تحلیل متن‌شناسی قصیده‌های عهد سامانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

از عهد سامانی قصیده‌های زیادی به‌ یادگار مانده است. این قصیده‌ها ازلحاظ قالب سخن، فصاحت و بلاغت و غنای کلام، معنا‌سازی و تمثیل‌آفرینی، مخصوصاً ازنظر انعکاس مسائل سیاسی و اجتماعی، در مقایسه با قصیده‌های سده‌های بعد امتیاز بیشتری دارند. این مقاله به‌دنبال تحلیل متن‌شناسی قصیده‌های عهد سامانی است که براساس نسخه‌های قدیمی و برقرار کردن صحت و اصالت آن‌ها بنیاد می‌یابد. از‌همین‌رو، قصیدۀ «شکایت از پیری» رودکی که کامل‌ترین قصیدۀ عصر دهم است، اساس کار قرار گرفته و با توجه به اختلاف نسخ بررسی شده است. در ادامۀ تحلیل متن‌شناسی، این قصیده از منظر قالب سخن، لغت‌شناسی، نظم‌شناسی، تفسیر متن، و نهایت شرح سبک و شیوۀ نگارش ادیب مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان نیز براساس اصول سنتی تحلیل متن، بخش‌‌های محتوایی که می‌توان مضمون قصیده را از روی آن‌ها شرح و تفسیر کرد، معرفی شده و این نتیجه به‌دست آمده که رودکی قدرت والای سخنوری و گرایش فلسفۀ خود را از همه بیشتر در بیت آخر قصیده نمایش داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Тањлили матншиносии ќасидаҳои ањди Сомонї

نویسنده [English]

  • Њабибуллоњи Марњамат
چکیده [English]

Аз ањди сомонї ќасидањои зиёде ба ёдгор мондааст. Ин ќасидањо аз лињози ќолаб сухан, фасоњату балоѓат ва ѓинои калом, маъносозї ва тамсилофринї, махсусан аз назари инъикоси масоили сиёсї ва иљтимої, дар муќоиса бо ќасидањои садањои баъд имтиёзи бештаре доранд. Ин маќола ба дунболи тањлили матншиносии ќасидањои ањди сомонист, ки бар асоси нусхањои ќадимї ва барќарор кардани сињњат ва асолати онњо бунёд меёбад. Аз њамин рў ќасидаи «Шикоят аз пирї»-и Рўдакї, ки комилтарин ќасидаи ќарни дањум аст, асоси кор ќарор гирифта ва бо таваљљуњ ба ихтилофи нусах баррасї шудааст. Дар идомаи тањлили матншиносии ин ќасида аз манзари ќолаби сухан, луѓатшиносї, назмшиносї, тафсири матн ва нињоят шарњи сабку шеваи нигориши адиб мавриди баррасї ќарор гирифтааст. Дар поён низ бар асоси усули суннатии тањлили матн бахшњои муњтавої, ки метавон мазмуни ќасидаро аз рўйи онњо шарњу тафсир кард, муаррифї шуда ва ин натиља ба даст омада, ки Рўдакї ќудрати волои суханварї ва гароиши фалсафаи худро аз њама бештар дар байти охири ќасида намоиш додааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ќасида
  • Рўдакї
  • тањлили матншиносї
  • перомуни чанд маънои муштарак дар осори Ибни Муќаффаъ ва Рўдакї