بازتاب سنت‌ها و عقاید مردمی در شعر بدخشان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

ادبیات خطی حوزۀ بدخشان به‌عنوان بخشی از ادبیات فارس و تاجیک سابقۀ چندصدساله دارد و ادیبانی که زادۀ این ناحیه هستند، در رشد ادبیات بومی سهمی ارزنده دارند. یکی از این شاعران برجستۀ بدخشانی‌الاصل، امان‌بیگ شاهزاده است. شعر این شاعر حساس و جوان‌مرگ زادۀ قرن بیستم تاجیکستان که محصول اندیشه‌های نازک و گوناگون اوست، دارای ویژگی‌هایی است که در میان شاعران هم‌عصر او کمتر به‌چشم می‌خورد. ازجملۀ موضوعاتی که شاعر در اشعارش بدان توجه ویژه کرده، بازتاب برخی آداب عرفی و سنت‌های قدیمی اجدادی در شعر است. از نمونه‌های این آداب و سنت‌ها که در شعر شاعر منعکس شده و در این مقاله با ذکر شاهدمثال‌هایی مورد بحث قرار گرفته است، عبارت‌اند از: سنت سلام کردن و دست‌بوسی؛ قرض گرفتن آتش از همسایه؛ بوسیدن چشم؛ نام‌گذاری فرزندان به‌نام متوفیان خاندان؛ دعا گرفتن از بزرگان دین، پیران طریقت و والدین؛ استقبال از میهمان با نان و نمک؛ روفتن و آب دادن حیاط خانه؛ باورهای مربوط به جشن عروسی؛ الوپرک (Alavparak)؛ به کتف آرد پاشیدن؛ کاه کهنه را باد کردن؛ خنک (سرد) بودن ستارۀ اقبال کسی؛ پیاله شکستن روی سنگ گور؛ نروفتن حیاط خانه ازپس سفرکرده.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Бозтоби суннатҳо ва ақоиди мардумӣ дар шеъри Бадахшон

نویسنده [English]

  • Лаълҷуба Мирзоҳасанов
چکیده [English]

Адабиёти хаттии њавзаи Бадахшон ба унвони бахше аз адабиёти форсу тољик собиќае чандсадсола дорад ва адибоне, ки зодаи ин ноњия њастанд, дар рушди адабиёти бумї сањми арзанда доранд. Яке аз ин шоирони барљастаи бадахшониюласл Амонбек Шоњзода аст. Шеъри ин шоири њассос ва љавонмарги зодаи ќарни бистуми Тољикистон, ки мањсули андешањои нозуку гуногуни ўст, дорои вижагињоест, ки дар миёни шоирони њамасри ў камтар ба чашм мехўрад. Аз љумлаи мавзўоте, ки шоир дар ашъораш бад-он таваљљуњи вижа карда, бозтоби бархе одоби урфї ва суннатњои ќадими аљдодї дар шеър аст. Аз намунањои ин одобу суннатњо, ки дар шеъри шоир мунъакис шуда ва дар ин маќола бо зикри шоњидмсолњое мавриди бањс ќарор гирифтааст, иборатанд аз: суннати салом кардан ва дастбўсї, ќарз гирифтани оташ аз њамсоя, бўсидан чашм, номгузории фарзандон ба номи мутаваффиёни хонадон, дуо гирифтан аз бузургони дин, пирони тариќат ва волидайн, истиќбол аз мењмон бо нону намак, рўфтан ва об додани њаёти хона, боварњои марбут ба љашни арўсї, алавпарак ба китф орд пошидан, коњи куњнаро бод кардан, хунук (сард) будани ситораи иќболи касе, пиёла шикастан рўи санги гўр, нарўфтан њаёти хона аз паси сафаркарда.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Бадахшон
  • Амонбек Шоњзода
  • одоби урфї ва суннатњои ќадими тољикї. перомуни ду шоири бадахшонї (Авлиёњусайни Маѓмум ва Иззати Дарвозї)