رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Матбуот- оинаи њаётمطبوعات- آیینۀ حیات91621572FAمیرزابدل بدلافاستادیارJournal Article20080101Аз нашри нахустин шумораи рўзномаи тољикї, яъне “Бухорои шариф” дар 11-уми марти соли 1912 мелодӣ то ба имрўз матбуоти тољик роњи душвор, вале пурифтихорро тай кардааст. Теъдоди рўзномањо, маљаллањо, матбаањо ва оҷонсњои иттилоотие, ки то ба имрўз дар Тољикистон сабт шудааст, гувоњи он аст, ки истиќлол ва озодии афкор барои рушди матбуот имконњои васеъ фароњам кардааст ва аз њамин рӯст, ки шумораи нашрияњои даврӣ ба тадриљ зиёд ва фазои иттилоотии љомеа комилтар шудааст. Дар ин маќола, зимни ташрењи шароити кунунии матбуоти Тољикистон, ду мавзўи муњим ва мавриди таваҷҷуҳи матбуот, яъне сабабҳои нокомӣ дар арсаи ислоњоти иќтисодї ва решакан кардани љиноятњои вобаста ба интиќоли ѓайриќонунии маводи мухаддир баррасӣ шудааст. Бо диќќати назар дар ин мавзўъ метавон натиља гирифт, ки давлат ин ду мушкилро фаќат дар сурате метавонад њал кунад, ки рўзноманигорон битавонанд афкори иљтимоиро њамоњанг кунанд ва имконоти нашрияњо ва воситањои таблиѓотии худро барои амалї кардани ислоњоти иќтисодї ва њалли масоили иљтимої, илмї ва фарњангӣ ба кор гиранд. Масъалаи одоби журналистї яке аз рукнњои асосии пешаи рўзноманигорї мавзўи дигарест, ки дар ин маќола мавриди баррасӣ ќарор гирифтааст. Ба бовари нигоранда, бо ин ки матбуоти даврии Тољикистон то андозае љавобгўйи талаботи демократӣ њастанд, кам нестанд рўзноманигороне, ки сафањоти матбуотро ба минбари бањсњои арзон табдил кардаанд. Бинобарин, бар рўзноманигорон вољиб аст, ки ба љойи пардохтан ба ин бањсҳои арзон, мардумро ба сулњу осоиш ва вањдати миллӣ њидоят кунанд ва дар роњи амалї кардани сиёсати демократӣ бикушанд.از نشر نخستین شمارۀ روزنامۀ تاجیکی، یعنی <em>بخارای شریف</em> در ۱۱ مارس ۱۹۱۲م تا به امروز مطبوعات تاجیک راهی دشوار، ولی پرافتخار طی کرده است. تعداد روزنامهها، مجلهها، مطبعهها و آژانسهای اطلاعاتی که تا به امروز در تاجیکستان ثبت شده، گواه آن است که استقلال و آزادی افکار برای رشد مطبوعات امکانهای وسیع فراهم کرده و ازهمینروست که شمار نشریههای ادواری بهتدریج زیاد و فضای اطلاعاتی جامعه کاملتر شده است. در این مقاله، ضمن تشریح شرایط کنونی مطبوعات تاجیکستان، دو موضوع مهم و موردتوجه مطبوعات، یعنی علل ناکامی در عرصۀ اصلاحات اقتصادی و ریشهکن کردن جنایتهای وابسته به انتقال غیرقانونی مواد مخدر بررسی شده است. با دقت نظر در این موضوع میتوان نتیجه گرفت که دولت این دو مشکل را فقط درصورتی میتواند حل کند که روزنامهنگاران بتوانند افکار اجتماعی را منسجم و هماهنگ کنند و امکانات نشریهها و واسطههای تبلیغاتی خود را برای عملی کردن اصلاحات اقتصادی، و حل مسائل اجتماعی، علمی و فرهنگی بهکار گیرند. مسئلۀ آداب ژورنالیستی، از رکنهای اساسی پیشۀ روزنامهنگاری، موضوع دیگری است که در این مقاله مورد بررسی قرار گرفته است. به باور نگارنده، بااینکه مطبوعات ادواری تاجیکستان تا اندازهای جوابگوی طلبات دموکراسی هستند، کم نیستند روزنامهنگارانی که صفحات مطبوعات را به منبر بحثهای ارزان تبدیل کردهاند؛ بنابراین، بر روزنامهنگاران واجب است که بهجای پرداختن به این مباحث ارزان، مردم را به صلح و آسایش و وحدت ملی هدایت کنند و در راه عملی کردن سیاست دموکراسی بکوشند.https://www.rudakijournal.ir/article_21572_c42122f5dbfc60d9a8fc62762eb511bd.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Рўзноманигори тољикروزنامهنگار تاجیک172221573FAدولت دورانافاستادیارJournal Article20080101Рўзномаи “Правда” яке аз рўзномањои пурнуфузи Иттињоди шўравии собиќ аст, ки Отахон Латифӣ идораи онро бар уњда дошт. Ин маќола бо њадафи муаррифии ин рўзнома ва матолиби мундариљ дар он, ки ѓолибан ба ќалами Латифӣ навишта мешуд, ба нигориш даромадааст. Бештар матолибе, ки дар ин рўзнома мунъакис мешуд, масоили марбут ба рушди иќтисодиёт, илму техника, мактабу маориф, адабиёту њунар ва фарњангу дўсти халќњо будааст. Мутолиаи маќолањои Латифӣ дар ин рўзнома нишон аз љањонбинии васеъ, оянданигарї ва масъулиятпазирии ў дорад. Вай дар маќолањояш ба воќеоти таърихї зиёд рўй меоварад ва гузаштаро бо замони њозир муќоиса мекунад. Нигорандаи ин маќола баъд аз баррасии теъдоде аз маќолањои Отахон Латифӣ ба ин натиља расидааст, ки вай чун як тан аз фарзандони фарзонаи миллат дар њаллу фасли муаммо ва мушкилоти њаёти иљтимоии тољикон дар замон сукут ва бозсозии Шўравї хидмати сазовор кардааст.روزنامۀ <em>پراودا</em> یکی از روزنامههای پرنفوذ اتحاد شوروی سابق است که آتهخان لطیفی ادارۀ آن را برعهده داشت. این مقاله با هدف معرفی این روزنامه و مطالب مندرج در آن که غالباً به قلم لطیفی نوشته میشد، به نگارش درآمده است. بیشتر مطالبی که در این روزنامه منعکس میشد، مسائل مربوط به رشد اقتصادیات، علم و تکنیک، مکتب و معارف، ادبیات و هنر، و فرهنگ و دوستی خلقها بوده است. مطالعۀ مقالههای لطیفی در این روزنامه نشان از جهانبینی وسیع، آیندهنگری و مسئولیتپذیری او دارد. وی در مقالههایش به واقعات تاریخی زیاد روی میآورد و گذشته را با زمان حاضر مقایسه میکند. نگارندۀ این مقاله بعد از بررسی تعدادی از مقالههای آتهخان لطیفی به این نتیجه رسیده است که وی چون یک تن از فرزندان فرزانۀ ملت در حلوفصل معما و مشکلات حیات اجتماعی تاجیکان در زمان سکوت و بازسازی شوروی خدمت سزاواری کرده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21573_e9827b649347ea86b8bdae6698f159b4.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Эрон дар нашрияи “Сомон”ایران در نشریۀ سامان232621574FAقهار رسولیاناستادیارJournal Article20080101Ҳафтаномаи “Сомон”, нашрияи фарҳангӣ-адабии Бунёди забони форсии Тољикистон, бо сардабирии Доро Наљот, аз муњимтарин нашриёти тољик аст, ки дар ташвиќ ва таблиѓи фарњанги Эрони муосир ва густариши равобити Эрон ва Тољикистон наќши бориз доштааст. Ин нашрия аз соли 1991-1999 мелодӣ ба ду хатти форсї ва кириллї дар 84 шумора ба табъ расидааст. Дар аксар шуморањои ин нашрия дар бораи бахшњои мухталифи илму фарњанги Эрони муосир матолиби љолиб ва хонданӣ дарљ шудааст. Аз миёни муаллифони эронї, ки маќолаҳояшон дар ин нашрия чоп шудааст, метавон ба Таќии Арронї, Ғуломризо Сутуда, Лутфалии Суратгар, Нимо Юшиљ, Ғуломуњсини Юсуфї ва... ишора кард. Нашрияи “Сомон” бахшеро бо унвони «Шеъри муосири Эрон» ба муаррифии шоирони Эрон ва намунањои шеъри онњо ихтисос додааст. Бархе аз матолиби мундариљ дар нашрия низ бозтобдињандаи љанбањои мухталифи равобити њасанаи Эрон ва Тољикистон аст, ки ба ќалами муњаќќиќоне чун Сирус Ализода, Мирзо Муллоањмад, Доро Наљот ва... ба нигориш даромадааст. Њамчунин, дар сафањоти ин нашрия ахбори љолибе аз рўзгори илмиву адабї ва њунарии Эрон ба табъ расидааст ва бо чопи акс аз марокизи таърихию фарњангї ва зиёратї, хонандаи тољик бо кишвари бузург ва куњани Эрон ошно мешавад.هفتهنامۀ <em>سامان</em>، نشریۀ فرنگی- ادبیبنیاد زبان فارسی تاجیکستان، به سردبیری دارا نجات، از مهمترین نشریات تاجیک است که در تشویق و تبلیغ فرهنگ ایران معاصر و گسترش روابط ایران و تاجیکستان نقشی بارز داشته است. این نشریه از سال ۱۹۹۱-۱۹۹۹م به دو خط فارسی و سیریلیک در ۸۴ شماره به طبع رسیده است. در اکثر شمارههای این نشریه دربارة بخشها و بعدهای مختلف علم و فرهنگ ایران معاصر مطالبی جالب و خواندنی درج شده است. از میان مؤلفان ایرانی که مقالاتشان در این نشریه چاپ شده است، میتوان به تقی ارانی، غلامرضا ستوده، لطفعلی صورتگر، نیما یوشیج، غلامحسین یوسفی و... اشاره کرد. نشریۀ <em>سامان</em> بخشی را باعنوان «شعر معاصر ایران» به معرفی شاعران ایران و نمونههای شعر آنها اختصاص داده است. برخی از مطالب مندرج در نشریه نیز بازتابدهندۀ جنبههای مختلف روابط حسنۀ ایران و تاجیکستان است که به قلم محققانی چون سیروس علیزاده، میرزا ملااحمد، دارا نجات و... به نگارش درآمده است. همچنین در صفحات این نشریه اخبار جالبی از روزگار علمی و ادبی و هنری ایران به طبع رسیده است و با چاپ عکس از مراکز تاریخی و فرهنگی و زیارتی، خوانندۀ تاجیک با کشور بزرگ و کهن ایران آشنا میشود.https://www.rudakijournal.ir/article_21574_07afd54b4687f00751a3244d9ae85c3d.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Китобшиносї дар фазои иттилоотии Тољикистонکتابشناسی در فضای اطلاعاتی تاجیکستان274421575FAصفر سلیمانیاستادیارJournal Article20161231Китоб муњимтарин василаи интиќоли афкор, улум ва маориф ва китобхонӣ омили муњим барои иртиќои сатњи фарњанги љомеа ва рушди тањќиќоти илмї ва тарвиљи улуми башарӣ дар њар љомеаест. Ин маќола бо њадафи баёни ањамияти китобшиносї дар фазои иттилоотии Тољикистон ба нигориш даромадааст. Яке аз њавзањое, ки мавќеият ва маќоми китобро дар байни навъҳои дигар улум ва васоити иттилоърасонӣ нишон медињад, китобшиносї аст. Китобшиносї воситаи муњими нашри љањонбинии илмї аст ва наќши он дар љомеаи иттилоотии имрўзи Тољикистон дар пешбурди ањдоф ва сиёсатњои куллї, пешрафти иќтисодї, иљтимої ва фарњангӣ бар касе пўшида нест. Аз њамин рӯ, эљоди китобшиносии миллӣ дар барномарезии кишвари Тољикистон амре зарурї аст. Мавзўи дигар љойгоњи Китобхонаи миллӣ дар низоми иттилоърасонии Тољикистон аст. Китобхонаи миллӣ наќши умдае дар барномарезии низоми миллии иттилоърасонӣ бар уњда дорад ва масъули гирдоварї ва нигањдории тамоми интишороти муњими кишвар аст. Китобхонаи миллӣ њамчунин бояд наќши њасанаи Марказ шабакаи байналмилалии китобхонањоро ифо кунад ва дар тамоми кишвар кори сиёсатгузории китобхонањоро дар сатњи миллӣи уњдадор шавад. Бинобарин, масъулияти вежаи «назорати миллии китобшиносї» бар уњдаи китобхонаи миллї аст. Китобшиносии миллӣ бояд дар тадвину такмили стандартњои байналмилалӣ барои тањияи китобшиносї ва фењристнависии мадорики мухталиф китобхонањо бикушояд. Аз ин назар, китобшиносии миллӣ баёнгари њушёрии фикрї ва мероси маънавии миллат ва воситаи њаётӣ барои бисёре аз фаъолиятњои муштараки миллї ва байналмилалї аст.کتاب مهمترین وسیلۀ انتقال افکار، علوم و معارف، و کتابخوانی عاملی مهم برای ارتقای سطح فرهنگ جامعه و رشد تحقیقات علمی و ترویج علوم بشری در هر جامعهای است. این مقاله با هدف تبیین اهمیت کتابشناسی در فضای اطلاعاتی تاجیکستان به نگارش درآمده است. یکی از حوزههایی که موقعیت و مقام کتاب را در بین انواع دیگر علوم و وسایط اطلاعرسانی نشان میدهد، کتابشناسی است. کتابشناسی واسطۀ مهم نشر جهانبینی علمی است و نقش آن در جامعۀ اطلاعاتی امروز تاجیکستان در پیشبرد اهداف و سیاستهای کلی پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بر کسی پوشیده نیست؛ ازهمینرو، ایجاد کتابشناسی ملی در برنامهریزی کشور تاجیکستان امری ضروری است. موضوع دیگر جایگاه کتابخانۀ ملی در نظام اطلاعرسانی تاجیکستان است. کتابخانۀ ملی نقش عمدهای در برنامهریزی نظام ملی اطلاعرسانی برعهده دارد و مسئول گردآوری و نگهداری تمام انتشارات مهم کشور است. کتابخانۀ ملی همچنین باید نقش حسنۀ مرکز شبکۀ بینالمللی کتابخانهها را ایفا کند و در تمام کشور کار سیاستگذاری کتابخانهها را در سطح ملی عهدهدار شود؛ بنابراین، مسئولیت ویژۀ «نظارت ملی کتابشناسی» برعهدۀ کتابخانۀ ملی است. کتابشناسی ملی باید در تدوین و تکمیل استانداردهای بینالمللی برای تهیۀ کتابشناسی و فهرستنویسی مدارک مختلف کتابخانهها بکوشد. از این نظر کتابشناسی ملی بیانگر هشیاری فکری و میراث معنوی ملت و واسطۀ حیاتی برای بسیاری از فعالیتهای مشترک ملی و بینالمللی است.https://www.rudakijournal.ir/article_21575_5192da56ce43cc561c86b7ab38edb336.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Перомуни расонањои хусусӣپیرامون رسانههای خصوصی455821576FAابراهیم عثمانافاستادیارJournal Article20080101Пас аз истиќлоли Тољикистон ва дар пайи тасвиби силсилаи ќонунњо дар бораи воситањои ахбори умум, воситањои ахбори Тољикистон ба љањони матбуоти озод гом нињод. Назарияпардозон сирфан бо ишора ба љињатњои манфии матбуоти озод, аз љанбањои мусбати он сарфи назар кардаанд. Њол он ки боризтарин вежагии ин љараён таъмини озодии баён аст. Дар ин маќола, ки дар бораи расонањои хусусии Тољикистон ба нигориш даромада, нависанда пас аз баёни вазъияти матбуоти тољик дар давраи њокимияти шўравї, ба бањси матбуоти озод пас аз фурўпошӣ пардохтааст. Дар авохири соли 1990 мелодӣ, андаке пеш аз фурўпошии Иттињоди шўравї дар Тољикистон низоми матбуоти њизбї ва Шўравї аз миён рафт ва замина барои таъсиси матбуоти хусусӣ ба вуљуд омад. Рушди васоили иртиботи њамагонии хусусӣ дар Тољикистон тайи бист соли ахир чањор марњаларо пушти сар гузоштааст. Дар марњалаи аввал, нашриёти хусусии Тољикистон чун дорои вежагињои сиёсӣ буданд, бо сари кор омадани њукумати нав ё мутаваќќиф шуданд ё берун аз Тољикистон ба интишор идома доданд. Дувумин давраи нашриёти хусусии Тољикистон ба нимаи дувуми солњои навад, яъне замоне, ки авзои иљтимої ва сиёсии Тољикистон нисбатан ором шуда буд, марбут аст. Вазъи матбуоти хусусии тољик дар ќарни 21 дар марњалањои севум ва чањоруми рушд ќарор дорад. Марњалаи севум то тирамоҳи соли 2004 мелодӣ идома дошт ва маљаллањои мухталифе дар ин давра ба чоп расид. Марњалаи чањорум, ки давраи ороми рушди воситањои ахбори омма дар Тољикистон аст, аз соли 2005 мелодӣ оѓоз шудааст ва то ба имрўз идома дорад. Ба таври куллӣ воситањои ахбори омма дар њамаи бахшњои сиёсї, иљтимої ва фарњангии љомеа каму беш муассиранд. Матбуот, радио ва телевизион низ, ки љузъи моликияти хусусианд, дар чањорчӯби ќонун њар матлаб ва назареро, ки меписанданд, дарљу таблиѓ мекунанд. Нигорандаи маќола дар поён ёдоварӣ карда, ки вазифаи расонањои њар кишвар дар он аст, ки бо ба кор гирифтани забони расмии китобии кишвари худ барои таблиѓи он мусоидат кунанд.پس از استقلال تاجیکستان و درپی تصویب سلسلۀ قانونها دربارۀ واسطههای اخبار عموم، واسطههای اخبار تاجیکستان به جهان مطبوعات آزاد گام نهاد. نظریهپردازان صرفاً با اشاره به جهتهای منفی مطبوعات آزاد، از جنبههای مثبت آن صرفنظر کردهاند؛ حالآنکه بارزترین ویژگی این جریان تأمین آزادی بیان است. در این مقاله که دربارۀ رسانههای خصوصی تاجیکستان به نگارش درآمده، نویسنده پس از تبیین وضعیت مطبوعات تاجیک در دورۀ حاکمیت شوروی، به بحث مطبوعات آزاد پس از فروپاشی پرداخته است. در اواخر سال ۱۹۹۰م، اندکی پیش از فروپاشی اتحاد شوروی در تاجیکستان، نظام مطبوعات حزبی و شوروی از میان رفت و زمینه برای تأسیس مطبوعات خصوصی بهوجود آمد. رشد وسایل ارتباط همگانی خصوصی در تاجیکستان طی بیست سال اخیر چهار مرحله را پشت سر گذاشته است: در مرحلۀ اول، نشریات خصوصی تاجیکستان چون دارای ویژگیهای سیاسی بودند، با سرِ کار آمدن حکومت نو یا متوقف شدند یا بیرون از تاجیکستان به انتشار ادامه دادند. دومین دورۀ نشریات خصوصی تاجیکستان به نیمۀ دوم سالهای نود، یعنی زمانی که اوضاع اجتماعی و سیاسی تاجیکستان نسبتاً آرام شده بود، مربوط است. وضع مطبوعات خصوصی تاجیکی در قرن ۲۱ در مرحلههای سوم و چهارم رشد قرار دارد. مرحلۀ سوم تا پاییز سال ۲۰۰۴م ادامه داشت و مجلههای مختلفی در این دوره بهچاپ رسید. مرحلۀ چهارم که دورۀ آرام رشد واسطههای اخبار عموم در تاجیکستان است، از سال ۲۰۰۵م آغاز شده است و تا به امروز ادامه دارد. بهطورکلی واسطههای اخبار عموم در همۀ بخشهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه کموبیش مؤثرند. مطبوعات، رادیو و تلویزیون نیز که جزء مالکیت خصوصیاند، در چهارچوب قانون هر مطلب و نظری را که میپسندند، درج و تبلیغ میکنند. نگارندۀ مقاله در پایان یادآوری کرده که وظیفۀ رسانههای هر کشور در آن است که با بهکار گرفتن زبان رسمی کتابی کشور خود برای تبلیغ آن مساعدت کنند.https://www.rudakijournal.ir/article_21576_86eabaf3d571043db90febdf436f7402.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Љойгоњи дин дар матбуоти Тољикистонجایگاه دین در مطبوعات تاجیکستان596621577FAعبدالمؤمن قطبالدیناستادیارJournal Article20080101Матбуоти тољик дар чанд марњалаи рушд тавонистааст бо истифода аз мавзўоти динӣ дар пешрафти сатњи маънавии љомеа наќш гузорад. Дар ин маќола, ки бо њадафи баррасии љойгоњи дин дар матбуоти Тољикистон ба нигориш даромада, вазъияти матбуоти тољик аз манзари мафњумҳо ва мавзўоти динӣ дар давраи њокимияти шўравї ва пас аз он баён шудааст. Матбуот тољик дар марњалаи асосии тараќќии худ, яъне даврони Шўравї, љойгоњи олами дин ва эътиќодро, ба унвони сарчашмаи асосии ахлоќ ва маънавиёт холӣ гузошта буд. Сиёсати аморати Бухоро то Инќилоби октябр бар шариати ислом муттакӣ буд, аммо баъд аз суќути аморати Бухоро, аз солњои дањаи сии ќарни гузашта давраи дањшатнок барои мардуми ин минтаќа раќам хўрд ва фарњангу маънавиёти исломиро ба коми худ кашид. Дар ин давра, сиёсати Ленин аз матбуот барои тазъифи (заиф кардан) дин бањра мебарад. Оѓози раванди нави сиёсӣ бо номи «бозсозӣ» дар даврони Шўравї, ќадамњои нахустин дар роњи озодии дин ва эътиќод талаќќї мешавад. Ба бовари нигорандаи маќола, оѓози «равобити дин ва матбуот» бо ташвиќу тарѓиби омўзиши њуруфи ниёгон њамроњ буд ва дар ибтидои дањаи навади ќарни гузашта гурўње аз нашрияњо аз дини ѓании ислом ба хонандагон бањрањо эњдо карданд. Аммо баъдњо бо пайдоиши љанги шањрвандӣ таваљљуњи мардум ба дин то њудуде коњиш ёфт. То соли 1997 мелодӣ, давраи фатрати бузурги матбуоти тољик ба шумор меравад. Нашрияи фарњангї ва иттилоотии “Чархи гардун” аввалин нашрияест, ки барои пур кардани фазои холии иттилоотии кишвар гоми бузург бардошт ва пас аз љанги шањрвандӣ ба мавзўоти динӣ рўй овард. Пас аз он, нашриёти ба истилоњ умумӣ барои дарљи матолиби динӣ ќадам дар майдони раќобат нињоданд. Имрўз низ, ки ќонуни асосии љумњурӣ озодии матбуотро кафолат додааст, теъдоди нашриёте, ки ба мавзўоти динї ва шаръї мепардозанд, дар њоли афзоиш аст.مطبوعات تاجیک در چند مرحلۀ رشد توانسته است با استفاده از موضوعات دینی در پیشرفت سطح معنوی جامعه نقش گذارد. در این مقاله که با هدف بررسی جایگاه دین در مطبوعات تاجیکستان به نگارش درآمده، وضعیت مطبوعات تاجیکی از منظر مفاهیم و موضوعات دینی در دورۀ حاکمیت شوروی و پس از آن تبیین شده است. مطبوعات تاجیک در مرحلۀ اساسی ترقی خود، یعنی دوران شوروی، جایگاه عالم دین و اعتقاد را، بهعنوان سرچشمۀ اساسی اخلاق و معنویات، خالی گذاشته بود. سیاست امارت بخارا تا انقلاب اکتبر بر شریعت اسلامی متکی بود؛ اما بعد از سقوط امارت بخارا، از سالهای دهۀ سی قرن گذشته دورهای دهشتناک برای مردم این منطقه رقم خورد و فرهنگ و معنویات اسلامی را به کام خود کشید. در این دوره، سیاست لنینی از مطبوعات برای تضعیف دین بهره میبرد. آغاز روند نوی سیاسی با نام «بازسازی» در دوران شوروی، قدمهای نخستین در راه آزادی دین و اعتقاد تلقی میشود. به باور نگارندۀ مقاله، آغاز «روابط دین و مطبوعات» با تشویق و ترغیب آموزش حروف نیاکان همراه بود و در ابتدای دهۀ نود قرن گذشته گروهی از نشریهها از دین غنی اسلام به خوانندگان بهرهها اهدا کردند؛ اما بعدها با پیدایش جنگ شهروندی توجه مردم به دین تاحدودی کاهش یافت. تا سال ۱۹۹۷م، دورۀ فترت بزرگ مطبوعات تاجیک بهشمار میرود. نشریۀ فرهنگی و اطلاعاتی <em>چرخ چردون</em> اولین نشریهای است که برای پر کردن فضای خالی اطلاعاتی کشور گامی بزرگ برداشت و پس از جنگ شهروندی به موضوعات دینی روی آورد. پس از آن، نشریات بهاصطلاح عمومی برای درج مطالب دینی قدم در میدان رقابت نهادند. امروز نیز که قانون اساسی جمهوری آزادی مطبوعات را کفالت داده است، تعداد نشریاتی که به موضوعات دینی و شرعی میپردازند، درحال افزایش است.https://www.rudakijournal.ir/article_21577_1be65bcf90b84f6153cea44bbd3a511c.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Меъёри забони адабї ва забони матбуоти тољикمعیار زبان ادبی و زبان مطبوعات تاجیک678621578FAبحرالدین کمالالدیناستادیارJournal Article20080101Бунёди љумла дар њар забон иборат аз талфиќе аз маљмўае аз вожагон дар як пайвастори сохторї ва маъноест. Бетаваљљўњӣ ба ин сохтори мантиќӣ худ ба худ ба ноњинљории дар забон ва гуфтор мунљар мешавад. Бо ин рўйкард маќолаи њозир ба муќоисаи забони матбуот бо забони адабї пардохта ва талош кардааст, ки иёре барои мизони арзёбии он ироа дињад. Бо диќќат дар забони васоити ахбори омма, ки мунъакискунандаи забони адабии тољик аст, метавон дарёфт, ки омилҳое чун таъсири забони зинда, лањља ва гўишњо ва таъсири забонњои бегона муљиби эљоди тањаввулоте дар забони адабии муосири тољик шудааст. Њамчунин ба мадади забони матбуоти Эрону Афѓонистон шуморе калимањо дар забони матбуоти тољик ворид шудааст, ки ин калимањо љойгоњи худро дар гуфтор ва навиштори тољикӣ мањкам кардаанд. Ќудрат ва тавоноии забони адабї ба ин вобастааст, ки меъёрњои он то чї њад дар талаффуз, имло, истифода аз аносири луѓавї, тарзу воситањои калима ва таркибсозї, шаклсозї, ибора ва љумлабандӣ устуворанд ва дар гуфтору навиштор, дар услубњои мухталиф баёни фикр аз тарафи соњибзабонон риоят мешаванд. Нигоранда дар ин маќолаи зайл ановини чун меъёри имло ва талаффуз, меъёри истеъмоли калима, ба кор бурдани калима дар љойгоњи муносиб ва меъёри истеъмоли воњидњои иборатпардозї, бо зикри мисолњои гуногуни забонӣ ба муќоисаи забони адабї ва забони матбуоти тољик рўй овардааст.بنیاد جمله در هر زبان عبارت از تلفیقی از مجموعهای از واژگان در یک پیوستار ساختاری و معنایی است. بیتوجهی به این ساختار منطقی خودبهخود به ناهنجاری در زبان و گفتار منجر میشود؛ با این رویکرد مقالۀ حاضر به مقایسۀ زبان مطبوعات با زبان ادبی پرداخته و تلاش کرده است که عیاری برای میزان ارزیابی آن ارائه دهد. با دقت در زبان وسایط اخبار عامه که منعکسکنندۀ زبان ادبی تاجیک است، میتوان دریافت که عواملی چون تأثیر زبان زنده، لهجه و گویشها، و تأثیر زبانهای بیگانه موجب ایجاد تحولاتی در زبان ادبی معاصر تاجیک شده است. همچنین به مدد زبان مطبوعات ایران و افغانستان شماری کلمهها در زبان مطبوعات تاجیک وارد شده است که این کلمهها جایگاه خود را در گفتار و نوشتار تاجیک محکم کردهاند. قدرت و توانایی زبان ادبی به این وابسته است که معیارهای آن تا چه حد در تلفظ، املا، استفاده از عناصر لغوی، طرز و واسطههای کلمه و ترکیبسازی، شکلسازی، عبارت و جملهبندی استوارند و در گفتار و نوشتار، در اسلوبهای مختلف بیانِ فکر ازطرف صاحبزبانان رعایت میشوند. نگارنده در این مقاله ذیل عناوینی چون معیار املا و تلفظ، معیار استعمال کلمه، بهکار بردن کلمه در جایگاه مناسب، و معیار استعمال واحدهای عبارتپردازی، با ذکر مثالهای گوناگون زبانی به مقایسۀ زبان ادبی و زبان مطبوعات تاجیک روی آورده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21578_e6f1a135e2bbd18f62c7a71449fad3d1.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Равзанаи нурروزنۀ نور8710421579FAپیوند گلمرادزادهاستادیارJournal Article20080101Ин маќола бо њадафи баёни душворї ва печидагињои нашри аввалин рўзномаи тољикї “Бухорои шариф” ва низ тањлилу баррасии матолиби мундариљ дар он ба нигориш даромадааст. Ибтидои ќарни бист даврони тањаввулот, љунбишњо ва инќилобњо буд. Дар ин давра, инќилоби аввали рус, инќилобњои машрута дар Эрону Туркия ва њаракати миллии озодихоњон дар кишварњои дигар бар афкор ва андешаи нављӯёни Бухоро низ таъсир гузошт ва бањсу мунозираи навхоњон ва муњофизакоронро таќвият кард. Ин воќеаҳо дар андеша ва мулоњизаи равшангарон ва маорифпарварони Бухоро инќилоби фикрӣ ба вуљуд овард ва дар пайи он рўзномаи тољикии “Бухорои шариф” бо сардабирии Мирзољалоли Юсуфзода дар 11-уми марти соли 1912 мелодӣ ба табъ расид. Силсиламаќолањои Мирзољалол дар “Бухорои шариф”, ки болиѓ бар дусад унвон аст, наќши муњиме дар равшангарї ва огоњии мардуми тољик бар уњда дошт. Нигорандаи маќолаи њозир баъд аз муаррифии теъдоде аз ин маќолот ва тањлилу баррасии муњтавои онњо ба ин натиља расидааст, ки Мирзољалол ба њамроњи Мирзосирољи Ҳаким дар “Бухорои шариф” таваљљуњи мардумро ба масоиле љалб кардаанд, ки њалли онњо дар рушду ободии кишвар наќши муњим доштааст. Аз њамин рӯ, вай таъкид мекунад, ки њамакнун ваќти он расидааст, ки матолиби хонданї ва љолиби муњарриру муаллифи фаъоли рўзнома, Мирзољалоли Юсуфзода ва яке аз поягузоронаш Мирзосирољи Ҳаким ва њамаи равшанфикрони тољик аз сафањоти рўзномаи “Бухорои шариф” гирдоварї ва аз донишу мањорат ва љањонбинии онњо дар њаллу фасли муаммоњои имрўз истифода шавад.این مقاله با هدف تبیین دشواری و پیچیدگیهای نشر اولین روزنامۀ تاجیکی، <em>بخارای شریف</em>، و نیز تحلیل و بررسی مطالب مندرج در آن به نگارش درآمده است. ابتدای قرن بیست دوران تحولات، جنبشها و انقلابها بود. در این دوره، انقلاب اول روس، انقلابهای مشروطیت در ایران و ترکیه، و حرکت ملی آزادیخواهان در کشورهای دیگر بر افکار و اندیشۀ نوجویان بخارا نیز تأثیر گذاشت و بحث و مناظرۀ نوخواهان و محافظهکاران را تقویت کرد. این وقایع در اندیشه و ملاحظۀ روشنگران و معارفپروران بخارا انقلابی فکری بهوجود آورد و درپی آن روزنامۀ تاجیکی <em>بخارای شریف</em> به سردبیری میرزاجلال یوسفزاده در ۱۱ مارس سال ۱۹۱۲م بهطبع رسید. سلسلهمقالههای میرزاجلال در <em>بخارای شریف</em> که بالغ بر دویست عنوان است، نقش مهمی در روشنگری و آگاهی مردم تاجیک برعهده داشت. نگارنده مقالۀ حاضر بعد از معرفی تعدادی از این مقالات و تحلیل و بررسی محتوای آنها به این نتیجه رسیده است که میرزاجلال بههمراه میرزاسراج حکیم در <em>بخارای شریف</em> توجه مردم را به مسائلی جلب کردهاند که حل آنها در رشد و آبادی کشور نقشی مهم داشته است؛ ازهمینرو، وی تأکید میکند که هماکنون وقت آن رسیده است که مطالب خواندنی و جالب محرّر و مؤلف فعال روزنامه، میرزاجلال یوسفزاده، و یکی از پایهگذارانش، میرزاسراج حکیم، و همۀ روشنفکران تاجیک از صفحات روزنامۀ بخارای شریف گردآوری و از دانش و مهارت و جهانبینی آنها در حلوفصل معماهای امروز استفاده شود.https://www.rudakijournal.ir/article_21579_50621a0b3ba8315951df496ba4585519.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Калимањои душворфањм дар забони матбуотکلمههای دشوارفهم در زبان مطبوعات10510821580FAقطبالدین مختاریاستادیارJournal Article20080101Матбуот яке аз воситањои бисёр муњими маърифат ва огоњии мардум аст. Дар ин маќола талош шудааст то ба яке аз љанбањои забони матбуот, яъне истифода аз вожагон ва истилоњот пардохта шавад. Дар бораи забони матбуот яке аз мавзўоти дархӯри тааммул, истифода аз калимоти душворфањм аст. Забони матбуоти имрўзаи Тољикистон аз авохири солњои дањаи њаштод гирифтори бесарусомонӣ шудааст. Дар сафњањои матбуоти ин давра вайрон кардани меъёри забони адабї, чи дар истеъмоли луѓат ва чи дар имло хеле зиёд ба назар мерасад. Дар ин маќола нигоранда бо мабно ќарор додани рўзномаи “Ҷавонони Тољикистон” ба баррасии теъдоде аз шуморањои ин рўзнома пардохта ва бо зикри намунањо ба нодурустии истеъмоли луѓоти душворфањм ишора кардааст.مطبوعات یکی از واسطههای بسیار مهم معرفت و آگاهی مردم است. در این مقاله تلاش شده است تا به یکی از جنبههای زبان مطبوعات، یعنی استفاده از واژگان و اصطلاحات پرداخته شود. دربارۀ زبان مطبوعات یکی از موضوعات درخور تأمل، استفاده از کلمات دشوارفهم است. زبان مطبوعات امروزۀ تاجیکستان از اواخر سالهای دهۀ هشتاد گرفتار هرجومرج و بیسروسامانی شده است. در صفحههای مطبوعات این دوره ویران کردن معیار زبان ادبی، چه در استعمال لغت و چه در املا، خیلی زیاد بهنظر میرسد. در این مقاله نگارنده با مبنا قرار دادن روزنامۀ <em>جوانان تاجیکستان</em> به بررسی تعدادی از شمارههای این روزنامه پرداخته و با ذکر نمونههایی به نادرستی استعمال لغات دشوارفهم اشاره کرده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21580_971a2c205ff0ad42f9d85f32a71abe74.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Вазъияти матбуоти муосири тољикوضعیت مطبوعات معاصر تاجیک10911421581FAمراد مرادیاستادیارJournal Article20080101Матбуоти тољик бо надоштани таърихи тўлонї, се давраи нисбатан мустаќилро пушти сар гузоштааст. Давраи аввал аз ибтидои садаи бистум то Инќилоби октябр аст ва давраи дувум бо салтанати њукумати Шўравї оѓоз мешавад. Давраи севум аз авохири солњои дањаи њаштоди ќарни бистум оѓоз шуда ва дар замони истиќлоли Тољикистон њукми ќонунӣ ёфтааст. Њар марњала аз ин маќтаъҳои таърихї барои матбуоти тољик хусусияти вежа дорад, ки дар ин маќола ба ихтисор мавриди бањс ќарор гирифтааст. Нигорандаи ин маќола дар поёни баррасии ин адвор ва муаррифии нашриёти њар давра ба ин натиља расидааст: матбуоти рўзи тољикї, ба унвони навъи классикии расонаӣ, бо њамаи бурду бохташ, дар љомеаи муосир дорои љойгоњи мањкам аст ва рўзноманигорон ба иќтизои замон ва имконоти тахассусиву техникї, барои таъмини ошноии љомеа бо равандњои мављуди њаёти муосир ва рўйдодњои сиёсї, иќтисодї, иљтимої ва фарњангии кишвар ва љањон мекўшанд.مطبوعات تاجیک با نداشتنِ تاریخی طولانی، سه دورۀ نسبتاً مستقل را پشتسر گذاشته است. دورۀ اول از ابتدای سدۀ بیستم تا انقلاب اکتبر است و دورۀ دوم با سلطنت حکومت شوروی آغاز میشود. دورۀ سوم از اواخر سالهای دهۀ هشتاد قرن بیستم آغاز شده و در زمان استقلال تاجیکستان حکم قانونی یافته است. هر مرحله از این مقاطع تاریخی برای مطبوعات تاجیک خصوصیتی ویژه دارد که در این مقاله بهاختصار مورد بحث قرار گرفته است. نگارندۀ این مقاله در پایان بررسی این ادوار و معرفی نشریات هر دوره به این نتیجه رسیده است مطبوعات روز تاجیکی، بهعنوان نوع کلاسیک رسانهای، با همۀ بردوباختش، در جامعۀ معاصر دارای جایگاهی محکم است و روزنامهنگاران بهاقتضای زمان و امکانات تخصصی و تکنیکی، برای تأمین آشنایی جامعه با روندهای موجود حیات معاصر و رویدادهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و جهان میکوشند.https://www.rudakijournal.ir/article_21581_49b71891118903a9282a63d3349972f5.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Нашрияњои Мањмудхоља Бењбудї ва тавсеаи суннати рўзноманигории тољикنشریههای محمودخواجه بهبودی و توسعۀ سنت روزنامهنگاری تاجیکی11512621582FAعبدالخالق نبویاستادیارJournal Article20080101Яке аз равшанфикрони тољик, ки дар таќвият ва ривољи матбуоти халќњои Осиёи марказї ба вежа дар тањкими зербинои матбуоти форсии тољикӣ сањми чашмгир доштааст, Мањмудхоља Бењбудї аст. Вай њамчун сиёсатмадори солимандеш ва мунсиф дар нашрияњои худ манфиат ва нуфузи халќњои тољик ва турк (ўзбак)-ро ба сурати мусовӣ дар назар мегирифт ва нашрияњои худ, яъне рўзномаи “Самарќанд” ва маљаллаи “Оина”-ро ба забони туркї ва форсии тољикӣ мунташир мекард. Бењбудӣ бо маќолањои худ дар сафањоти “Бухорои шариф” ба унвони фарди форсизабон ва саромади љадидияи Туркистон матрањ шуда буд. Ба њамин далел, баъд аз таътили “Бухорои шариф” тавонист рўзномаи “Самарќанд”-ро ба ду забон мунташир кунад. Дар ин маќола њар ду нашрия (“Самарќанд” ва “Бухорои шариф”) аз манзари муњтаво мавриди баррасӣ ќарор гирифта ва ин натиља ба даст омадааст, ки рўзномаи “Самарќанд” (њарчанд нашри он ба дарозо накашид) дар огоњї ва танвири афкори умумии кишвар ва дар робита ва њусни тафоњуми озодандешони шарќ наќши барљаста дошта ва маљаллаи “Оина” низ дар бедории афкори ислоњотхоњонаи мардуми Туркистон ва Бухоро дорои ањамияти вежа будааст.یکی از روشنفکران تاجیک که در تقویت و رواج مطبوعات خلقهای آسیای مرکزی بهویژه در تحکیم زیربنای مطبوعات فارسی تاجیکی سهم چشمگیری داشته است، محمودخواجه بهبودی است. وی همچون سیاستمداری سالماندیش و منصف در نشریههای خود منفعت و نفوذ خلقهای تاجیک و ترک (ازبک) را بهصورت مساوی درنظر میگرفت و نشریههای خود، یعنی روزنامۀ <em>سمرقند</em> و مجلۀ <em>آیینه</em> را به دو زبان ترکی و فارسی تاجیکی منتشر میکرد. بهبودی با مقالههای خود در صفحات<em> بخارای شریف</em> بهعنوان فردی فارسیزبان و سرآمد جدیدیۀ ترکستان مطرح شده بود؛ به همین دلیل، بعد از تعطیلی بخارای شریف توانست روزنامۀ <em>سمرقند</em> را به دو زبان منتشر کند. در این مقاله هر دو نشریه (<em>سمرقند</em> و <em>بخار</em>) از منظر محتوا مورد بررسی قرار گرفته و این نتیجه بهدست آمده است که روزنامۀ <em>سمرقند</em>- هرچند نشر آن به درازا نکشید- در آگاهی و تنویر افکار عمومی کشور و در رابطه و حسن تفاهم آزاداندیشان شرق نقشی برجسته داشته و مجلۀ <em>آیینه</em> نیز در بیداری افکار اصلاحاتخواهانۀ مردم ترکستان و بخارا دارای اهمیتی ویژه بوده است.https://www.rudakijournal.ir/article_21582_1de7d4c651cab2e32b1eba069eecf70a.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81720071201Пештозони матбуоти тољикپیشتازان مطبوعات تاجیک12918121583FAپیوند گلمرادزادهاستادیارJournal Article20080101Ин маќола замимаи шумораи њабдањуми маљаллаи “Рўдакї” аст, ки дар се бахш шомили пешгомони матбуоти тољик, матбуоти пешгоми тољик ва намунаи насри матбуоти тољик ба нигориш даромадааст. Дар бахши аввал нигоранда ба муаррифии пешгомони матбуоти тољик пардохтааст, ки иборатанд аз: Ањмади Дониш, Мирзољалоли Юсуфзода, Мањмудхоља Бењбудї, Абдурауфи Фитрат, Садриддини Айнї, Сайидризо Ализода, Абдулќодир Муњиддинов, Абдулвоњиди Мунзим ва Абдулѓанӣ Мирзоев. Дар бахши дувуми матбуоти пешгоми тољик, ки иборат аст аз “Бухорои шариф”, “Самарќанд”, “Оина”, “Шуълаи инќилоб”, “Овози тољик”, “Бедории тољик”, “Дониш ва омўзгор” ва “Рањбари дониш” муаррифӣ шудааст. Дар бахши севум низ нигоранда намунањо аз насри матбуоти тољикро зикр кардааст. Унвонҳои матолиби зикршуда бад-ин шарњ аст: “Тањайюр” (навиштаи Мирзољалоли Юсуфзода, чопшуда дар рўзномаи “Бухорои шариф”), “Мулоњиза” (навиштаи Мањмудхоља Бењбудї, чопшуда дар маљаллаи “Оина”), “Иќдомоти ислоњотхоњонаи њукумати Бухоро” (навиштаи Абдурауфи Фитрат, чопшуда дар маљаллаи “Оина”), “Сайф ва ќалам” (навиштаи Садриддини Айнї, чопшуда дар њафтаномаи “Шуълаи инќилоб”), “Дар бораи забони адабии тољик” (навиштаи Абдулќодир Муњиддинов, чопшуда дар рўзномаи “Овози тољик”), “Забони бухороиён тољикӣ ё ўзбакӣ?” (навиштаи Абдулвоњиди Мунзим, чопшуда дар “Тољикистон сурх”), “Дар атрофи забони Бухоро ва ањволи тољикони “Қашќадарё” (навиштаи Абдулѓанӣ Мирзоев, чопшуда дар “Тољикистони сурх”).این مقاله ضمیمۀ شمارۀ هفدهم مجلۀ <em>رودکی</em> است که در سه بخش شامل پیشگامان مطبوعات تاجیک، مطبوعات پیشگام تاجیک و نمونۀ نثر مطبوعات تاجیک به نگارش درآمده است. در بخش اول نگارنده به معرفی پیشگامان مطبوعات تاجیک پرداخته است که عبارتاند از: احمد دانش، میرزاجلال یوسفزاده، محمودخواجه بهبودی، عبدالرئوف فطرت، صدرالدین عینی، سیدرضا علیزاده، عبدالقادر محیالدیناف، عبدالواحد منظم و عبدالغنی میرزایف. در بخش دوم مطبوعات پیشگام تاجیک که عبارت است از <em>بخارای شریف، سمرقند، آیینه، شعلۀ انقلاب، آواز تاجیک، بیداری تاجیک، دانش و آموزگار و رهبر دانش</em>، معرفی شده است. در بخش سوم نیز نگارنده نمونههایی از نثر مطبوعات تاجیک را ذکر کرده است. عناوین مطالب ذکرشده بدین شرح است: تحیّر (نوشتۀ میرزاجلال یوسفزاده، چاپشده در روزنامۀ <em>بخارای شریف</em>)، ملاحظه (نوشتۀ محمودخواجه بهبودی، چاپشده در مجلۀ <em>آیینه</em>)، اقدامات اصلاحاتخواهانۀ حکومت بخارا (نوشتۀ عبدالرئوف فطرت، چاپشده در مجلۀ <em>آیینه</em>)، سیف و قلم (نوشتۀ صدرالدین عینی، چاپشده در هفتهنامۀ <em>شعلۀ انقلاب</em>)، دربارۀ زبان ادبی تاجیکی (نوشتۀ عبدالقادر محیالدیناف، چاپشده در روزنامۀ <em>آواز تاجیک</em>)، زبان بخاریان تاجیکی یا ازبکی؟ (نوشتۀ عبدالواحد منظم، چاپشده در <em>تاجیکستان سرخ</em>)، در اطراف زبان بخارا و احوال تاجیکان قشقهدریا (نوشتۀ عبدالغنی میرزایف، چاپشده در <em>تاجیکستان سرخ</em>).https://www.rudakijournal.ir/article_21583_5a217e5de3bc77d2ed8034e14404c21f.pdf