бораи мундариља, шакл ва замони китобати нусхањои гуногуни фарњанги «Шарафномаи Мунирї» маълумот фаровон аст. Маќолаи њозир бар мабнои ду нусхаи тољикистонии ин фарњанг тањия шудааст. Тањлили ин ду нусха нишон медињад, ки «Шарафномаи Мунирї» дорои арзишњои илмию адабии фаровони буда, ки нишондињандаи зуњури марњалаи муњимми рушду такомули фарњангнависї дар ќарни понздањуми мелодї аст. Аз вижагињои муњимми ин фарњанг ѓанои таркиботи луѓавї, боло будани арзиши илмии маълумоти ироашуда, зикри њаракоти луѓот ва тафсир бо муродифњо ва авзон ва зикри љомеъи маонї, корбурди усули шарњи маонии бархе шавоњид ва иќтибос аз Ќуръони карим ва ањодис дар тафсири маънињо ва шарњи бархе абёт аст, ки дар ин маќола бо зикри шоњидмсолњое бад-онњо пардохта шудааст. Аз маљмўъи матолиби зикршуда дар ин маќола метавон натиља гирифт, ки илми луѓатнигории форсу тољик дар ќарни понздањум тањаввулоти аљиберо пушти сар гузоштаву ба равишњои љадиде даст ёфтааст, ки баъдњо барои зуњури фарњангњои љомеъ заминањои муфиде фароњам карданд.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Иброњим Ќивоми Форуќї
  • фарњангнависї
  • «Шарафнома»