رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Гули бехорگل بیخار111722522FAمجید اسدیدانشجوی دکتری فلسفه فرهنگ آکادمی علوم تاجیکستانJournal Article20111008Мирсаййидалии Њамадонї аз машоњири бузурги Эрон аст, ки иќдомоту фаъолиятњои густардаи ў таъсироти зиёде бар пешинаи илмї, фарњангї ва адабии Тољикистон доштааст. Ин маќола мурури иљмолї бар зиндагї, фаъолиятњо ва осори ин орифи бузург дорад. Мирсаййидалї дар сол 714ќ дар Њамадон дида ба љањон гушуд. Ў пас аз касби мадориљи илмї аз бистсолагї бо њадафи тарвиљи дини мубини ислом аз Њамадон њиљрат кард ва дар шањрњои мухталифи Осиёи Миёна, Ќафќоз, шибњи ќораи Њинд ва сарзаминњои арабї ба нашри маорифи исломї пардохт. Албатта, умдаи фаъолиятњои ў дар шабњи ќораи Њинд ва Кашмир будааст. Мирсаййидалї дар даврони њузури худ дар Кашмир илова бар фаъолиятњои динї ва мазњабї дар тарвиљи хатту забони форсї низ наќше барљаста дошт. Аз вай беш аз 110 љилд китобу рисола дар заминаи фалсафа, ахлоќ, ирфон ва адабиёт ва маљмўаи шеъре ба ёдгор мондааст. Мирсаййидалї дар соли 786ќ дар 72-солагї бидруди њаёт гуфт ва пайкараш дар шањри Кўлоб ба хок сипурда шуд.میرسیدعلی همدانی از مشاهیر بزرگ ایران است که اقدامات و فعالیتهای گستردۀ او تأثیرات زیادی بر پیشینۀ علمی، فرهنگی و ادبی تاجیکستان داشته است. این مقاله مروری اجمالی بر زندگی، فعالیتها و آثار این عارف بزرگ دارد. میرسیدعلی در سال ۷۱۴ق در همدان دیده به جهان گشود. او پس از کسب مدارج علمی از بیستسالگی با هدف ترویج دین مبین اسلام از همدان هجرت کرد و در شهرهای مختلف آسیای میانه، قفقاز، شبهقارۀ هند و سرزمینهای عربی به نشر معارف اسلامی پرداخت. البته، عمدۀ فعالیتهای او در شبهقارۀ هند و کشمیر بوده است. میرسیدعلی در دوران حضور خود در کشمیر علاوهبر فعالیتهای دینی و مذهبی، در ترویج خط و زبان فارسی نیز نقشی برجسته داشت. از وی بیش از ۱۱۰ جلد کتاب و رساله درزمینۀ فلسفه، اخلاق، عرفان و ادبیات، و مجموعة شعری به یادگار مانده است. میرسیدعلی در سال ۷۸۶ق در ۷۲سالگی بدرود حیات گفت و پیکرش در شهر کولاب به خاک سپرده شد.https://www.rudakijournal.ir/article_22522_ade08e53b31dccb30d910aa99e10e98d.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Мулоњизањо рољеъ ба шаклњои феъл дар рисолаи «Ќуддусия»-и Мирсаййидалии Њамадонїملاحظهها راجع به «شکلهای فعل» در رسالۀ «قدوسیه» میرسیدعلی همدانی182622523FAرحیمجان سعیدافاستاد زبانشناسیJournal Article20011008Шаклњои гуногуни феъл, ки дар забони адабии тољикї (форсї) истеъмол мешаванд, мањсули як давраи муайян нест, балки натиљаи даврањои гуногуни тавсиа ва тараќќии забони тољикї аст, ки вобаста ба хусусиёти навъи адабии асар ва сабки фардии муаллиф мумкин аст дучори таѓйир шавад. Ин маќола дар пайи он аст, ки шаклњои замонии феъл ва робитаи он бо забони адабии кунунии тољикро дар рисолаи «Ќуддусия»– асари Мирсаййидалии Њамадонї баррасї кунад. Дар ин рисола панљ шакли замонии сиѓаи хабарї мушоњида мешавад. Шакли ѓайришхсии сиѓаи хабарї (бувад) низ дар ин рисола истифода шудааст. Аз дигар шаклњои феълии истифодашуда дар ин рисола метавон ба истеъмоли феъли гузаштаи њикоятї бо пешванди «ме» ва шаклњои наќлии феъл ишора кард. Корбурди шакли замони гузаштаи сифати феълї бо пасванд «агї» низ фаќат як бор дар калимаи «мондагї» мушоњида мешавад. Дар истеъмоли феълњои таркибї низ дар забони рисолаи «Ќуддусия» баъзе таѓйирот ва дигаргунињо дида мешавад. Дар ин китоб шаклњое аз феълњои таркибї низ мушоњида мешаванд, ки бисёре аз онњо ба забони адабии кунунї шабоњат доранд. Баррасии шаклњои феълии бакоррафта дар ин рисола муаййиди ин матлаб аст, ки омўхтани хусусиятњои забонии осори Мирсаййидалии Њамадонї дар канори вуљўњи дигари таълифоти ў дорои ањаммияти назарї ва амалии вижаест.
شکلهای گوناگون فعل که در زبان ادبی تاجیکی (فارسی) استعمال میشوند، محصول یک دورۀ معیّن نیست؛ بلکه نتیجۀ دورههای گوناگون توسعه و ترقی زبان تاجیکی است که وابسته به خصوصیات نوع ادبی اثر و سبک فردی مؤلف، ممکن است دچار تغییر شود. این مقاله درپی آن است که شکلهای زمانی فعل و رابطۀ آن با زبان ادبی کنونی تاجیک را در رسالۀ «قدوسیه» اثر میرسیدعلی همدانی بررسی کندد. در این رساله پنج شکل زمانی صیغۀ خبری مشاهده میشود. شکل غیرشخصی صیغۀ خبری (بُوَد) نیز در این رساله استفاده شده است. از دیگر شکلهای فعلی استفادهشده در این رساله میتوان به استعمال فعل گذشتۀ حکایتی با پیشوند «می» و شکلهای نقلی فعل اشاره کرد. کاربرد شکل زمان گذشتۀ صفت فعلی با پسوند «گی» نیز فقط یک بار در کلمۀ «ماندگی» مشاهده میشود. در استعمال «فعلهای ترکیبی» نیز در زبان رسالۀ «قدوسیه» بعضی تغییرات و دگرگونیها دیده میشود. در این کتاب شکلهایی از فعلهای ترکیبی نیز مشاهده میشوند که بسیاری از آنها به زبان ادبی کنونی شباهت دارند. بررسی شکلهای فعلی بهکاررفته در این رساله مؤید این مطلب است که آموختن خصوصیتهای زبانی آثار میرسیدعلی همدانی در کنار وجوه دیگر تألیفات او دارای اهمیت نظری و عملی ویژهای است.https://www.rudakijournal.ir/article_22523_41ce634777c8ce3ac328274c8234896f.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Фалсафаи иљтимоии Мирсаййидалии Њамадонїفلسفۀ اجتماعی میرسیدعلی همدانی274522524FAماهرخواجه سلطانفاستاد علوم فلسقهJournal Article20111008Мирсаййидалии Њамадонї рољеъ ба табиати њайвонї, зиндагии иљтимої ва сиёсї, ахлоќу одоби одамиён андешањои љолиби таваљљуњ дорад. Андешањои эшон дар бораи ин мабоњис дар рисолањои «Захиратулмулук», «Одобулмашоих» ва «Макоримулахлоќ» мунъакис шудаанд. Дар ин маќола аќоиди иљтимої, сиёсї ва ахлоќии Мирсаййидалї бо такя бар осори ў мавриди бањсу баррасї ќарор гирифтааст. Аз тањлили вуљўњи гуногуни назариёти иљтимої ва сиёсии Саййидалии Њамадонї метавон пай бурд, ки ў дар сохтори аќоидаш аз таълимоти машшоиён бањра бурдааст. Аммо бояд таъкид кард, ки наќши Абўњомиди Ѓаззолї дар ташаккули љањонбинии ў, бавижа назарияи иљтимоию сиёсї ва ахлоќияш бисёр зиёд аст. Ў дар тањлили масоили иљтимої ба авомили биологї ва ахлоќї бисёр таваљљуњ кардааст. Вай дар хусуси пайдоиши давлат муътаќид аст, ки заминањои табиї боиси пайдоиши давлат шудаанд ва дар таълимоти иљтимої-сиёсияш низ монанди њамрўзгоронаш тарафдори давлати салтанатї аст. Мутобиќи аќоиди ў султон мураттиби њаёти љомеа аст ва тамоми фаъолияташ дар ин замина ба як љараёни муътадили оќилона ва одилона марбут аст. Аз баррасии андешањои иљтимоии Мирсаййидалї метавон ба ин натиља расид, ки ў аз муносибатњои мављуд дар бахшњои гуногуни њаёти иљтимої норозї буда ва ба њаёти љомеа ва низому тартиботи он аз нуќтаи назари аќл ва адолат ањаммият медодааст. Њадафи ў аз ироаи назарияи султони одил ва таваљљуњаш ба баробарии иљтимої ва инсондўстї низ бар пояи чунин андеша аст. Алии Њамадонї дар аќидањои иљтимої ва сиёсии худ ба се рукн–њоким, раият ва давлат таваљљуњи љиддї намуда ва андешањояшро рољеъ ба онњо дар осораш ба тарзњои гуногун баён кардааст.میرسیدعلی همدانی راجع به طبیعت حیوانی، زندگی اجتماعی و سیاسی، و اخلاق و آداب آدمیان اندیشههای جالب توجه دارد. اندیشههای ایشان دربارۀ این مباحث در رسالههای «ذخیرهالملوک»، «آدابالمشایخ»، و «مکارمالاخلاق» منعکس شدهاند. در این مقاله، عقاید اجتماعی، سیاسی و اخلاقی میرسیدعلی با تکیه بر آثار او مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. از تحلیل وجوه گوناگون نظریات اجتماعی و سیاسی سیدعلی همدانی میتوان پی برد که او در ساختار عقایدش از تعلیمات مشائیان بهره برده است؛ اما باید تأکید کرد که نقش ابوحامد غزالی در تشکّل جهانبینی او، بهویژه نظریۀ اجتماعی و سیاسی و اخلاقیاش، بسیار زیاد است. او در تحلیل مسائل اجتماعی به عوامل بیولوژیکی و اخلاقی بسیار توجه کرده است. وی درخصوص پیدایش دولت معتقد است که زمینههای طبیعی باعث پیدایش دولت شدهاند و در تعلیمات اجتماعی- سیاسیاش نیز مانند همروزگارانش طرفدار دولت سلطنتی است. مطابق عقاید او سلطان مرتِّب حیات جامعه است و تمام فعالیتش در این زمینه به یک جریان معتدل عاقلانه و عادلانه مربوط است. از بررسی اندیشههای اجتماعی میرسیدعلی میتوان به این نتیجه رسید که او از مناسبتهای موجود در بخشهای گوناگون حیات اجتماعی ناراضی بوده و به حیات جامعه و نظام و ترتیبات آن از نقطهنظر عقل و عدالت اهمیت میداده است. هدف او از ارائۀ نظریۀ سلطان عادل و توجهش به برابری اجتماعی و انساندوستی نیز برپایۀ چنین اندیشهای است. علی همدانی در عقیدههای اجتماعی و سیاسی خود به سه رکن حاکم، رعیت و دولت توجه جدی نموده و اندیشههایش را راجع به آنها در آثارش به طرزهای گوناگون بیان کرده است.https://www.rudakijournal.ir/article_22524_a82c51130356f9d272d01bd7149cd389.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Назари Мирсаййидалии Њамадонї дар бораи њуќуќи волидайн ва фарзандонنظر میرسیدعلی همدانی دربارۀ حقوق والدین و فرزندان465522525FAیارعلی صادقافاستاد زبان و ادبیات فارسیJournal Article20111008Яке аз масоили мавриди таваљљуњ дар љавомеъи башарї мавзўи тарбияти фарзанд аст. Ин мавзўъ, ки табйинкунандаи муносибот ва масъулиятњои волидайн дар баробари фарзандон аст, таваљљуњи бисёре аз бузургони илму адаби миллати тољик, аз љумла Мирсаййидалии Њамадониро ба худ маътуф доштааст. Агарчи масъалаи тарбияти фарзанд ва иртиботи волидайн ва фарзандон дар бисёре аз рисолањои Саййидалии Њамадонї матрањ шуда, дар ин маќола матолиби мундариљ дар «Захиратулмулук» дар заминаи умури тарбиятї мавриди таваљљуњ ќарор гирифтааст. «Захиратулмулук» шомили муќаддимае кўтоњ ва дањ боб аст, ки боби чањоруми он бо унвони «Дар њуќуќи волидайн ва зављу завља ва авлоду аќориб ва асдиќо» шомили панљ ќисм аст, ки ќисми севуми он бо унвони «Њуќуќи фарзандон» дарбардорандаи назарњои Мирсаййидалї дар бораи тарбияти фарзандон аст. Ин бахш бо зикри ояе аз Ќуръон дар бораи некўї дар њаќќи падару модар оѓоз шуда ва Мирсаййидалї дар идома бо зикри ривояте ба муњимтарин усули тарбиятї ишора кардааст. Њотам Асозода, ки яке аз муњаќќиќони барљастаи зиндагї ва фаъолияти Мирсаййидалии Њамадонї аст, ба муњтавои панду ахлоќ дар осори ин бузургавор эътибори љиддї додааст. Нигорандаи ин маќола пас аз баррасии муњтавои тарбияти «Захиратулмулук» ба ин натиља расидааст, ки ањли пажўњишу тарбият бояд мафоњими тарбиятиро аз дарёи андешаи Мирсаййидалии Њамадонї дарёфт кунанд ва баъд бо шарњи луѓот ва тавзењи бархе масоили мушкилфањм ин мафоњимро ба мардум, бахусус ба нављавонон ва љавонон пешнињод ва таќдим намоянд.یکی از مسائل مورد توجه در جوامع بشری، موضوع تربیت فرزند است. این موضوع که تبیینکنندۀ مناسبات و مسئولیتهای والدین دربرابر فرزندان است، توجه بسیاری از بزرگان علم و ادب ملت تاجیک، ازجمله میرسیدعلی همدانی را به خود معطوف داشته است. اگرچه مسئلۀ تربیت فرزند و ارتباط والدین و فرزندان در بسیاری از رسالههای سیدعلی همدانی مطرح شده، در این مقاله مطالب مندرج در «ذخیرهالملوک» درزمینۀ امور تربیتی مورد توجه قرار گرفته است. «ذخیرهالملوک» شامل مقدمهای کوتاه و ده باب است که باب چهارم آن باعنوان «در حقوق والدین و زوج و زوجه و اولاد و اقارب و اصدقا» شامل پنج قسم است که قسم سوم آن باعنوان «حقوق فرزندان»، دربردارندۀ نظرهای میرسیدعلی دربارۀ تربیت فرزندان است. این بخش با ذکر آیهای از قرآن دربارۀ نیکویی در حق پدر و مادر آغاز شده و میرسیدعلی در ادامه با ذکر روایاتی به مهمترین اصول تربیتی اشاره کرده است. حاتم عصازاده که یکی از محققان برجستۀ زندگی و فعالیت میرسیدعلی همدانی است، به محتوای پند و اخلاق در آثار این بزرگوار اعتبار جدی داده است. نگارندۀ این مقاله پس از بررسی محتوای تربیتی «ذخیرهالملوک» به این نتیجه رسیده است که اهل پژوهش و تربیت باید مفاهیم تربیتی را از دریای اندیشۀ میرسیدعلی همدانی دریافت کنند و بعد با شرح لغات و توضیح برخی مسائل مشکلفهم، این مفاهیم را به مردم، بهخصوص به نوجوانان و جوانان پیشنهاد و تقدیم نمایند.https://www.rudakijournal.ir/article_22525_911bf2d06c45ccf7dd62c71e0cbebb99.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Аносири диалектикї дар осори фалсафии Мирсаййидалии Њамадонїعناصر دیالکتیکی در آثار فلسفی میرسیدعلی همدانی566622526FAمحمدالله عبادافنایب رئیس دانشگاه آموزگاری کولابJournal Article20111008Њарчанд мароми таълимоти асосии мутафаккири маъруфи Эрон ва тољику Њинд, Мирсаййидалии Њамадонї пуштибони фалсафаи тасаввуф аст, ашъори фалсафии ў аносири бисёр пурмазмуни диалектикиро низ дар бар гирифтааст. Аќоиди диалектикии Мирсаййидалї дар асарњои «Њафт водї», «Захиратулмулук», «Њалли мушкил», «Мир-отут-тобиъин», «Рисолаи дарвешия», «Авроди фатњия» ва дигар осори ў, ки теъдоди онњо то навад љилд мерасад, баён шудаанд. Дар ин маќола нигоранда пас аз баррасии аносири диалектикї дар теъдоде аз осори фалсафии Мирсаййидалї мисли «Њафт водї», «Авроди фатњия» ва «Захиратулмулук» ба ин натиља расидааст, ки вай дар назарияи диалектик аз вуљуд доштани панљ андоми њиссї, тарзи њосил шудани њисњо, дониши њиссї, моњияти дониш, таносуби дониши њиссї ва аќлї устуворона љонибдорї кардааст. Аз осори файласуф маълум мешавад, ки ў дар баррасии масоили номбурдаи раванди дониш бештар пайрави назарияи инъикос будааст. Ин таълимоти Саййидалии Њамадонї ўро ба сўи фалсафаи машшоъ рањсипор кардааст.هرچند مرام تعلیمات اساسی متفکر معروف ایران و تاجیک و هند، میرسیدعلی همدانی، پشتیبان فلسفۀ تصوف است، اشعار فلسفی او در خود عناصر بسیار پرمضمون دیالکتیکی را نیز دربر گرفته است. عقاید دیالکتیکی میرسیدعلی در اثرهای «هفت وادی»، «ذخیرهالملوک»، «حلّ مشکل»، «مرآهالتائبین»، «رسالۀ درویشیه»، «اوراد فتحیه» و دیگر آثار او که تعداد آنها تا نود جلد میرسد، بیان شدهاند. در این مقاله نگارنده پس از بررسی عناصر دیالکتیکی در تعدادی از آثار فلسفی میرسیدعلی مثل «هفت وادی»، «اوراد فتحیه» و «ذخیرهالملوک» به این نتیجه رسیده است که وی در نظریۀ دیالکتیک از وجود داشتن پنج اندام حسی، طرز حاصل شدن حسها، دانش حسی، ماهیت دانش، تناسب دانش حسی و عقلی استوارانه جانبداری کرده است. از آثار فیلسوف معلوم میشود که او در بررسی مسائل نامبردۀ روند دانش، بیشتر پیرو نظریۀ انعکاس بوده است. این تعلیمات سیدعلی همدانی او را بهسوی فلسفۀ مشاء رهسپار کرده است.https://www.rudakijournal.ir/article_22526_e4e65e21e862c486c1441a7c69bb44ab.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадони ба њуруфи кириллїمیرسیدعلی همدانی و «ذخیرهالملوک» او677622527FAحاتم عصازادهاستاد زبان و ادبیات فارسیJournal Article20111008Дар ин маќола бар асоси осори то кунун шинохташудаи Саййидалии Њамадонї, дастхатњои осорхонаи мероси адабї ва осори хаттии ба номи Мирсаййидалии Њамадонї мавриди баррасї ќарор гирифтаву дар бораи масоили назарї ва амалии тартиб додани «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї нукоте зикр шудааст. Тибќи тањќиќоти анљомшуда баъзе асарњои Мирсаййидалї дар миёни ањли саводи Љумњурии Тољикистон мављуд буда. Аммо бисёре аз дастхатњо дар солњои султаи њукумати Шўравї нобуд, пинњон ё ноёб шудааст. Осорхонаи таъриху кишваршиносии вилоятї, ки аз соли 1968м оѓоз ба фаъолият карда ва аз соли 1990м ба номи Мирсаййидалии Њамадонї номгузорї шуда, аввалин рисолањои хурд ва маќолањои илмї дар бораи ин бузургаворро ба чоп расондааст. Тасвиби фармони махсуси Њукумати Љумњурии Тољикистон дар таљлил аз шашсадумин солгарди таваллуди Мирсаййидалї низ наќши муассире дар нашри осори ў дошт. Баъдњо ба кўшиши коркунони осорхона, осори хаттии Мирсаййидалии Њамадонї љамъоварї шуд, ки бахше аз ин нусхањо дастхат ва бахши дигар чопи сангї аст. Акнун низ дар ганљинаи дастнависњои осорхонаи адиб чињил љилд аз китобњои чопи сангии он бузургавор мањфуз аст. Дар маљмўъ имрўза мушкили муњим масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї аст. Бо љуръат метавон гуфт, ки имрўза шароити мусоиде барои мураттаб кардани «Куллиёт»-и Мирсаййидалї ба њуруфи кириллї мављуд аст ва нахустин кўшишњо дар ин замина аз сўи Моњирхоља Султон (1994-1995м) анљом шудааст. Ў тавонистааст мунтахаби осори алломаро дар ду љилд тањия кунад. Аммо теъдоди зиёде аз асарњои Мирсаййидалї бо саъю талоши Раљаб Асозода ва нигорандаи ин маќола аз ганљинаи осори хаттии Љумњурии Тољикистон бо ёрии Амрияздон Алимардонов аксбардорї ва ба ганљинаи осорхонаи адиб ворид шудааст.میرسیدعلی همدانی (۱۳۱۴-۱۳۸۶م)، نمایندۀ بزرگ علم و ادب و فلسفه و حمکت مشرقزمین، در رواج و توسعۀ تعدادی از علوم زمان خویش سهم بسزا داشته است. یکی از آثار مهم این عارف شهیر «ذخیرهالملوک» است که موضوع آن را پند و نصیحت به شاهان و حاکمان و دیگر طبقات جامعه تشکیل میدهد. این اثر متشکل از ده باب است. عقیدۀ شاه عادل و رعیتپرور در باب پنجم این اثر باعنوان «در احکام ولایت و سلطنت و عمارت و حقوق رعایا و شرایط حکومت و خطر عهدۀ آن و وجوب عدل و احسان» بهطور مفصل تحلیل شده است. هرمان اته، شرقشناس آلمانی، بابهای پنجم و ششم این اثر را بابهای اساسی و جوهر اصلی کتاب دانسته است. از بررسی سبک این اثر چنین برمیآید که زبان آن ساده است و در اسلوب و طرز بیان به <em>نصیحهالملوک</em> غزالی و <em>گلستان</em> سعدی بسیار شباهت دارد. سیدمحمود انواری، محقق ایرانی، ضمن اشاره به تأثیرپذیری میرسیدعلی همدانی از ابوحامد غزالی، برخی از مسائل «ذخیرهالملوک» را ترجمه و رونویس «احیاءالعلوم» غزالی میداند که البته این نکته بحثبرانگیز است. برخی ادیبان و فیلسوفان نیز در پیروی از بعضی نکتههای «ذخیرهالملوک»اثرهای جالب آفریدهاند که دلیل روشن آن بابهای اساسی <em>نوادرالوقایع</em> احمد دانش درمورد سلطنت و رعیت است.https://www.rudakijournal.ir/article_22527_6d3da1f67c3f6eb2a8b0b7896a9de810.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадони ба њуруфи кириллїمسائل نظری و عملی تنظیم «کلیات» میرسیدعلی همدانی به حروف سیریلیک788722528FAحاتم عصازادهاستاد زبان و ادبیات فارسیJournal Article20111008Дар ин маќола бар асоси осори то кунун шинохташудаи Саййидалии Њамадонї, дастхатњои осорхонаи мероси адабї ва осори хаттии ба номи Мирсаййидалии Њамадонї мавриди баррасї ќарор гирифтаву дар бораи масоили назарї ва амалии тартиб додани «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї нукоте зикр шудааст. Тибќи тањќиќоти анљомшуда баъзе асарњои Мирсаййидалї дар миёни ањли саводи Љумњурии Тољикистон мављуд буда. Аммо бисёре аз дастхатњо дар солњои султаи њукумати Шўравї нобуд, пинњон ё ноёб шудааст. Осорхонаи таъриху кишваршиносии вилоятї, ки аз соли 1968м оѓоз ба фаъолият карда ва аз соли 1990м ба номи Мирсаййидалии Њамадонї номгузорї шуда, аввалин рисолањои хурд ва маќолањои илмї дар бораи ин бузургаворро ба чоп расондааст. Тасвиби фармони махсуси Њукумати Љумњурии Тољикистон дар таљлил аз шашсадумин солгарди таваллуди Мирсаййидалї низ наќши муассире дар нашри осори ў дошт. Баъдњо ба кўшиши коркунони осорхона, осори хаттии Мирсаййидалии Њамадонї љамъоварї шуд, ки бахше аз ин нусхањо дастхат ва бахши дигар чопи сангї аст. Акнун низ дар ганљинаи дастнависњои осорхонаи адиб чињил љилд аз китобњои чопи сангии он бузургавор мањфуз аст. Дар маљмўъ имрўза мушкили муњим масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї аст. Бо љуръат метавон гуфт, ки имрўза шароити мусоиде барои мураттаб кардани «Куллиёт»-и Мирсаййидалї ба њуруфи кириллї мављуд аст ва нахустин кўшишњо дар ин замина аз сўи Моњирхоља Султон (1994-1995м) анљом шудааст. Ў тавонистааст мунтахаби осори алломаро дар ду љилд тањия кунад. Аммо теъдоди зиёде аз асарњои Мирсаййидалї бо саъю талоши Раљаб Асозода ва нигорандаи ин маќола аз ганљинаи осори хаттии Љумњурии Тољикистон бо ёрии Амрияздон Алимардонов аксбардорї ва ба ганљинаи осорхонаи адиб ворид шудааст.در این مقاله براساس آثار تاکنون شناختهشدۀ سیدعلی همدانی، دستخطهای آثارخانۀ میراث ادبی و آثار خطی به نام میرسیدعلی همدانی مورد بررسی قرار گرفته و دربارۀ مسائل نظری و عملی ترتیب دادن «کلیات» میرسیدعلی همدانی به حروف سیریلیک نکاتی ذکر شده است. طبق تحقیقات انجامشده، بعضی اثرهای میرسیدعلی در میان اهل سواد جمهوری تاجیکستان موجود بوده؛ اما بسیاری از دستخطها در سالهای سلطۀ حکومت شوروی نابود، پنهان یا نایاب شده است. آثارخانۀ تاریخ و کشورشناسی ولایتی که از سال ۱۹۶۸م آغاز به فعالیت کرده و از سال ۱۹۹۰م بهنام میرسیدعلی همدانی نامگذاری شده، اولین رسالههای خرد و مقالههای علمی دربارۀ این بزرگوار را به چاپ رسانده است. تصویب فرمان مخصوص حکومت جمهوری تاجیکستان در تجلیل از ششصدمین سالگرد تولد میرسیدعلی نیز نقش مؤثری در نشر آثار او داشت. بعدها به کوشش کارکنان آثارخانه، آثار خطی میرسیدعلی همدانی جمعآوری شد که بخشی از این نسخهها دستخط و بخش دیگر چاپ سنگی است. اکنون نیز در گنجینۀ دستنویسهای آثارخانۀ ادیب، چهل جلد از کتابهای چاپ سنگی آن بزرگوار محفوظ است. درمجموع، امروزه مشکل مهم، مسائل نظری و عملی تنطیم کلیات میرسیدعلی همدانی به حروف سیریلیک است. با جرئت میتوان گفت که امروزه شرایط مساعدی برای مرتب کردن کلیات میرسیدعلی به حروف سیریلیک موجود است و نخستین کوششها در این زمینه از سوی ماهرخواجه سلطان (۱۹۹۴-۱۹۹۵م) انجام شده است. او توانسته است منتخب آثار علامه را در دو جلد تهیه کند. اما تعداد زیادی از اثرهای میرسیدعلی با سعی و تلاش رجب عصازاده و نگارندة این مقاله از گنجینۀ آثار خطی جمهوری تاجیکستان با کمک امریزدان علیمرداناف عکسبرداری و به گنجینۀ آثارخانۀ ادیب وارد شده است.https://www.rudakijournal.ir/article_22528_001e1defc85d0e11f6052948f72c6318.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901«Рисолаи шарњия»-и Мирсаййидалии Њамадонї«رسالۀ شرحیه» میرسیدعلی همدانی8810722529FAکریمجان قادرافاستاد دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20111008Рисолаи «Машориќулазвоќ»-и Мирсаййидалии Њамадонї моњияти ирфонї доштаву муаллиф дар он ба шарњи истилоњот ва мазомини ќасидаи «Хамрияи мимия»-и Ибни Форизи Мисрї пардохтааст. Ин асар њамчунин шарњу тавзењи масоили илми арўзро низ дар бар мегирад. Њадафи ин рисола фањмондани муњтавои ќасидаи ирфонии «Хамрияи мимия» ба соликон ва ташрењи мабонии ишорот ва маонии ибороти он ба орифон аст. Мирсаййидалї дар тафсири ин ќиссаи ирфонї љамоли Худовандро маќсуди куллї барои лаззати висоли бандагон медонад ва таъкид мекунад, ки њаќиќати муњаббат навъе њаќиќати завќию виљдонї ва камолоти банда аст. Ишќ дар «Машориќулазвоќ» вуљуди ошиќро дар таљаллии љамоли маъшуќ мањв мекунад, то зиллати ошиќї бархезад ва њама маъшуќ монад. Муроди Мирсаййидалї аз маќоми муњаббат дидор љамоли мутлаќ аст ва њар фард аз афроди олами имкон аз љамоли ў камол меёбад. Мисраъњои шеърї, ки ў ба забони арабї ва форсї дар ин асар навиштааст, аркони арўзи арабї ва форсиро дар бар мегирад. Вай ин ду арўзро ба ќисматњои људогона таќсим накарда, балки дар мавориди гуногун онњоро шарњ додааст. Нигорандаи ин маќола дар поён пас аз баррасї ва зикри муњимтарин вижагињои ин рисола чунин љамъбандї кардааст, ки Мирсаййидалии Њамадонї дар «Машориќулазвоќ» бо тафсири ќасидаи «Хамрияи мимия»-и Ибни Форизи Мисрї ду масдари муњимми ислом (Ќуръон ва њадис)-ро тавзењ додаву дар поён рисолаи тафсирии худро навиштааст, ки «Толиби лабиб» ба василаи саодати абадї ва камолоти сармадї ќодир аст ба њаќоиќи ирфон бирасад.
رسالۀ «مشاربالاذواق» میرسیدعلی همدانی ماهیت عرفانی داشته و مؤلف در آن به شرح اصطلاحات و مضامین قصیدۀ «خمریۀ میمیه» ابنفارض مصری پرداخته است. این اثر همچنین شرح و توضیح مسائل علم عروض را نیز دربرمیگیرد. هدف این رساله فهماندن محتوای قصیدۀ عرفانی «خمریۀ میمیه» به سالکان و تشریح مبانی اشارات و معانی عبارات آن به عارفان است. میرسیدعلی در تفسیر این قصیۀ عرفانی، جمال خداوند را مقصود کلی برای لذت وصال بندگان میداند و تأکید میکند که حقیقت محبت نوعی حقیقت ذوقی و وجدانی و کمالات بنده است. عشق در «مشاربالاذواق» وجود عاشق را در تجلی جمال معشوق محو میکند تا ذلت عاشقی برخیزد و همه معشوق ماند. مراد میرسیدعلی از مقام محبت، دیدار جمال مطلق است و هر فرد از افراد عالم امکان از جمال او کمال مییابد. مصرعهای شعری که او با زبان عربی و فارسی در این اثر نوشته است، ارکان عروض عربی و فارسی را دربرمیگیرد. وی این دو عروض را به قسمتهای جداگانه تقسیم نکرده، بلکه در موارد گوناگون آنها را شرح داده است. نگارندۀ این مقاله در پایان پس از بررسی و ذکر مهمترین ویژگیهای این رساله چنین جمعبندی کرده است که میرسیدعلی همدانی در «مشارقالاذواق» با تفسیر قصیدۀ «خمریۀ میمیه» ابنفارض مصری دو مصدر مهم اسلام (قرآن و حدیث) را توضیح داده و در پایان رسالۀ تفسیری خود را نوشته است که طالب لبیب بهوسیلۀ سعادت ابدی و کمالات سرمدی قادر است به حقایق عرفان برسد.https://www.rudakijournal.ir/article_22529_1ab7bf4d47eeba829eddefd323dda1ac.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Рисолаи «Ќуддусия» ва инъикоси масоили адлу эњсонرسالۀ «قدوسیه» و انعکاس مسائل عدل و احسان10811322530FAعلمخان کوچَرُفاستاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20111008Дар таълимоти динї ва ахлоќии Мирсаййидалии Њамадонї рисолаи «Ќуддусия» , ки ба лињози њаљм хурд ва аз назари мазмун барљаста аст, маќоми арзанда дорад. Ин асар ба бобњо таќсим нашуда, балки мавзўоти он пайдарпай ва бо такрори хитобаи «эй азиз» баён мешавад. Забони ин асар сода ва мўљаз аст ва таносуби калом, саљъ, тавсифи олї ва воситањои тасвир, мантиќи гуфторро пурќувват ва шеваи баёнро љаззобу гуворо кардааст. Дар рисолаи «Ќуддусия» масоили ахлоќи њамида дар дини мубини ислом баррасї шуда ва муаллиф бар ду роњ пок шудан аз гуноњ ва ба саодати ухравї расидан таъкид кардааст. Ба таври куллї дар бораи муњтавои ин асари арзишманд метавон гуфт тору пуди ахлоќии ин рисоларо адлу инсофу эњсон ташкил медињад. Таълимоти ахлоќии Мирсаййидалї дар ин рисола бар асоси мукофот ва муљозоти амал дар рўзи ќиёмат бунёд шуда ва ин усул бар арзиши ахлоќию таълимї ва тарбиятии рисола ба дараљот афзудааст. Њамчунин дар ин асар ошкории мазмун, табиї будани баррасї ва фасењ будани натиљагирї ба гуфтори Мирсаййидалї љаззобияти бештаре бахшидааст.
در تعلیمات دینی و اخلاقی میرسیدعلی همدانی رسالۀ «قدوسیه» که بهلحاظ حجم خُرد و از نظر مظمون برجسته است، مقام ارزنده دارد. این اثر به بابها تقسیم نشده؛ بلکه موضوعات آن پیدرپی و با تکرار خطابۀ «ای عزیز» بیان میشود. زبان این اثر ساده و موجز است و تناسب کلام، سجع، توصیف عالی و واسطههای تصویر، منطق گفتار را پرقوت و شیوۀ بیان را جذاب و گوارا کرده است. در رسالۀ «قدوسیه» مسائل اخلاق حمیده در دین مبین اسلام بررسی شده و مؤلف بر دو راه پاک شدن از گناه و به سعادت اخروی رسیدن تأکید کرده است. بهطور کلی، دربارۀ محتوای این اثر ارزشمند میتوان گفت تاروپود اخلاقی این رساله را عدل و عدالت و احسان تشکیل میدهد. تعلیمات اخلاقی میرسیدعلی در این رساله براساس مکافات و مجازات عمل در روز قیامت بنیاد شده و این اصول بر ارزش اخلاقی و تعلیمی و تربیتی رساله بهدرجات افزوده است. همچنین، در این اثر آشکاری مضمون، طبیعی بودن بررسی و فصیح بودن نتیجهگیری به گفتار میرسیدعلی جذابیت بیشتری بخشیده است.https://www.rudakijournal.ir/article_22530_e470beb370ba74424590e39ee00b2c56.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Ишќи ирфонї дар фалсафаи Алии Њамадонї«عشق عرفانی» در فلسفۀ علی همدانی11412122532FAعبدالرحمن محمدافاستاد علوم سیاسیJournal Article20111008Мирсаййидалии Њамадонї аз зумраи мардуми ањли тасаввуфи асри чањордањуми мелодї аст. Осори ин адаби мутасаввиф зиёда аз њафтод буда ва таќрибан њамаи бахшњои улуми замонро дар бар мегирад. Дар таълимоти Мирсаййидалї ишќ љойгоњи хос дорад. Ин ишќ барои ў саршор аз андешањои ошиќона ва ањдофи орифона аст ва дунёи маънавияш њаќиќати ирфонї аст. Дар ин маќола зимни табйини мавзўи ишќи ирфонї дар нигоњи Мирсаййидалї масодиќи он дар осораш мавриди баррасї ќарор гирифтааст. Ин орифи бузург њастии инсониро пеш аз њама ба ишќи илоњї вобаста дониставу онро ба олами рўњї њавола кардааст. Дар ин мартаба ў вуљуди хешро фаромўш мекунад ва дар дунёи муњаббат ѓарќ мешавад. Ў мављудияти Худоро сабаби асосии њастии тамоми мављудот мешуморад ва аз ин назар фалсафаи ў бо мафњуми «вањдати вуљуд» пайванд мехўрад, ки масодиќи ин тарзи фикр дар бархе осори ў, аз љумла маснавии «Њафт водї» мушоњида мешавад. Ба аќидаи ин орифи бузург ишќ такмилкунандаи тамоми мављудот аст ва баландтарин дараљаи ишќ ишќи илоњист. Нигорандаи маќола баъд аз мутолиа ва шарњи мухтасари фалсафаи ишќ дар нигоњи Саййидалии Њамадонї ба ин натиља расида, ки вай дар ин замина бештар мубаллиѓи чењраи тобноки дини ислом аст. Бинобарин дину мазњаб дар таълимоти ў на танњо бузургтарин манбаъи ахлоќї, балки асоси пешрафти корвони тамаддуни исломї ба шумор меравад.میرسیدعلی همدانی از زمرۀ مردم اهل تصوف عصر چهاردهم میلادی است. آثار این ادب متصوف زیاده از هفتاد بوده و تقریباً همۀ بخشهای علوم زمان را دربر میگیرد. در تعلیمات میرسیدعلی، عشق جایگاه خاص دارد. این عشق برای او سرشار از اندیشههای عاشقانه و اهداف عارفانه است و دنیای معنویاش حقیقت عرفانی است. در این مقاله، ضمن تبیین موضوع عشق عرفانی در نگاه میرسیدعلی، مصادیق آن در آثارش مورد بررسی قرار گرفته است. این عارف بزرگ، هستی انسانی را پیش از همه به عشق الهی وابسته دانسته و آن را به عالم روحی حواله کرده است. در این مرتبه، او وجود خویش را فراموش میکند و در دنیای محبت غرق میشود. او موجودیت خدا را سبب اساسی تمام موجودات میشمارد و از این نظر، فلسفة او با مفهوم «وحدت وجود» پیوند میخورد که مصادیق این طرز فکر در برخی آثار او ازجمله مثنوی هفت <em>وادی</em> مشاهده میشود. به عقیدۀ این عارف بزرگ، عشق تکمیلکنندۀ تمام موجودات است و بلندترین درجۀ عشق، عشق الهی است. نگارندۀ مقاله بعد از مطالعه و شرح مختصر فلسفۀ عشق در نگاه سیدعلی همدانی به این نتیجه رسیده که وی در این زمینه بیشتر مبلّغ چهرۀ تابناک دین اسلام است. بنابراین دین و مذهب در تعلیمات او نهتنها بزرگترین منبع اخلاقی، بلکه اساس پیشرفت کاروان تمدن اسلامی بهشمار میرود.https://www.rudakijournal.ir/article_22532_48518dd229fdb87b0d3c75f69747ceb2.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Сиёсат ва оини давлатдорї аз нигоњи Мирсаййидалии Њамадонї«سیاست و آیین دولتداری» از نگاه میرسیدعلی همدانی12213422533FAعبدالرحمان محمد اف عبدالرحمان قربان افاستاد علوم سیاسی؛ استاد علوم تاریخJournal Article20111008Мирсаййидалии Њамадонї аз бузургтарин шахсиятњои илму фарњанг садањои миёна аст. Шинохти мероси илмии ин файласуф гувоњї медињад, ки вай дар таълимоташ ба масоили гуногуни фалсафї-ахлоќї, сиёсат, назарияи маърифат, мантиќ, диалектик ва... таваљљуњ кардааст. Ў бавижа дар бораи сиёсат, оини давлатдорї, усули идораї ва равобити байни мардум, андешањои дархури таваљљуње дорад, ки имрўз њам арзиш худро аз даст надодаанд. Мирсаййидалї дар тўли умри гаронбањои худ ба кишварњои мухталиф сафар карда ва дар натиљаи он бо ашколи мухталифи салтанат ва давлатдории кишварњои гуногун ошно шуда ва тавониста дар бораи сиёсат ва оини давлатдорї андешањои пурќимат пешнињод кунад. Ў њамчун донандаи бузурги фалсафаи ислом аќоиди худро дар бораи сиёсат мањз дар пайвастагї ба таълимоти ислом ва пайравї аз усули њукуматдории уламои дин ва дигар сиёсатмадорони мусулмон созмон додааст. Аќоиди иљтимої ва сиёсии Алии Њамадони љанбаи динї ва ахлоќї доранд ва ў њалли њама гуна масоили сиёсиро аз мавзеъи дину ахлоќ баррасї мекунад. Ў њамчунин дар идораи давлат ба хирад ва илму маърифат бањои баланд додаву аз подшоњон хостааст, ки зимни риояти инсофу адолат ба ањли илму фарњанг низ такя кунанд. Ин файласуфи бузург барои идораи кишвар шартњое гузоштааст, ки дар он њуќуќу манофеъи мусулмонон тањти њимоят ќарор гирифтааст. Ў ба њуќуќи раияти ѓайрмусулмон низ таваљљуњ карда ва риояти онњоро вољиб донистааст.میرسیدعلی همدانی از بزرگترین شخصیتهای علم و فرهنگ سدههای میانه است. شناخت میراث علمی این فیلسوف گواهی میدهد که وی در تعلیماتش به مسائل گوناگون فلسفی- اخلاقی، سیاست، نظریۀ معرفت، منطق، دیالکتیک و... توجه کرده است. او بهویژه دربارۀ سیاست، آیین دولتداری، اصول ادارۀ و روابط بین مردم، اندیشههای درخور توجهی دارد که امروز هم ارزش خود را از دست ندادهاند. میرسیدعلی در طول عمر گرانبهای خود به کشورهای مختلف سفر کرده و درنتیجۀ آن با اَشکال مختلف سلطنت و دولتداری کشورهای گوناگون آشنا شده و توانسته دربارۀ سیاست و آیین دولتداری اندیشههایی پرقیمت پیشنهاد کند. او همچون دانندۀ بزرگ فلسفۀ اسلام، عقاید خود را دربارۀ سیاست محض در پیوستگی به تعلیمات اسلام و پیروی از اصول حکومتداری علمای دین و دیگر سیاستمداران مسلمان سازمان داده است. عقاید اجتماعی و سیاسی علی همدانی جنبۀ دینی و اخلاقی دارند و او حلّ همهگونه مسائل سیاسی را از موضع دین و اخلاق بررسی میکند. او همچنین در ادارۀ دولت به خرد و علم و معرفت بهای بلند داده و از پادشاهان خواسته است که ضمن رعایت انصاف و عدالت، به اهل علم و فرهنگ نیز تکیه کنند. این فیلسوف بزرگ برای ادارۀ کشور شرطهایی گذاشته است که در آن حقوق و منافع مسلمانان تحت حمایت قرار گرفته است. او به حقوق رعیت غیرمسلمان نیز توجه کرده و رعایت آنها را واجب دانسته است.https://www.rudakijournal.ir/article_22533_f064203e5b52b413033e8bc1e393eced.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی123220110901Маснавии «Њафт водї»-и Мирсаййидалии Њамадонїمثنوی «هفت وادی» میرسیدعلی همدانی13615422534FAمیرزا ملااحمد کریمجان قادرافمعاون دبیرکل آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان؛ استاد فلسفه دانشگاه ملی تاجیکستانJournal Article20111008Мирсаййидалии Њамадонї аз зумраи орифон ва адибони пуркорест, ки осори фаровони илмию адабї таълиф кардааст ва муњаќќиќон теъдоди онњоро беш аз 170 нусха донистаанд. Яке аз осори боќимондаи ў маснавии «Њафт водї» аст, ки 642 байт дорад. Дар бораи мансуб будани ин маснавї ба Мирсаййидалии Њамадонї миёни муњаќќиќон ихтилофи назар вуљуд дорад. Бархе чун Њерман Эте, Шпрингер ва Алии Муњаммадии Хуросонї ин маснавиро асари Аттори Нишопурї донистаанд. Аммо Саид Нафисї, Муњаммад Риёз, Моњирхоља Султонзода, Њотам Асозода ва... таъкид кардаанд, ки «Њафт водї»-ро бо ин ки талхис ва фишурдаи «Мантиќуттайр» аст, метавон мутааллиќ ба Мирсаййидалии Њамадонї донист. Дар ин маќола бо такя ба назароти бархе аз ин муњаќќиќон, иштирокот ва тафовутњои ин ду асар ба ихтисор баррасї шудааст. Дар поёни ин бањсу баррасї нигоранда чунин натиљагирї кардааст, ки дар «Њафт водї» муаммои вањдат бо далелу бурњонњои раднопазир ва бадеъе дар хилъати ирфонї матрањ шудааст ва њамин мавзўъ нишон медињад, ки маншаъи «Њафт водї»-и Мирсаййидалї андешаи вањдати вуљуд аст. Соликон бо роњнамоии пир ба сафар бармеоянд ва баъд аз расидан ба маќсади нињої дарк мекунанд, ки њаќќу халќ ва вањдату касрат якест. Дар «Њафт водї» душворињои роњи солик бо обуранги бадеї тасвир ва шарњ ёфтааст.میرسیدعلی همدانی از زمرۀ عارفان و ادیبان پرکاری است که آثار فراوان علمی و ادبی تألیف کرده است و محققان تعداد آنها را بیش از ۱۷۰ نسخه دانستهاند. یکی از آثار باقیماندۀ او مثنوی <em>هفت وادی</em> است که ۶۴۲ بیت دارد. دربارۀ منسوب بودن این مثنوی به میرسیدعلی همدانی میان محققان اختلافنظر وجود دارد. برخی چون هرمان اته، اشپرینگر و علی محمدی خراسانی این مثنوی را اثر عطار نیشابوری دانستهاند؛ اما سعید نفیسی، محمد ریاض، ماهرخواجه سلطانزاده، حاتم عصازاده و... تأکید کردهاند که <em>هفت وادی</em> را بااینکه تلخیص و فشردۀ <em>منطقالطیر</em> است، میتوان متعلق به میرسیدعلی همدانی دانست. در این مقاله با تکیه به نظرات برخی از این محققان، اشتراکات و تفاوتهای این دو اثر بهاختصار بررسی شده است. در پایان این بحث و بررسی نگارنده چنین نتیجهگیری کرده است که در <em>هفت وادی</em> معمای وحدت با دلیل و برهانهای ردناپذیر و بدیعی در خلعت عرفانی مطرح شده است و همین موضوع نشان میدهد که منشأ <em>هفت وادی</em> میرسیدعلی، اندیشۀ وحدت وجود است. سالکان با راهنمایی پیر به سفر برمیآیند و بعد از رسیدن به مقصد نهایی درک میکنند که حق و خلق و و وحدت و کثرت یکی است. در <em>هفت وادی</em> دشواریهای راه سالک با آب و رنگ بدیعی تصویر و شرح یافته است.https://www.rudakijournal.ir/article_22534_000ab479cd71d1e4b4fd0889efbe2e84.pdf