استاد رودکی و سرنوشت کتاب نمونۀ ادبیات تاجیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

ادبیات ضدستم و مقاومت در تاریخ ادبیات تاجیکان پیوسته وجود داشته است. در آغاز قرن بیستم میلادی که وضع زبان هزارسال فارسی تاجیکی در آسیای مرکزی نهایت حزن‌آور بود، ادبیات مقاومت در آثار صدرالدین عینی ظاهر گشت. بعد از بنیاد جمهوری مختار تاجیکستان، صدرالدین عینی کتاب نمونۀ ادبیات تاجیک را تدوین کرد که دربرگیرندۀ نمونۀ اشعار هزارسالۀ تاجیکستان است. این کتاب مبارزه‌های مغرضانه‌ای را از جانب متعصبان ملت‌گرا درپی داشت. مخالفان با استناد به شعری از رودکی که به‌عنوان نمونۀ ادبیات تاجیک آورده شده بود، مدعی شدند که مؤلف در این شعر امیر رانده‌شده از بخارا را به بازگشت تشویق کرده‌ است. پس از سخنرانی صدرالدین عینی در نخستین انجمن نویسندگان سابق اتحاد شوروی دربارۀ جایگاه ویژۀ ادبیات فارسی کلاسیک و ادبیات نوین تاجیک و مورد توجه قرار گرفتن این سخنان ازسوی رئیس انجمن، ماکسیم گورکی، شاگردان عینی در جلسۀ دیگری تاریخ واقعی منظومۀ رودکی را توضیح دادند و بخارین، از مشاوران استالین که فریب متعصبان را خورده و دستور توقیف کتاب را صادر کرده بود، اجازۀ تجدید چاپ آن را صادر کرد. بااینکه بعدها متعصبان مجدداً جلوی چاپ کتاب را گرفتند، استاد عینی تحقیقات رودکی‌شناسی خود را ادامه داد و ضمیمه‌ای بر این کتاب افزود که با مساعی نگارندۀ مقاله چاپ خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Устод Рўдакї ва сарнавишти китоби «Намунаи адабиёти тољик»

نویسنده [English]

  • Камолиддин Айнӣ
چکیده [English]

Адабиёти зидди ситам ва муќовимат дар таърихи адабиёти тољикон пайваста вуљуд доштааст. Дар оѓози ќарни бистуми мелодї, ки вазъи забони њазорсолаи форсии тољикї дар Осиёи Марказї нињоят њузновар буд, адабиёти муќовимат дар осори Садриддин Айнї зоњир гашт. Баъд аз бунёди Ҷумњурии Мухтори Тољикистон Садриддин Айнї китоби «Намунаи адабиёти тољик»-ро тадвин кард, ки дарбаргирандаи намунаи ашъори њазорсолаи шоирони тољик аст. Ин китоб муборизањои муѓризонаеро аз љониби мутаассибони миллатгаро дар пай дошт. Мухолифон бо истинод ба шеъре аз Рўдакї, ки ба унвони намунаи адабиёти тољик овардашуда буд, муддаї шуданд, ки муаллиф дар ин шеър амири рондашуда аз Бухороро ба бозгашт ташвиќ кардааст. Пас аз суханронии Садриддин Айнї дар нахустин Анљумани нависандагони собиќ Иттињоди Шўравї дар бораи љойгоњи вижаи адабиёти форсии классик ва адабиёти навини тољик ва мавриди таваљљуњ ќарор гирифтани ин суханон аз сўи раиси анљуман– Маким Горкий шогирдони Айнї дар љаласаи дигаре таърихи воќеии манзумаи Рўдакиро тавзењ доданд ва Бухарин, аз мушовирон Сталин, ки фиреби мутаассибонро хўрдаву дастури тавќифи китобро содир карда буд, иљозаи таљдиди чопи онро содир кард. Бо он ки баъдњо мутаассибон муљаддадан пеши чопи китобро гирифтанд, устод Айнї тањќиќоти Рўдакишиносии худро идома дод ва замимае бар ин китоб афзуд, ки бо саъйи нигорандаи маќола чоп хоњад шуд.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Рўдакї
  • Садриддин Айнї
  • китоби «Намунаи адабиёти тољик». љойгоњи Рўдакї дар адабиёти араб