محمد اقبال لاهوری و واژه‌سازی فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه ملی تاجیکستان

چکیده

علامه محمد اقبال برای مردم فارسی‌زبان از شخصیت‌های بسیار گرامی است. او با جرئت و عزم راسخ عازم میدان شعر و ادب فارسی شده و در حضور ملای روم، عطار، حافظ و دیگران خامه‌فرسایی کرده است. درمورد اشعار و آثار این ادیب گران‌مایه و چیره‌دست سال‌هاست که اهل قلم بحث آراسته‌اند. جایگاه والای زبان و سخن در نوشته‌های اقبال لاهوری اولین نکته‌ای است که در مواجهه با آثار این شاعر توانمند جلب نظر می‌کند. موضوع مورد ‌بحث دیگر در اشعار اقبال کاربرد واژه‌ها و عباراتی است که بیانگر مفاهیم زبان و سخن در اشعار است. در این زمینه نگاه شاعر تازه است؛ حتی خود سعی کرده است که این شیوۀ آفرینش را به خواننده تلقین کند. اقبال لاهوری با طبع درّاک خود از توانمندی‌های لغت و واژه‌سازی زبان فارسی برخوردار شده و در کلمه‌سازی، به‌خصوص در ایجاد واژه‌های مرکب، دست به ابتکار زده که در این مقاله به نمونه‌هایی از آن اشاره شده است. بررسی‌ این نمونه‌ها بیانگر آن است که تازه‌نگاری‌های این شاعر در علم و ادب به شیوۀ واژه‌شناسی و واژه‌سازی او بستگی مستقیم دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Муњаммад Иќболи Лоњурї ва вожасозии форсї

نویسنده [English]

  • Сулаймон Анварї
چکیده [English]

Аллома Муњаммад Иќбол барои мардуми форсизабон аз шахсиятњои бисёр гиромї аст. Ў бо љуръат ва азми росих озими майдони шеъру адаби форсї шуда ва дар њузури Муллои Рум, Аттор, Њофиз ва дигарон хомањфарсої кардааст. Дар мавриди ашъор ва осори ин адиби гаронмоя ва чирадаст солњост, ки ањли ќалам бањс оростаанд. Љойгоњи волои забон ва сухан дар навиштањои Иќболи Лоњурї аввалин нуктаест, ки дар мувољања бо осори ин шоири тавонманд љалби назар мекунад. Мавзўъи маврид бањси дигар дар ашъори Иќбол корбурди вожањо ва иборотест, ки баёнгари мафоњими забон ва сухан дар ашъор аст. Дар ин замина нигоњи шоир тоза аст. Њатто худ саъй кардааст, ки ин шеваи офаринишро ба хонанда талќин кунад. Иќболи Лоњурї бо табъи дарроки худ аз тавонмандињои луѓат ва вожасозии забони форсї бархурдор шуда ва дар калимасозї, бахусус дар эљоди вожањои мураккаб даст ба ибтикор зада, ки дар ин маќола ба намунањое аз он ишора шудааст. Баррасии ин намунањо баёнгари он аст, ки тозанигорињои ин шоир дар илму адаб ба шеваи вожашиносї ва вожасозии ў бастагии мустаќим дорад.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Иќболи Лоњурї
  • вожашиносї
  • вожасозї