رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Абулќосим Лоњутӣابوالقاسم لاهوتی163021619FAخورشیده آتهخاناواعضو پیوسته آکادمی علوم تاجیکستانJournal Article20081003 Абулќосим Лоҳутӣ яке аз шинохтатарин шоирони форсигўйи муборизи садаи бистум аст, ки тамоми осор ва фаъолиятњои адабии худро дар роњи манофеи мардум сарф кард ва шеърро абзоре дар хидмати ба онон ќарор дод. Дар ин маќола зимни ароаи шарњи њоли мухтасаре аз Лоњутї, ба фаъолиятњои сиёсї, фарњангї ва иљтимоии ў дар њарду кишвари Эрон ва Тољикистон пардохта шудааст. Ашъори Лоҳутӣ дар бедорї ва худшиносии мардуми Эрон ва Тољикистон наќши бисёр муњим дорад. Вай бо шеърњои инќилобии худ назми инќилобии Эронро бунёд нињод ва яке аз сардафтарони назми шўравии тољик шуд. Ў аз рўзе, ки ба Тољикистон ќадам нињод, таќдири худро ба таќдири халќи тољик ва адабиёти шўравии тољик пайванд зад. Лоҳутӣ дар соли 1925 мелодӣ ба унвони аввалин мудири Нашриёти давлатии Тољикистон таъйин шуд. Ў дар таъсис ва рушди дигар сохторњои фарњангӣ низ сањми босазо дошта ва ба унвони муовини вазири маорифи Тољикистон ва шоири номї ва ходими иљтимої бо дилсўзии тамом ба кори мактабу маориф пардохта ва барои бењтар шудани вазъи китобњои дарсї ва омўзишу тарбияти донишомўзон љидду љањди зиёде кардааст. Фаъолияти инќилобии устод Лоҳутиро аз эљодиёташ ва эљодиёташро аз фаъолияти инќилобиаш људо кардан имконнопазир аст. Дар адабиёти форсизабонон шоире вуљуд надорад, ки масъалањои рўзгори талхи ранљбарони ситамкшидаро то ин андоза васеъ ва амиќ ва бо таваљљуњи тамом тасвир карда ва маќоми бузург онњоро дар иљтимоъ нишон дода бошад. ابوالقاسم لاهوتی یکی از شناختهترین شاعران فارسیگوی مبارز سدة بیستم است که تمام آثار و فعالیتهای ادبی خود را در راه منافع مردم صرف کرد و شعر را ابزاری در خدمت به آنان قرار داد. در این مقاله ضمن ارائۀ شرححال مختصری از لاهوتی، به فعالیتهای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی او در هردو کشور ایران و تاجیکستان پرداخته شده است. اشعار لاهوتی در بیداری و خودشناسی مردم ایران و تاجیک نقشی بسیار مهم دارد. وی با شعرهای انقلابی خود نظم انقلابی ایران را بنیاد نهاد و یکی از سردفتران نظم شوروی تاجیک شد. او از روزی که به تاجیکستان قدم نهاد، تقدیر خود را به تقدیر خلق تاجیک و ادبیات شوروی تاجیک پیوند زد. لاهوتی در سال 1925م بهعنوان اولین مدیر نشریات دولتی تاجیکستان تعیین شد. او در تأسیس و رشد دیگر ساختارهای فرهنگی نیز سهم بسزا داشته و بهعنوان معاون وزارت معارف تاجیکستان و شاعر نامی و خادم اجتماعی با دلسوزی تمام به کار مکتب و معارف پرداخته و برای بهتر شدن وضع کتابهای درسی و آموزش و تربیت دانشآموزان جدّ و جهد زیادی کرده است. فعالیت انقلابی استاد لاهوتی را از ایجادیاتش و ایجادیاتش را از فعالیت انقلابیاش جدا کردن امکانناپذیر است. در ادبیات فارسیزبانان شاعری وجود ندارد که مسئلههای روزگار تلخ رنجبران ستمکشیده را تا این اندازه وسیع و عمیق و با توجه تمام تصویر کرده و مقام بزرگ آنها را در اجتماع نشان داده باشد.https://www.rudakijournal.ir/article_21619_191b95ade8a390f72f8ff8b820644398.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Мўсо Раљабов, марде дар дуроњии фалсафа ва зиндагӣموسی رجباف، مردی در دوراهی فلسفه و زندگی313721620FAدوستمراد بابااستاد دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20081003Мӯсо Раљабов аз ходимони бузурги њизби коммунист ва миллат тољик ва аз љумлаи шахсиятњоест, ки дар сохтори њаёти иљтимоии Тољикистон ва ба хусус дар арсаи илм ва фарњанги он сањми босазо доштааст. Дар ин маќола нигоранда пас аз баёни шарњи њоли устод, ба муаррифї ва баёни осори ў пардохтааст. Раљабов дар тўли умри худ дар ташкилоти гуногуни њизби коммунист ва давлати он рӯзи тољикон, Тољикистон Шўравї, ба вежа дар муассисањои илмї ва омўзгории љумњурї, ба унвони як шањрванди парвардаи фарњанги тољикӣ-форсї адои вазифа карда ва сазовори эњтироми ањли љомеа будааст. Вай дар канори иљрои корњои илмӣ-тањќиќотӣ дар риштаи фалсафа, сарварии курси марксизм-ленинизмро низ бар уњда дошт. Раљабов дар солњои 1960-1989 мелодӣ муовини раиси корњои илмии Донишгоњи Давлатии омўзгории Тољикистон ва аз соли 1989 мелодӣ то поёни умраш, ки ба январи 1997 мелодӣ мутобиќ аст, ба унвони профессори курси фалсафаи донишгоњи номбурда иљрои вазифа кардааст. Вай бо заковати фитрии модарзодӣ дар рушди љомеаи тољикон ва илму адаби он сањми арзандае доштааст. Аз ў њафт китоб ва беш аз панљоњ маќолаи илмӣ дар заминаи масоили фалсафї, ахлоќї ва иљтимої ба љо мондааст. Аз миёни осори ў метавон ба “Ҷањонбинии Убайд Зоконї”, “Абдуррањмони Ҷомї ва фалсафаи халќи тољик дар садаи понздањ”, “Аз таърихи афкори иљтимоии халќи тољик ва аќидањои фалсафии иљтимої ва ахлоќии Амирхусрави Дењлавї” ишора кард.موسی رجباف از خادمان بزرگ حزب کمونیست و ملت تاجیک و ازجملة شخصیتهایی است که در ساختار حیات اجتماعی تاجیکستان و به خصوص در عرصة علم و فرهنگ آن سهمی بسزا داشته است. در این مقاله نگارنده پس از بیان شرححال استاد، به معرفی و تبیین آثار او پرداخته است. رجباف در طول عمر خود در تشکیلات گوناگون حزب کمونیست و دولت آنروز تاجیکان، تاجیکستان شوروی، بهویژه در مؤسسههای علمی و آموزگاری جمهوری، بهعنوان یک شهروند پروردة فرهنگ تاجیکی- فارسی، ادای وظیفه کرده و سزاوار احترام اهل جامعه بوده است. وی در کنار اجرای کارهای علمی- تحقیقاتی در رشتة فلسفه، سروری کرسی مارکسیسم لنینیسم را نیز برعهده داشت. رجباف در سالهای 1960-1989م معاون رئیس کارهای علمی دانشگاه دولتی آموزگاری تاجیکستان و از سال 1989م تا پایان عمرش که با ژانویة 1997م مطابق است، بهعنوان پروفسور کرسی فلسفة دانشگاه نامبرده اجرای وظیفه کرده است. وی با ذکاوت فطری مادرزادی در رشد جامعة تاجیکان و علم و ادب آن سهم ارزندهای داشته است. از او هفت کتاب و بیش از پنجاه مقالة علمی درزمینة مسائل فلسفی، اخلاقی و اجتماعی بهجا مانده است. از میان آثار او میتوان به <em>جهانبینی عبید زاکانی، عبدالرحمان جامی و فلسفة خلق تاجیک در سدة پانزده،</em> <em>از تاریخ افکار اجتماعی خلق تاجیک</em> و<em> عقیدههای فلسفی اجتماعی و اخلاقی امیرخسرو دهلوی </em> اشاره کرد.https://www.rudakijournal.ir/article_21620_09c4f671c016d5ce259babfc1f1792e5.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Таќдирتقدیر374321621FAعظیم بیضایفاستاد دانشکده شرقشناسی دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20081003Дар солњое, ки равшанфикрони чапгарои эронї ва аз љумла, аъзои њизби “Тўда” ба иллати пайравӣ аз идеологияи марксизм-ленинизм ва саъю талошњои сиёсии худ мавриди таъќиби њукумати хонадони пањлавї буданд, иддае аз онњо ба Иттињоди шўравї омаданд ва бархе аз онњо Тољикистонро макони иќомати худ ихтиёр карданд. Њамаи ин афрод по ба пойи мардуми тољик дар кори созандагї ва рушди илму фарњанг сањми босазо доштаанд. Юсуф Ҳасаналӣ яке касоне аст, ки таќдир зиндагии ўро бо мардуми Тољикистон пайваст. Нигорандаи ин маќола, ки худ аз дўстони устод Ҳасаналӣ буда, дар ин маќола бо зикри хотирот саъй дар шиносондани ин устоди фарњехта дошта ва вуљўње аз шахсияти ўро ошкор кардааст. Њасаналӣ бо ин ки фориѓуттањсили Донишкадаи кишоварзии Тољикистон буд, шавќу раѓбат ба забон ва адабиёти форсӣ ўро ба бахши эроншиносии Донишгоњи давлати Тољикистон овард ва тамоми умри худро ба омўзиш ва парвариши љавонони тољик бахшид. Ў њамчунин хаттоти мумтоз буд ва хаттотии китоби худомўзи алифбои ниёконро бар уњда гирифт. Устод Ҳасаналӣ ба њамроњи нигорандаи ин маќола ва хонум Мукаррама Қосимова ва Шањбоз Кабиров дар таълими алифбои ниёгон, ки дар њафтаномаи “Адабиёт ва санъат” сурат мегирифт, ширкат доштааст.در سالهایی که روشنفکران چپگرای ایرانی و ازجمله اعضای حزب توده بهعلت پیروی از ایدئولوژی مارکسیسم و لنینیسم و سعی و تلاشهای سیاسی خود مورد تعقیب حکومت خاندان پهلوی بودند، عدهای از آنها به اتحاد شوروی آمدند و برخی از آنها تاجیکستان را مکان اقامت خود اختیار کردند. همة این افراد پابهپای مردم تاجیک در کار سازندگی و رشد علم و فرهنگ سهمی بسزا داشتهاند. یوسف حسنلی یکی کسانی است که تقدیر زندگی او را با مردم تاجیکستان پیوست. نگارندۀ این مقاله که خود از دوستان استاد حسنلی بوده، در این مقاله با ذکر خاطراتی سعی در شناساندن این استاد فرهیخته داشته و وجوهی از شخصیت او را آشکار کرده است. حسنلی بااینکه فارغالتحصیل دانشکدة کشاورزی تاجیکستان بود، شوق و رغبت به زبان و ادبیات فارسی او را به بخش ایرانشناسی دانشگاه دولتی تاجیکستان آورد و تمام عمر خود را به آموزش و پرورش جوانان تاجیک بخشید. او همچنین خطاطی ممتاز بود و خطاطی کتاب <em>خودآموز الفبای نیکان</em> را برعهده گرفت. استاد حسنلی بههمراه نگارندۀ این مقاله و خانم مکرمه قاسماوا و شهباز کبیراف در تعلیم الفبای نیاکان که در هفتهنامة <em>ادبیات و صنعت </em>صورت میگرفت<em>،</em> شرکت داشته است.https://www.rudakijournal.ir/article_21621_2add4ad1f68f3917d8b5a19fd5dfe337.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Муаллифи ёддоштњо ва хотирањои хубمؤلف یادداشتها و خاطرههای خوب445221622FAموزونه پیوندپژوهشگرJournal Article20081003Ҳасан Ирфон, мутарљим ва рўзноманигори маъруф, зода ва парвардаи яке аз марокизи асили фарњанги форсизабонон, яъне Самарќанди бостон аст ва дар он љо рушду камол ёфтааст. Китоби ёддошт “Дар кулбаи косибон”, ки дар синин камолоти Ҳасан Ирфон таълиф шуда, манбаи пурарзише доир ба авзои иљтимої, сиёсї ва иќтисодии Самарќанди оѓози садаи бистум ва дорои маълумоти гаронбањое дар бораи шахсиятњои маъруфи он замон касоне мисли Атоуллоњхон, табиб афѓонї, шайх Абулќосим, Сайидризо Ализода, Абдулќодири Шакурї ва... њамчунин равшангароёни шинохтаи Самарќанд ва макотиби усули нави онњо ва мушкилоти љорӣ кардани усули навин дар байни мардум ва муќовамату муќобилаи муњофизакорон бо тараќќихоњон аст. Њасан Ирфон дар солњои аввали таъсиси њукумати Шўравї дар нахустин нашрияи форсизабонони Осиёи Миёна “Шуълаи инќилоб” ба унвони мутарљим ифои вазифа кардааст. Вай њамчунин ба ҳайси мутарљими хушсалиќаи бархе осори адибони маъруфи дунёро ба тољикӣ баргардонда ва дар ошноии хонандагони тољик бо бењтарин намунањои насрӣ хидмати арзандаеро ба сомон расондааст.
حسن عرفان، مترجم و روزنامهنگار معروف، زاده و پروردة یکی از مراکز اصیل فرهنگ فارسیزبانان یعنی سمرقند باستان است و در آنجا رشد و کمال یافته است. کتاب یادداشت <em>در کلبة کاسبان</em> که در سن کمالات حسن عرفان تألیف شده، منبع پرارزشی دایر به اوضاع اجتماعی، سیاسی و اقتصادی سمرقند آغاز سدة بیستم و دارای معلومات گرانبهایی دربارة شخصیتهای معروف آن زمان کسانی مثل عطاءاللهخان طبیب افغانی، شیخابوالقاسم، سیدرضا علیزاده، عبدالقادر شکوری و...، همچنین روشنگرایان شناختة سمرقند و مکاتب اصول نوی آنها، و مشکلات جاری کردن اصول نوین در بین مردم و مقاومت و مقابلة محافظهکاران با ترقیخواهان است. حسن عرفان در سالهای اول تأسیس حکومت شوروی در نخستین نشریة فارسیزبانان آسیای میانه، <em>شعلة انقلاب</em>، بهعنوان مترجم ایفای وظیفه کرده است. وی همچنین بهمثابۀ مترجمی خوشسلیقه برخی آثار ادیبان معروف دنیا را به تاجیکی برگردانده و در آشنایی خوانندگان تاجیک با بهترین نمونههای نثری خدمت ارزندهای را به سامان رسانده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21622_b93abfa44c12805c13bf8f8f592e6f5e.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Ховаршиноси варзидаخاورشناس ورزیده535721623FAسعید حمیداستاد دانشکده روزنامهنگاری دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20081003Алиасѓари Ҷонфидо, ховаршиноси варзида, дар соли 1926 мелодӣ дар Озарбойљони Эрон чашм ба љањон кушод ва дар сол 1942 мелодӣ ба узвияти њизби “Тўда” даромад. Баъд аз судури фармони боздошти сарон ва аъзои њизби “Тӯда”-и Эрон аз сӯи Ризошоњ, гурўње низ муваффаќ ба фирор шуданд. Алиасғари Ҷонфидо аз љумлаи афродест, ки љилои ватан мекунад ва Иттињоди шўравиро барои иќомат интихоб менамояд. Ў то соли 1951 мелодӣ ба унвони паноњандаи сиёсӣ дар шањри Чањорљӯи Ҷумњурии Туркманистон зери назорати коргарони њизби коммунисти шўравї иќомат мекунад ва муддате баъд ба пойтахти Тољикистони шўравї, шањри Душанбе, фиристода мешавад ва дар он љо ба узвияти њизби коммунисти Тољикистон дирмеояд. Љонфидо дар соли 1954 мелодӣ ба факултаи таърих, забон ва адабиёти тољики Донишкадаи давлатии омўзгории (акнун донишгоњи ба номи Садриддини Айнї) Тољикистон роњ меёбад ва дар соли 1959 мелодӣ бомуваффаќият онро хатм мекунад ва баъд аз он ба унвони корманди озмоишгоњ дар пажўњишгоњи шарќшиносии Академияи илмҳои Тољикистон шурўъ ба фаъолият мекунад. Љонфидо дорои осори мустаќил ва иштироки фаровонест, ки дар ин маќола фењристе аз он ироа шудааст. Бархе аз ин осор иборатанд аз: “Туњфат-ул-ањрор”-и Мавлоно Абдурањмони Ҷомӣ бо њамќаламии А. Зуњуруддинов, “Намунањои ашъор”-и Исмати Бухорої” ва.... Њукумати Тољикистон хадамоти Алиасғари Ҷонфидоро дар назар гирифта ва ўро ба чањор нишон ва медал муфтахар кардааст.علیعسکر (علیاصغر) جانفدا، خاورشناس ورزیده، در سال 1926م در آذربایجان ایران چشم به جهان گشود و در سال 1942م به عضویت حزب توده درآمد. بعد از صدور فرمان بازداشت سران و اعضای «حزب تودۀ ایران» ازسوی رضاشاه، گروهی نیز موفق به فرار شدند. علیعسکر جانفدا ازجملۀ افرادی است که جلای وطن میکند و اتحاد شوروی را برای اقامت انتخاب مینماید. او تا سال 1951م بهعنوان پناهندة سیاسی در شهر چهارجوی جمهوری ترکمنستان زیر نظارت کارگران حزب کمونیست شوروی اقامت میکند و مدتی بعد به پایتخت تاجیکستان شوروی، شهر دوشنبه، فرستاده میشود و در آنجا به عضویت حزب کمونیست تاجیکستان درمیآید. جانفدا در سال 1954م به دانشکدة تاریخ، زبان و ادبیات تاجیکی دانشکدة دولتی آموزگاری شفچنکو (اکنون دانشگاه صدرالدین عینی) تاجیکستان راه مییابد و در سال 1959م با موفقیت آن را ختم میکند و بعد از آن بهعنوان کارمند آزمایشگاه در پژوهشگاه شرقشناسی آکادمی علوم تاجیکستان شروع به فعالیت میکند. جانفدا دارای آثار مستقل و اشتراکی فراوانی است که در این مقاله فهرستی از آن ارائه شده است. برخی از این آثار عبارتاند از: <em>تحفهالاحرار</em> مولاناعبدالرحمن جامی با همقلمی ع. ظهورالدیناف، نمونههای اشعار عصمت بخارایی و... . حکومت تاجیکستان خدمات علیعسکر جانفدا را درنظر گرفته و او را به چهار نشان و مدال مفتخر کرده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21623_aef80e991129b9f798780e5856542cd4.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Аскари Ҳилолиён, фарзанди диёри фарњанг ва адабعسکر هلالیان، فرزند دیار فرهنگ و ادب586421624FAدولت دوراناستاد دانشکدة روزنامه نگاری دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20081003Дар ин маќола нигоранда бо муаррифи ќиссаи “Шањло ва Шифо”, таълифи Аскари Ҳилолиён (бо њамроњї А. Шукўњӣ) ба шуњрат ва мањбубияти ин нависанда дар миёни мардуми Тољикистон ишора карда ва дар идома ба муаррифии ў ба унвони як рўзноманигор ва холиќи осори бадеӣ пардохтааст. Аскари Ҳилолиён (Алиаскари Ҳилолуѓлӣ) ба соли 1925 мелодӣ дар боѓшањри Машњади Эрон дида ба љањон гушўд. Баъдњо ба Иттињоди шўравї омад ва аз соли 1963 мелодӣ то охирин рўзњои њаёташ ба унвони хабарнигори вежаи «Тољикистони советӣ» фаъолият доштааст. Њилолиён аз љумлаи он рўзноманигоронест, ки њаќиќатњоро навишта, хонандаро фиреб надода ва дар мањдудаи ќонун ва одоб рўзноманигорӣ даст ба ќалам бурдааст. Вай бо завќ ва табъи баланди худ рољеъ ба мушкилоти миллат, худшиносї ва ватандорӣ матолибе дар матбуот ба нигориш даровардааст. Аскари Ҳилолиён дар соли 1942 шурўъ ба эљоди осори бадеӣ кард, ки аз љумлаи онњо метавон ба ќиссањои “Ёддоштњои як гурусна”, “Имзои шахсӣ”, “Мастчоњи куњна ба нав” (маљмўанавиштањо), њикояњои “Нозанин” ва... ишора кард. Вай барои хадамоти пурсамараш дар рўзноманигорї ва адабиёти њукумати шўравї ифтихорномањои зиёде дарёфт кардааст.در این مقاله نگارنده با معرفی قصۀ <em>شهلا،</em> و <em>شهلا و شفا </em>تألیف عسکر هلالیان (با همراهی ا. شکوهی) به شهرت و محبوبیت این نویسنده در میان مردم تاجیکستان اشاره کرده و در ادامه به معرفی او بهعنوان یک روزنامهنگار و خالق آثار بدیعی پرداخته است. عسکر هلالیان (علیعسکر هلالاوغلی) به سال 1925م در باغشهر مشهد ایران دیده به جهان گشود. بعدها به اتحاد شوروی آمده و از سال 1963م تا آخرین روزهای حیاتش بهعنوان خبرنگار ویژة «تاجیکستان ساویتی» فعالیت داشته است. هلالیان ازجملة آن روزنامهنگارانی است که حقیقتها را نوشته، خواننده را فریب نداده و در محدودة قانون و آداب روزنامهنگاری دست به قلم برده است. وی با ذوق و طبع بلند خود راجع به مشکلات ملت، خودشناسی و وطنداری مطالبی در مطبوعات به نگارش درآورده است. عسکر هلالیان در سال 1942 شروع به ایجاد آثار بدیعی کرد که ازجملۀ آنها میتوان به قصههای <em>یادداشتهای یک گرسنه، امضای شخصی، مستچاه کهنه به نو </em>(مجموعهنوشتهها)، حکایههای <em>نازنین</em> و... اشاره کرد. وی برای خدمات پرثمرش در روزنامهنگاری و ادبیات حکومت شوروی، افتخارنامههای زیادی دریافت کرده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21624_4490319ebd9068f0a7c1f00f9f613181.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Бањром Сирусبهرام سیروس657121625FAقهار رسولیاناستاد دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20081003Мирзомуњаммади Охундзода мутахаллис ба «Бањром Сирус» ба соли 1885 мелодӣ дар шањри Ланкарони Ҷумњурии Озарбойљон чашм ба љањон гушўд. Вай яке аз бунёнгузорони «Ҳизби коммунисти Эрон» аст, ки дар тўли солњои 1920-1925 мелодӣ борњо тавќиф ва зиндонӣ шудааст. Сирус пас аз ворид шудан ба узвияти Ҳизби коммунисти Иттињоди шўравї барои кор дар њайати дафтари Осиёи миёнагии кумитаи марказии Ҳизби коммунисти Иттињод шўравї ба шањри Тошканд фиристода мешавад. Ў аз соли 1930 мелодӣ ба баъд дар Тољикистон ба сар бурда ва дар солњои 1930-1940 мелодӣ муњаррири масъули шуморе аз нашриёти Тољикистон, корманди масъули Вазорати маорифи халќи Тољикистон, раиси Пажўњишгоњи тањќиќоти илмӣ ва раиси Китобхонаи давлатии Абулќосим Фирдавсии Тољикистон мешавад. Сирус аз соли 1941 мелодӣ ба баъд бештар ба фаъолиятњои илмӣ мепардозад. Осори илмї ва тањќиќотии Бањром Сирус бештар дар бораи масоил умдаи назарияи илми арўз ва ќофия ва назми форс-тољик будааст. Аз осори ў дар ин замина метавон ба “Қофия дар назми тољик оид ба шеър нав”, “Вазни шеърњои фолклорї” ва... ишора кард. Ў њамчунин ба унвони яке аз матншиносони барљастаи тољик дар тањия ва нашри осори бархе шоирони форсигўй сањми арзанда дорад. Бањром Сирус аз ибтидои солњои дањаи 30-юми ќарни гузашта ба шеъргўї рўй овард ва маљмўаи ашъораш ба соли 1975 мелодӣ ба табъ расид.میرزامحمد آخوندزاده متخلص به «بهرام سیروس» به سال 1885م در شهر لنکران جمهوری آذربایجان چشم به جهان گشود. وی یکی از بنیانگذاران «حزب کمونیست ایران» است که در طول سالهای 1920-1925م بارها توقیف و زندانی شده است. سیروس پس از وارد شدن به عضویت حزب کمونیست اتحاد شوروی برای کار در هیئت دفتر آسیای میانگی کمیتة مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی به شهر تاشکند فرستاده میشود. او از سال 1930م به بعد در تاجیکستان بهسر برده و در سالهای 1930-1940م محرّر مسئول شماری از نشریات تاجیکستان، کارمند مسئول وزارت معارف خلق تاجیکستان، رئیس پژوهشگاه تحقیقات علمی علوم آموزگاری تاجیکستان و رئیس کتابخانة دولتی ابوالقاسم فردوسی تاجیکستان میشود. سیروس از سال 1941م بهبعد بیشتر به فعالیتهای علمی میپردازد. آثار علمی و تحقیقاتی بهرام سیروس بیشتر دربارۀ مسائل عمدة نظریة علمی عروض و قافیه و نظم فارس- تاجیک بوده است. از آثار او در این زمینه میتوان به <em>قافیه در نظم تاجیک</em>، <em>عاید به شعر نو</em>، <em>وزن شعرهای فولکلوری </em>و... اشاره کرد. او همچنین بهعنوان یکی از متنشناسان برجستۀ تاجیک در تهیه و نشر آثار برخی شاعران فارسیگوی سهمی ارزنده دارد. بهرام سیروس از ابتدای سالهای دهة 30 قرن گذشته به شعرگویی روی آورد و مجموعة اشعارش به سال ۱۹۷۵م بهطبع رسید.https://www.rudakijournal.ir/article_21625_8c0996d11f95b43bc41a4c81d6123c70.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Ҳумайро Исфањонї, духти эронӣحمیرا اصفهانی، دخت ایرانی727521626FAمعتبر رشتیشاعر و روزنامهنگارJournal Article20081003Дар ин маќола, нигоранда бо ироаи шарњи мухтасар аз зиндагии Ҳумайро Исфањонї, зани боирода ва шарофатманди эронї пардохтааст, ки дар масири зиндагї тавонист тамоми усул ва сунани фарњанги хешро нигањ дорад. Дар миёнањои садаи нуздањуми мелодї Маљиди Њамид (падарбузурги нигоранда), ки аз ањолии Самарќанд ва Бухоро будааст, ба Эрон меояд ва намояндагии амири Бухороро бар уњда мегирад. Дар ин замон миёни Маљид ва падар Ҳумайро, ки дар он ваќт сафир буд, равобити дўстии њасанае барќарор мешавад ва Маљид бо Ҳумайро издивољ мекунад. Пас аз адои суннатњо арўсро аз Исфањон ба Бухоро меоваранд. Маљид ва Ҳумайро соњиби се фарзанд (ду писар ва як духтар ба номи Малика) мешаванд. То Инќилоби шўравї тибќи гуфтањои волидаи (наваи Маљид) нигоранда, муносибатњои хешу таборӣ бо Исфањон барќарор буд, аммо Инќилоби шўравї сахттарин шиканљањоро бар сари ин хонадон овард. Дар ин њангом Маљид, шавњари Ҳумайро, ба љурми ашрофзодагї тирборон мешавад. Њумайро бо се тифл, дарњоле, ки аз њамаи сарвати худ мањрум шудааст, бо азоби сангин фарзандонашро бузург мекунад. Дар ин миён, Малика арўси хонаводаи Мавлавӣ Худойназар мешавад ва соњиби ду фарзанд, як писар бо номи Изомуддин ва дигаре духтар бо номи Нигина (модари нигоранда) мешавад. Њумайро ва духтараш Малика, дар солњои 1940-1946 мелодӣ чашм аз љањон фурў мебанданд. Њатто аљсоди онон бо номи «душманони халќ»-и Шўравї ба хок сипурда мешавад. Танњо аз љамъи ин ёдгорињо волидаи нигоранда, Нигина дар ќайди њаёт аст. Ў тамоми умр бо ёди модар ва модарбузург зиндагї карда ва љуз њасрату дареѓ чизе барояш боќӣ намондааст.در این مقاله، نگارنده به ارائۀ شرح مختصری از زندگی حمیرا اصفهانی، زن بااراده و شرافتمند ایرانی، پرداخته است که در مسیر زندگی توانست تمام اصول و سنن فرهنگی خویش را نگه دارد. در میانههای سدۀ نوزدهم میلادی، مجید حمید (پدربزرگ نگارنده) که از اهالی سمرقند و بخارا بوده است، به ایران میآید و نمایندگی امیر بخارا را برعهده میگیرد. در این زمان میان مجید و پدر حمیرا که در این وقت سفیر بود، روابط دوستی حسنهای برقرار میشود و مجید با حمیرا ازدواج میکند. پس از ادای سنتها عروس را از اصفهان به بخارا میآورند. مجید و حمیرا صاحب سه فرزند (دو پسر و یک دختر به نام ملکه) میشوند. تا انقلاب شوروی طبق گفتههای والدة (نوة مجید) نگارنده، مناسبتهای خویش و تباری با اصفهان برقرار بود؛ اما انقلاب شوروی سختترین شکنجهها را بر سر این خاندان آورد. در این هنگام مجید، شوهر حمیرا، به جرم اشرافزادگی تیرباران میشود. حمیرا با سه طفل، درحالی که از همۀ ثروت خود محروم شده است، با عذابی سنگین فرزندانش را بزرگ میکند. در این میان، ملکه عروس خانوادة مولوی خداینظر میشود و صاحب دو فرزند، یکی پسر با نام عظامالدین و دیگری دختر با نام نگینه (مادر نگارنده)، میشود. حمیرا و دخترش، ملکه، در سالهای 1940-1946م چشم از جهان فرومیبندند؛ حتی اجساد آنان با نام «دشمنان خلق» شوروی به خاک سپرده میشود. تنها از جمع این یادگاریها والدة نگارنده، نگینه، در قید حیات است. او تمام عمر با یاد مادر و مادربزرگ زندگی کرده و جز حسرت و دریغ چیزی برایش باقی نمانده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21626_7edf512489cd0cf8617fd3e7a7ddec66.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Фарњанги эрониёни муњољир дар Осиёи марказї дар нимаи дувуми ќарни нуздањفرهنگ ایرانیان مهاجر در آسیای مرکزی در نیمة دوم قرن نوزده778521627FAسفر سلیمانیاستاد و پژوهشگرJournal Article20081003Дар авосити ќарни њаждањи мелодї Осиёи марказї ба њуљуми Нодири Афшор дучор шуд. Нодиршоњ дар муњорибањои Ќафќоз, Афѓонистон ва Њиндустон зафар ёфт ва дар соли 1740 мелодӣ аз роњи Балх ва Чорљўй вориди Мовароуннањр шуд. Баъд аз ин воќеаи таърихї ва дар натиљаи фаъолияти маънавии эрониёни муњољир дар Осиёи марказї истилоњи «эрониёни муњољир» ба вуљуд омадааст. Фарњанги эрониёни муњољир яке аз ќисмњои таркибии фарњанги миллии ин сарзамин аст ва ин водор менамояд, ки аз дидгоњи фарњангшиносї мавриди тањќиќ ва баррасии илмӣ ќарор гирад. Дар ќарни нуздањум ва каме ќабл аз он, дар натиљаи порае љангњо ва вуљуди равобити тиљорї бархе аз эронињо ба тамоюли хеш ба Осиёи марказї азимат карданд ва дар пайи он дар шањрњои Бухоро ва Хева табаќаи эрониёни муњољир шакл гирифт. Эрониён зимни пазириши баъзе хусусиятњои фарњанги љомеаи мизбон, бархе вуљўњи фарњанги муоширати эронї мисли боадабї, риоят шарт ва одоби муошират ва зоњири ороста, шевањои салом ва ташаккури эронї, бахшиш ва...ро дар Осиёи марказї ривољ доданд. Дар соли 1890 мелодӣ, дар Ишќобод эрониён њусайния сохтанд ва дар он љо маросими динии худро баргузор мекарданд. Мањаллањое, ки эрониён дар он љо зиндагї мекарданд, «эронмањалла» номида мешуд, ки њар сол дар ин мањалла маросими азодорӣ дар айёми муњаррам баргузор мегардид. Ба ин тартиб, фарњанги “Ошӯро” дар Осиёи Миёна нуфуз пайдо кард ва дар вањдати мусулмонон наќши муњиме ифо намуд.
در اواسط قرن هجده میلادی، آسیای مرکزی به هجوم نادر افشار دچار شد. نادرشاه در محاربههای قفقاز، افغانستان و هندوستان ظفر یافت و در سال 1740م از راه بلخ و چارجوی وارد ماوراءالنهر شد. بعد از این واقعة تاریخی و درنتیجۀ فعالیت معنوی ایرانیان مهاجر در آسیای مرکزی اصطلاح «ایرانیان مهاجر» بهوجود آمده است. فرهنگ ایرانیان مهاجر یکی از قسمهای ترکیبی فرهنگ ملی این سرزمین است و این وادار مینماید که از دیدگاه فرهنگشناسی مورد تحقیق و بررسی علمی قرار گیرد. در قرن نوزدهم و کمی قبل از آن، درنتیجة پارهای جنگها و وجود روابط تجاری برخی از ایرانیها به تمایل خویش به آسیای مرکزی عزیمت کردند و درپی آن در شهرهای بخارا و خیوه طبقة ایرانیان مهاجر شکل گرفت. ایرانیان ضمن پذیرش بعضی خصوصیتهای فرهنگ جامعة میزبان، برخی وجوه فرهنگ معاشرت ایرانی مثل باادبی، رعایت شرط و آداب معاشرت و ظاهر آراسته، شیوههای سلام و تشکر ایرانی، بخشش و... را در آسیای مرکزی رواج دادند. در سال 1890م، در عشقآباد ایرانیان حسینیه ساختند و در آنجا مراسم دینی خود را برگزار میکردند. محلههایی که ایرانیان در آنجا زندگی میکردند، «ایرانمحله» نامیده میشد که هر سال در این محله مراسم عزاداری در ایام محرم برگزار میگردید. به این ترتیب، فرهنگ عاشورا در آسیای میانه نفوذ پیدا کرد و در وحدت مسلمانان نقش مهمی در آن ایفا نمود.https://www.rudakijournal.ir/article_21627_8f85fda9cf4fa3a65a373912c0421750.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Аббос Алиевعباس علیاف8612621628FAمحمدجان شکوری بخاراییاستادیارJournal Article20081003Аббос Алиев (Аббос Ализода, 1899- 1958 мелодӣ) аз фарзандони арљманди Бухорои шариф ва аз тољикгароёни фидокор буд, ки барои њимоят аз њуќуќи мардуми тољик мубориза мекард. Дар ин маќола нигоранда бо такя бар манобеи мухталиф ва низ аз хилоли ривоятҳои афроди гуногун шарњи њоли муфассале аз зиндагии Алиев баён кардааст. Асл ў аз эрониёни Бухоро будааст. Алиев аз соли 1917 мелодӣ фаъолиятњои инќилобиашро оѓоз кард ва узви Ҳизби коммунист шуд. Ў њарчанд бо сиёсати пантуркистии баъзе њукуматдорони Бухорои шўравї ва баъзе сарварони Ҳизби коммунисти Бухоро мубориза мекард ва шояд дар бархе масъалањои дигар њам бо онњо ихтилоф дошт, ба марому маслаки коммунисти худ устувор буд. Санањои асосии зиндагии Алиев ва тартиби замонии рўзгори ўро аз нимаи дањаи бистум то нимаи дањаи сиюм бад-ин тариќ метавон таъйин кард: солњои 1924-1927 мелодӣ (вазири маорифи Тољикистон), солњои 1928-1929 мелодӣ (муовин вазири маорифи Самарќанд ва мудири бозомўзии тобистонии муаллимони Бухоро), солњои 1929-1933 мелодӣ (тањсили илм дар институти ховаршиносии Москва), солњои 1933-1935 мелодӣ (устоди Донишгоњи давлатии Тошканд ва дорулмуаллимини тољикони Тошканд). Ў њангоми кор дар Донишгоњи Осиёи Миёна, яъне соли 1933 ё 1934 мелодӣ, ба дарёфти унвони доктори таърих мушарраф шуд. Алиев дар соли 1947 Душанберо тарк кард ва дар Алма-ато њаётро тарк гуфт. Вайро дорои 29 асари илмӣ донистаанд. Дафтари шеъре низ аз ў мављуд аст, ки ба њамроњи дигар дастнавиштањояш дар бойгонии Алма-ато нигањдорӣ мешавад.عباس علیاف (عباس علیزاده، 1899- 1958م) از فرزندان ارجمند بخارای شریف و از تاجیکگرایان فداکار بود که برای حمایت از حقوق مردم تاجیک مبارزه میکرد. در این مقاله نگارنده با تکیه بر منابع مختلف و نیز از خلال روایات افراد گوناگون شرححال مفصلی از زندگی علیاف بیان کرده است. اصل او از ایرانیان بخارا بوده است. علیاف از سال 1917م فعالیتهای انقلابیاش را آغاز کرد و عضو حزب کمونیست شد. او هرچند با سیاست پانترکیستی بعضی حکومتداران بخارای شوروی و بعضی سروران حزب کمونیستی بخارا مبارزه میکرد و شاید در برخی مسئلههای دیگر هم با آنها اختلاف داشت، به مرام و مسلک کمونیستی خود استوار بود. سنههای اساسی زندگی علیاف و ترتیب زمانی روزگار او را از نیمة دهة بیستم تا نیمة دهة سیام بدین طریق میتوان تعیین کرد: سالهای ۱۹۲۴-۱۹۲۷م (وزیر معارف تاجیکستان)؛ سالهای ۱۹۲۸-۱۹۲۹م (معاون وزیر معارف سمرقند و مدیر بازآموزی تابستانی معلمان بخارا)؛ سالهای ۱۹۲۹-۱۹۳۳م (تحصیل علم در انیستیتو خاورشناسی مسکو)؛ سالهای ۱۹۳۳-۱۹۳۵م (استاد دانشگاه دولتی تاشکند و دارالمعلمین تاجیکان تاشکند). او هنگام کار در دانشگاه آسیای میانه، یعنی سال 1933 یا 19۳۴م، به دریافت عنوان دکتری تاریخ مشرف شد. علیاف در سال 1947 دوشنبه را ترک کرد و در آلماتا بدرود حیات گفت. وی را دارای ۲۹ اثر علمی دانستهاند. دفتر شعری نیز از او موجود است که بههمراه دیگر دستنوشتههایش در بایگانی آلماتا نگهداری میشود.https://www.rudakijournal.ir/article_21628_6db0527778a829f298a32174bfbc8db9.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Ҷой ў холї аст, ки холӣجای او خالی است که خالی12714421629FAمحمدالله طبریاستادیار و پژوهشگر هنرهای نمایشیJournal Article20081003 Ин маќола бо њадафи муаррифии устоди сањнаи тољик ва Ҳунарманди шоистаи љумњурии Тољикистон, Мањмуди Искандар Тоњирї ба нигориш даромадааст. Тоњирӣ ба соли 1925 мелодӣ дар шањри Машњад ба дунё омада ва айёми туфулиятро дар ин шањри азими санъатї, тиљоратї ва фарњангӣ гузарондааст. Вай дар соли 1943 мелодӣ риштаи њунари театрро дар Машњад ба итмом расонд. Ин солњо дар њаёти сиёсии Эрон солњои пуртуѓёни сиёсӣ мањсуб мешавад. Дар њамин замон аст, ки дасти њаводис Мањмуд Тоњириро ба шањри Бокуи Ҷумњурии Озарбойљони шўравї меовард. Ў дар ин шањр низ ба иртиќои мањорати њунарї ва дониши њирфаии хеш мепардозад ва барои идомаи мањорати бозигарї ва фаъолияти доимї ва њирфаӣ ба театри Лоҳутӣ даъват мешавад. Вай солњои тўлонӣ дар театри давлатии академӣ-драммавии Абулќосим Лоҳутӣ фаъолият карда ва симоњои барљаста офаридааст. Њунарманд аз овони љавонӣ бо шањри Душанбе ва мардуми Тољикистон пайваст ва Тољикистонро ватани хеш шумурд. Устоди сањнаи театри драммаи тољик, Мањмуд Тоњирї, ин њама эњтиром ва ихлоси мардуми тољикро дар натиљаи саъй ва талоши пурсамари эљодї ва самимияту садоќаташ ба њунару фарњанги мардуми бумии ин сарзамин сазовор шудааст. Сањми ў дар рушди телевизион ва радио низ назаррас аст. Нигоранда дар ин маќола пас аз тањлил ва баррасии бархе аз муњимтарин наќшњои ин њунарманд дар сањнаи театр, ба ин натиља расидааст, ки Тоњирӣ дар санъати театри тољик маќоми вежа дорад. Ў дар ин љода тавонистааст пайроњаи худро бигушояд ва пайравони зиёде пайдо кунад.این مقاله با هدف معرفی استاد صحنۀ تاجیک و هنرمند شایستۀ جمهوری تاجیکستان، محمود اسکندر طاهری، به نگارش درآمده است. طاهری به سال 1925م در شهر مشهد به دنیا آمده و ایام طفولیت را در این شهر عظیم صنعتی، تجارتی و فرهنگی گذرانده است. وی در سال 1943م رشتة هنر تئاتر را در مشهد به اتمام رساند. این سالها در حیات سیاسی ایران سالهای پرطغیان سیاسی محسوب میشود. در همین زمان است که دست حوادث محمود طاهری را به شهر باکوی جمهوری آذربایجان شوروی میآورد. او در این شهر نیز به ارتقای مهارت هنری و دانش حرفهای خویش میپردازد و برای ادامة مهارت بازیگری و فعالیت دائمی و حرفهای به تئاتر لاهوتی دعوت میشود. وی سالهای طولانی در تئاتر دولتی آکادمی درام ابوالقاسم لاهوتی فعالیت کرده و سیماهای برجسته آفریده است. هنرمند از اوان جوانی با شهر دوشنبه و مردم تاجیکستان پیوست و تاجیکستان را وطن خویش شمرد. استاد صحنة تئاتر درام تاجیک، محمود طاهری، اینهمه احترام و اخلاص مردم تاجیک را درنتیجة سعی و تلاش پرثمر ایجادی و صمیمیت و صداقتش به هنر و فرهنگ مردم بومی این سرزمین سزاوار شده است. سهم او در رشد تلویزیون و رادیو نیز نظررس است. نگارنده در این مقاله پس از تحلیل و بررسی برخی از مهمترین نقشهای این هنرمند در صحنۀ تئاتر، به این نتیجه رسیده است که طاهری در صنعت تئاتری تاجیک مقامی ویژه دارد. او در این جاده توانسته است پیراهۀ خود را بگشاید و پیروان زیادی پیدا کند.https://www.rudakijournal.ir/article_21629_6a692f83bc87fa123a79e85bce91b34a.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Шеърам сарнавишти ман астشعرم سرنوشت من است15415121677FAمسرور عبداللهاستادJournal Article20081004 Муњољирати эрониёни коммунист ба Иттињоди шўравї дар ду давра ба вуќўъ пайваст: давраи аввал, ки аз он ба «мављи аввал» ёд мешавад, марбут ба соли 1922 мелодӣ аст, ки тайи он Абулќосим Лоњутї ва 150 нафар аз њамроњонаш вориди хоки Шўравї шуданд. Мављи дувуми муњољират баъд аз љанги љањонии дувум иттифоќ афтод, ки тайи он гурўње аз эрониёни коммунист, ки бархе аз онњо ањли фарњангу адаб буданд, вориди хоки Шўравї шуданд. Яке аз ин муњољирони ањли адаб ва фарњанг шоираи љавон Жола Бадеъ аст. Жола дар соли 1922 мелодӣ дар шањри Исфањон ба дунё омад ва баъд аз итмоми коллељ дар сафарњое, ки ба Тењрон дошт, бо шоироне чун маликушшуаро Бањор, Парвини Эътисомї, Эраљ Мирзо, Ишќї ва Лоҳутӣ ошно шуд. Ў дар соли 1944 мелодӣ ба њаракати инќилобии зидди шоњ пайваст ва пас аз шикасти инќилоб ба Шўравї рафт. Жола муддати сездањ сол дар Боку зист ва дар соли 1959 мелодӣ ба Москва омад. Ў агарчи пас аз омадан ба Шўравї ба корњои илмӣ низ машѓул гардид, бештар шоир буд ва бо ањли адаби тољик робита барќарор кард ва маљмўаи ашъораш пай дар пай дар шањри Душанбе ба табъ мерасид ва мавриди истиќболи мардуми тољик ќарор мегирифт. Жола дар нимаи дувуми ќарни бистум то замони истиќлол барои тољикон баъд аз устод Лоҳутӣ пуле миёни адабиёти муосири Тољикистон ва Эрон буд ва њамин ваљњаи шоирии ў буд, ки сабаби пайвастанаш ба адабиёти муосири тољик шуд ва ўро мањбуби тољикон гардонид.مهاجرت ایرانیان کمونیست به اتحاد شوروی در دو دوره بهوقوع پیوست: دورۀ اول که از آن به «موج اول» یاد میشود، مربوط به سال ۱۹۲۲م است که طی آن ابوالقاسم لاهوتی و ۱۵۰ نفر از همراهانش وارد خاک شوروی شدند؛ موج دوم مهاجرت بعد از جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد که طی آن گروهی از ایرانیان کمونیست که برخی از آنها اهل فرهنگ و ادب بودند، وارد خاک شوروی شدند. یکی از این مهاجران اهل ادب و فرهنگ شاعرۀ جوان، ژاله بدیع، است. ژاله در سال 1922م در شهر اصفهان به دنیا آمد و بعد از اتمام کالج در سفرهایی که به تهران داشت، با شاعرانی چون ملکالشعراء بهار، پروین اعتصامی، ایرجمیرزا، عشقی و لاهوتی آشنا شد. او در سال ۱۹۴۴م به حرکت انقلابی ضدشاه پیوست و پس از شکست انقلاب به شوروی رفت. ژاله مدت سیزده سال در باکو زیست و در سال ۱۹۵۹م به مسکو آمد. او اگرچه پس از آمدن به شوروی به کارهای علمی نیز مشغول گردید، بیشتر شاعر بود و با اهل ادب تاجیک رابطه برقرار کرد و مجموعۀ اشعارش پیدرپی در شهر دوشنبه به طبع میرسید و مورد استقبال مردم تاجیک قرار میگرفت. ژاله در نیمة دوم قرن بیستم تا زمان استقلال برای تاجیکان بعد از استاد لاهوتی پلی میان ادبیات معاصر تاجیکستان و ایران بود و همین وجهۀ شاعری او بود که سبب پیوستنش به ادبیات معاصر تاجیک شد و او را محبوب تاجیکان گردانید.https://www.rudakijournal.ir/article_21677_401778fdad1f61ce9ad84d100d84a0fc.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Пешрави матбуотپیشرو مطبوعات15215821678FAابراهیم عثمانافاستاد دانشکدة روزنامهنگاری دانشگاه ملّی
تاجیکستانJournal Article20081004Эрониёни муњољир дар таърихи маданияит Шўравии тољик, умуман дар таърихи рўзноманигории Тољикистон наќше фаромўшношуданӣ доранд. Яке аз шахсиятњои маъруфе, ки дар пайдоиш ва шаклгирии матбуоти Шўравии тољик воќеан сањми арзандае дошт, Қосим Тоњирзода Дайламї аст. Вай дар солњои 1921-1925 мелодӣ дар Дорулфунуни коммунистии мењнаткашони шарќ (шањр Москва) дарс хонд ва сипас барои кор ба Тољикистон омад. Байни солњои 1926-1929 мелодӣ сардори идораи маорифи сиёсии Тољикистон, дар соли 1930 мелодӣ муњаррири рўзномаи “Тољикистони сурх” ва соли 1934 мелодӣ мудири бахши матбуоти Кумитаи марказии њизби коммунисти Тољикистон шуд. Вай дар солњои 1935-1937 мелодӣ мудирияти Нашриёти давлатии Тољикистонро бар уњда гирифт. Доират-ул-маъорифи Шўравии тољик дар бораи њаёти пурфољиаи ин мард дар солњои 1937-1956 мелодӣ, яъне дар бораи њудуди бист сол аз зиндагии ин мард ба куллї хомўш аст. Њудуди 20 соли охири умр Қосим Дайламӣ низ дар бахши хориљии радиои Тољикистон мегузарад ва ў яке аз созмондињандагон ва рањбарони он будааст.ایرانیان مهاجر در تاریخ مدنیت شوروی تاجیک، عموماً در تاریخ روزنامهنگاری تاجیکستان نقشی فراموشناشدنی دارند. یکی از شخصیتهای معروفی که در پیدایش و شکلگیری مطبوعات شوروی تاجیک واقعاً سهم ارزندهای داشت، قاسم طاهرزاده دیلمی است. وی در سالهای 1921-1925م در دارالفنون کمونیستی محنتکشان شرق (شهر مسکو) درس خواند و سپس برای کار به تاجیکستان آمد. بین سالهای 1926-1929م سردار ادارة معارف سیاسی تاجیکستان، در سال 1930م محرّر روزنامۀ <em>تاجیکستان سرخ،</em> و سال 1934م مدیر بخش مطبوعات کمیتة مرکزی حزب کمونیستی تاجیکستان شد. وی در سالهای 1935-1937م مدیریت نشریات دولتی تاجیکستان را برعهده گرفت. <em>دایرهالمعارف شوروی تاجیک</em> دربارة حیات پرفاجعة این مرد در سالهای 1937-1956م یعنی دربارة حدود بیست سال از زندگی این مرد بهکلی خاموش است. حدود 20 سال آخر عمر قاسم دیلمی نیز در بخش خارجی رادیو تاجیکستان میگذرد و او یکی از سازماندهندگان و رهبران آن بوده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21678_8eeddee400c22c7b2a0e6d7f7d45daea.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Заур Дахте, марде аз табори њунарزائور دخته، مردی از تبار هنر15816421679FAزلفیه عطاییشاعر، سردبیر مجله فیروزهJournal Article20081004Заур Дахте дар шањри Махачќалъаи Ҷумњурии Доѓистон мутаваллид шуд. Падараш аз муњољирони Эрон буд. Хонаводаи Заур дар солњои дањаи панљоњ ба Тољикистон кўч карданд. Ў дар соли 1960 мелодӣ вориди шуъбаи ѓайрињузурии Донишкадаи филмбардории Институти давлатии умумииттифоќии синамоӣ шуд ва бад-ин тартиб ба олами љаззоб ва печидаи њунар роњ ёфт. Заур беш аз сї сол аз умри бобаракаташро сарфи тавлид дар «Тољикфилм» кард ва ќариб њафтсад филми мустанад ва њазор сюжет офарид. Вай ба унвони филмбардор ва коргардон, филмњои мустанаде њамчун «Малика», «Мирзои мо», «Боќӣ Рањимзода», «Устод», «Иди арўсон», «Кишвари офтоб ва кўњњо» ва...ро манзури тамошочиён гардонд, ки баргирифта аз ганљинањои таърихї аст. Нахустин филми њунарие, ки Заур авохири солњои шаст дар тањияи он ба унвони филмбардор њузур дошт, мањсули коргардони тољик, суњбат Њомидов, бо номи «Вохӯрӣ дар назди масљиди куњна» аст. Дарки Заур аз сюжет, дарки мантиќӣ буд ва ќудрати тањлили вай боис мешуд, ки тамоми ваќоеъ ба сурати як ришта ва занљираи мантиќї ва пайваста таљассум ёбад. Заур Дахте тайи дањ-дувоздањ соли ахир ва баъд аз бознишаста шудан ба сурати љиддитар ба њунари аккосӣ рўй овард ва дар бойгони ў њазорон акси гуногун мањфузанд.زائور دخته در شهر مَخاچقلعة جمهوری داغستان متولد شد. پدرش از مهاجران ایران بود. خانوادۀ زائور در سالهای دهة پنجاه به تاجیکستان کوچ کردند. او در سال 1960م وارد شعبة غیرحضوری دانشکدة فیلمبرداری انستیتو دولتی عمومیاتفاقی سینمایی شد و بدین ترتیب به عالم جذاب و پیچیدة هنر هفتم راه یافت. زائور بیش از سی سال از عمر بابرکتش را صرف تولید در «تاجیکفیلم» کرد و قریب هفتصد فیلم مستند و هزار سوژه آفرید. وی بهعنوان فیلمبردار و کارگردان، فیلمهای مستندی همچون «ملکه»، «میرزای ما»، «باقی رحیمزاده»، «استاد»، «عید عروسان»، «کشور آفتاب و کوهها» و... را منظور تماشاچیان گرداند که برگرفته از گنجینههای تاریخی است. نخستین فیلم هنریای که زائور اواخر سالهای شصت در تهیة آن بهعنوان فیلمبردار حضور داشت، محصول کارگردان تاجیک، صحبت حامداف، با نام «واخوری در نزد مسجد کهنه» است. درک زائور از سوژه، درکی منطقی بود و قدرت تحلیل وی باعث میشد که تمام وقایع بهصورت یک رشته و زنجیرة منطقی و پیوسته تجسم یابد. زائور دخته طی ده دوازده سال اخیر و بعد از بازنشسته شدن بهصورت جدیتر به هنر عکاسی روی آورد و در بایگانی او هزاران عکس گوناگون محفوظاند.https://www.rudakijournal.ir/article_21679_785e91e9d5fc4b3257a1bda62c71059d.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Сайидризо Ализодаسیدرضا علیزاده16518221680FAپیوند گلمراداستاد دانشگاه روزنامهنگاری دانشگاه ملّی
تاجیکستانJournal Article20081004Сайидризо Ализода яке аз саршиностарин равшанфикрон ва маорифпарварони тољик аст. Ў дар соли 1887 мелодӣ дар ноњияи Боѓи Шамоли Самарќанд дар хонаводаи њунарманд ба дунё омад. Дар њамин шањр касби илм кард, забонњои гуногун (њудуд њафт забон)-ро омўхт ва бо матбуоти Эрон ва Озарбойљон ва дигар мамолики шарќ ошної пайдо кард. Ализода аз рўзњои нахусти таъсиси нашрияњои маорифпарвари тољик “Самарќанд” ва “Оина” ба унвони масъули бахши тољикӣ ифои вазифа мекард ва дарди форсизабонони Осиёи Миёнаро ба рўйи сафња меовард. Ў бештар ба масоили мактаби форсизабонон таваљљуњ нишон медод ва дар ин нашрияњо мушкилоти ин мактабњоро баррасӣ мекард. Таъсиси давлати Шўравӣ, ки ба баробарии њуќуќи њамаи миллатњо ва таъсиси мактаб, матбаа ва матбуот ба забони миллӣ таъкид мекард, таваљљуњи Ализодаро бештар ба худ маътуф дошт. То ин ки дар соли 1919 мелодӣ ба нашри нахустин њафтаномаи тољикї “Шуълаи инќилоб” мубодарат кард. Њадафи аслии ин рўзноманигори адолатпарвар њидояти њаммиллатон ба омўхтани илм ва маорифи замон ва ислоњи њарчи сареътари камбуд ва норасоињои њаёти иљтимої буд. Бештар маќолањое, ки вай ба нигориш дароварда, дар ростои тањаќќуќи ин ањдоф аст. Ў њамчунин ба унвони дабири масъул дар табъ ва нашри нахустин рўзномаи тољикӣ ба номи “Овози тољик” (1924) ва дар таъсиси Нашриёти давлатии Тољикистон (1925) фаъолона ширкат доштааст. Ализода муаллифи китоби нахустин алифбои тољикии давраи Шўравї ва сарфу нањви тољикӣ низ аст.سیدرضا علیزاده یکی از سرشناسترین روشنفکران و معارفپروران تاجیک است. او در سال 1887م در ناحیۀ باغشمال سمرقند در خانوادهای هنرمند به دنیا آمد، در همین شهر کسب علم کرد، زبانهای گوناگون (حدود هفت زبان) را آموخت و با مطبوعات ایران و آذربایجان و دیگر ممالک شرق آشنایی پیدا کرد. علیزاده از روزهای نخست تأسیس نشریههای معارفپرور تاجیک، <em>سمرقند</em> و <em>آیینه،</em> بهعنوان مسئول بخش تاجیکی ایفای وظیفه میکرد و درد فارسیزبانان آسیای میانه را به روی صفحه میآورد. او بیشتر به مسائل مکتب فارسیزبانان توجه نشان میداد و در این نشریهها مشکلات این مکتبها را بررسی میکرد. تأسیس دولت شورایی که به برابری حقوق همة ملتها و تأسیس مکتب، مطبعه و مطبوعات به زبان ملی تأکید میکرد، توجه علیزاده را بیشتر به خود معطوف داشت؛ تا اینکه در سال 1919م به نشر نخستین هفتهنامة تاجیکی، <em>شعلة انقلاب</em>، مبادرت کرد. هدف اصلی این روزنامهنگار عدالتپرور هدایت همملتان به آموختن علم و معارف زمان و اصلاح هرچه سریعتر کمبود و نارساییهای حیات اجتماعی بود. بیشتر مقالههایی که وی به نگارش درآورده، در راستای تحقق این اهداف است. او همچنین بهعنوان دبیرمسئول در طبع و نشر نخستین روزنامة عاموی تاجیکی به نام <em>آواز تاجیک</em> (1924) و در تأسیس نشریات دولتی تاجیکستان (1925) فعالانه شرکت داشته است. علیزاده مؤلف <em>کتاب نخستین</em> (الفبای تاجیکی دورة شوروی) و صرف و نحو تاجیکی نیز است.https://www.rudakijournal.ir/article_21680_e4830334458cee3933a807aecd5e9df4.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Ҷуз хомўшӣ илољи дигар надошт...جز خاموشی علاجی دیگر نداشت...18320221681FAپیوند گلمراداستاد دانشگاه روزنامهنگاری دانشگاه ملّی
تاجیکستانJournal Article20081004Рањим Њошим, адабиётшинос, мутарљим, рўзноманигор ва муњаррири маъруфи тољик, дар соли 1908 мелодӣ мутаваллид шуд ва дар Самарќанд ба камол расид. Љавонии ў муќорин бо давронест, ки дар ин маркази бостонии форсизабонон тањаввул ва дигаргунињои чашмгире рух дода буд. Рањим Њошим дар рушду нумуи мактабу маориф, матбуот ва нашриёт ва илму адабиёти тољик хадамоти арзишмандеро ба анљом расондааст. Ў бо њидояти устодаш Садриддини Айнї, дар матбуоти навтаъсиси тољик дар Самарќанд мисли “Овози тољик”, “Рањбари дониш” ва Нашриёти давлати Тољикистон фаъолона ширкат доштааст. Вай дар бањсњои матбуот дар он солњо рољеъ ба забони тољикї ва роњу усули сода ва оммафањм кардани забони матбуот ширкат варзид ва маќолањое дар ин замина таълиф кард. Рањим Њошим на танњо дар рушди матбуот ва нашриёти навтаъсиси тољик хидмат арзанда карда, балки аввалин маќолањо рољеъ ба таърихи матбуоти тољикро низ навиштааст. Бахши дигари фаъолияти Рањим Њошим марбут ба тарљумаи осори пешвоён ва бунёдгузорони давлати Шўравї ва адибони халќњои љањон аст, ки аввалин тарљумањои вай дар солњои дањаи бист садаи бист дар матбуот ва нашриёти навтаъсиси тољик ба табъ расиданд. Рањим Њошим рољеъ ба фанни тарљума ва мањорати мутарљимон низ чанд маќола мунташир кардааст. Ў њамчунин муаллифи китобњои дарсї ва тадвингари китобњои хониш барои талабагони макотиби тањсилоти њамагонӣ будааст.رحیم هاشم، ادبیاتشناس، مترجم، روزنامهنگار و محرّر معروف تاجیک، در سال 1908م متولد شد و در سمرقند به کمال رسید. جوانی او مقارن با دورانی است که در این مرکز باستانی فارسیزبانان تحول و دگرگونیهای چشمگیری رخ داده بود. رحیم هاشم در رشد و نمو مکتب و معارف، مطبوعات و نشریات، و علم و ادبیات تاجیک خدمات ارزشمندی را به انجام رسانده است. او با هدایت استادش، صدرالدین عینی، در مطبوعات نوتأسیس تاجیک در سمرقند مثل <em>آواز تاجیک</em>، <em>رهبر دانش</em> و نشریات دولتی تاجیکستان فعالانه شرکت داشته است. وی در بحثهای مطبوعات در آن سالها راجع به زبان تاجیکی و راه و اصول ساده و عامهفهم کردن زبان مطبوعات شرکت ورزید و مقالههایی در این زمینه تألیف کرد. رحیم هاشم نهتنها در رشد و تعالی مطبوعات و نشریات نوتأسیس تاجیک خدمت ارزنده کرده، بلکه اولین مقالهها راجع به تاریخ مطبوعات تاجیک را نیز نوشته است. بخش دیگر فعالیت رحیم هاشم مربوط به ترجمة آثار پیشوایان و بنیادگذاران دولت شوروی و ادیبان خلقهای جهان است که اولین ترجمههای وی در سالهای دهة بیست سدة بیست در مطبوعات و نشریات نوتأسیس تاجیک به طبع رسیدند. رحیم هاشم راجع به فن ترجمه و مهارت مترجمان نیز چند مقاله منتشر کرده است. او همچنین مؤلف کتابهای درسی و تدوینگر کتابهای خوانش برای طلبگان مکاتب تحصیلات همگانی بوده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21681_b6ddc9ac4ea6bf5de388bdf0425bd12d.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی92020081001Собит Манофзода, мунтаќид ва тарбиятгарثابت منافزاده، منتقد و تربیتگر.20321421682FAمراد مرادیاستاد دانشگاه روزنامهنگاری دانشگاه ملّی
تاجیکستانJournal Article20081004Дар шаклгирї ва рушди матбуоти муосири тољик сањм ва наќши равшанфикрони њамзабон, њамфарњанг ва њамдин чун эронињо ва озарињо ва туркњову тоторњо бисёр арзанда ва муњим будааст. Ањли ќалами тољик дар ибтидои ќарни бистум на танњо аз таљриба ва заковати ин халќњо истифода кардаанд, балки дар канори намояндагони онњо барои ташкили матбуот ва адабиёт иќдом ба муборизаи маънавї кардаанд. Собит Манофзода аз љумлаи чунин ашхосе аст, ки дар ташкили матбуот ва наќди адабии муосири тољик сањми назаррас доштааст. Манофзода ба далели ошної бо кори матбуотї, дар табъ ва нашр маљаллаи “Рањбари дониш”, ки шумораи нахусти он бо номи дониш ва биниш чоп шуда буд, наќши фаъол дошт. Ў маќолоте дар хусуси инќилоби адабї дар ин маљалла ба чоп расонд. Фаъолияти С. Манофзодаро ба таври кулли метавон ба чањор гурўњ таќсим кард, ки иборатанд аз: омўзгорї, рўзноманигорї, наќќодї ва нависандагї. Манофзода то поён умр (1937м) аз кори эљодӣ дур нашуда ва њамчун рўзноманигор (нависандаи маќолоти сиёсї ва иљтимої) ва мунтаќид- тарбиятгар дар ташкили матбуот ва адабиёти тољик дар солњои 20-30 ќарни бистум сањми арзанда ва наќши муњим доштааст.در شکلگیری و رشد مطبوعات معاصر تاجیک سهم و نقش روشنفکران همزبان، همفرهنگ و همدین چون ایرانیها و آذریها و ترکها و تاتارها بسیار ارزنده و مهم بوده است. اهل قلم تاجیک در ابتدای قرن بیستم نهتنها از تجربه و ذکاوت این خلقها استفاده کردهاند، بلکه در کنار نمایندگان آنها برای تشکیل مطبوعات و ادبیات اقدام به مبارزة معنوی کردهاند. ثابت منافزاده ازجملۀ چنین اشخاصی است که در تشکیل مطبوعات و نقد ادبی معاصر تاجیک سهم نظررس داشته است. منافزاده بهدلیل آشنایی با کار مطبوعاتی، در طبع و نشر مجلۀ <em>رهبر دانش</em> که شمارۀ نخست آن با نام <em>دانش و بینش</em> چاپ شده بود، نقش فعال داشت. او مقالاتی درخصوص انقلاب ادبی در این مجله به چاپ رساند. فعالیت ث. منافزاده را بهطورکلی میتوان به چهار گروه تقسیم کرد که عبارتاند از: آموزگاری، روزنامهنگاری، نقادی و نویسندگی. منافزاده تا پایان عمر (1937م) از کار ایجادی دور نشده و همچون روزنامهنگار (نویسندة مقالات سیاسی و اجتماعی) و منتقد- تربیتگر در تشکیل مطبوعات و ادبیات تاجیک در سالهای 20-30 قرن بیستم سهم ارزنده و نقش مهم داشته است.https://www.rudakijournal.ir/article_21682_6f7a45920459de2235c2dd6ae682ba68.pdf