رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Дар љустуљўи фолклори сокинони диёри Рўдакїدر جستجوی فولکلور ساکنان دیار رودکی72620638FAروزی احمداستادیارJournal Article20061013Рўдакї аз шоирони бузурги забони форсї аст, ки дар яке аз рустоњои адабпарвари Тољикистон дида ба љањон гушуд. Мавзўъи гирдоварии эљодиётии шифоњии бадеии њамдиёрони Рўдакї сабаб шуд, ки њайате ба дењањое, ки бо номи Рўдакї иртибот доштанд, равона шаванд ва бо анљоми тањќиќоти майдонї ба љамъоварии намунањои фолклори диёри Рўдакї иќдом кунанд. Дар љамъоварии намунањои фолклор талоше шуд гўиши мардуми бумї дар њадди имкон њифз ва асарњои мардумї айнан сабт шавад. Талошњое, ки дар ду сафари соли 1956 в1957 м. анљом шуд, ин имконро ба вуљуд овард, то Р. Амонов ва М. Шукуров маљмўъаи “Намунаи фолклори диёри Рўдакӣ”-ро тартиб дињанд ва дар Нашриёти давлатии Тољикистон соли 1958 м. дар Столинобод ба табъ расонанд. Шоёни зикр аст, ки дар рустоњои мансуб ба зодгоњ ва диёри Рўдакї, яъне дењањои Шинг, Тирагон ва Рашнаи Поён ва Рашнаи Боло чандин шоири соњибдевон низ бархостаанд. Аз љумлаи ин шоирон Љазбї, Мањљур, Имло, Яъќуб ва... њастанд, ки бархе аз сурудањои онњо дар ин маќола оварда шудааст. Натиљаи њосил аз баррасии ин ашъор он аст, ки фолклор ва эљодиёти шифоњии бадеии њамдиёрони Рўдакї хеле рангину пурмуњтаво њастанд ва сурудањои ин афрод њамчун ашъори оламгири Рўдакї ёдгоре вазин барои насли оянда ба шумор меравад.رودکی از شاعران بزرگ زبان فارسی است که در یکی از روستاهای ادبپرور تاجیکستان دیده به جهان گشود. موضوع گردآوری ایجادیات شفاهی بدیعی همدیاران رودکی سبب شد که هیئتی به دیهههایی که با نام رودکی ارتباط داشتند، روانه شوند و با انجام تحقیقات میدانی به جمعآوری نمونههای فولکلور دیار رودکی اقدام کنند. در جمعآوری نمونههای فولکلور تلاش شد گویش مردم بومی درحد امکان حفظ و اثرهای مردمی عیناً ثبت شود. تلاشهایی که در دو سفر سال 1956 و1957م انجام شد، این امکان را بهوجود آورد تا ر. اماناف و م. شکوراف مجموعۀ <em>نمونۀ فولکلور دیار رودکی</em> را ترتیب دهند و در نشریات دولتی تاجیکستان سال 1958م در استالینآباد به طبع رسانند. شایان ذکر است که در روستاهای منسوب به زادگاه و دیار رودکی، یعنی دیهههای شنگ، تیرگان و رشنة پایان و رشنة بالا، چندین شاعر صاحبدیوان نیز برخاستهاند. ازجملة این شاعران جذبی، مهجور، املا، یعقوب و... هستند که برخی از سرودههای آنها در این مقاله آورده شده است. نتیجۀ حاصل از بررسی این اشعار آن است که فولکلور و ایجادیات شفاهی بدیعی همدیاران رودکی، خیلی رنگین و پرمحتوا هستند و سرودههای این افراد همچون اشعار عالمگیر رودکی، یادگاری وزین برای نسل آینده بهشمار میرود.https://www.rudakijournal.ir/article_20638_07e72c9e715379537b4d5f2dcf77a8ce.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Бархе суннатњои љашни арўсии тољикони Бухороبرخی سنتهای جشن عروسی تاجیکان بخارا273820639FAسراجالدّین بابایفاستادیارJournal Article20061013Њар љомеае аз маљмўаи одобу русум ва фарњанги хосси худ ташкил шудааст. Дар аќвому милали гуногун бархе суннатњо вуљуд дорад, ки дар маросими хоссе њамчун љашнњои арўсї баргузор мешавад. Аз он љумла метавон ба љашни арўсї дар Бухоро ишора кард, ки дар он њангоми рафтани арўс ба хонаи домод маросими вижае баргузор мешудааст. Ин маросим иборат буданд аз: њаммомбарон, њинобандон, падарошї ё оши падарон, љомапўшонї, домодбарон, таомулњои тагичимилиќї, попахшкунї, љавоб, шарбатлесонї, тагичимилиќї, ва келинфуророн. Дар ин маќола дар бораи тамоми ин русум шарњи мухтасаре омадааст.هر جامعهای از مجموعة آداب و رسوم و فرهنگ خاص خود تشکیل شده است. در اقوام و ملل گوناگون برخی سنتها وجود دارد که در مراسم خاصی همچون جشنهای عروسی برگزار میشود. از آن جمله میتوان به جشن عروسی در بخارا اشاره کرد که در آن، هنگام رفتن عروس به خانۀ داماد مراسم ویژهای برگزار میشده است. این مراسم عبارت بودند از: حمّامبران، حنابندان، پدرآشی یا آشِ پدران، جامهپوشانی، دامادبران، تعاملهای تگِ چیمیلیقی، پاپخشکنی، جواب، شربتلیسانی، تگ چیمیلیقی، وِچِر/ وِچیر (شبنشینی) و کیلینفُراران. در این مقاله دربارۀ تمام این رسوم شرح مختصری آمده است. https://www.rudakijournal.ir/article_20639_b878585447282614e39b9bdd80314da4.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Суннатњои мусиќї ва сурудњои яѓнобїسنتهای موسیقی و سرودهای یغنابی394420640FAبرهانالدین بزرگمهراستادیارJournal Article20061212 Яѓнобиён ќавме аз нижоди ориёї њастанд, ки забони онњо мансуб ба гурўњи хонаводаи забонњои шарќї аст. Забони яѓнобї идомаи бевоситаи забони суѓдї аст. Яѓнобиёни суѓдизабон дузабонаанд, яъне дар канори забони модарӣ (яѓнобї) забони форсии тољикиро низ медонанд. Тањќиќоти анљомшуда нишон медињад зоњиран ба забони яѓнобї шеъру суруд гуфта нашуда ва фаќат ба забони тољикї эљод шудааст; Бо вуљуди ин дар байни маводи љамъоваришуда аз сўи М.С. Андреев ва Е.М. Пешерева чанд шеъру дубайтї мављуд аст, ки ба забони яѓнобї суруда шудаанд. Яке аз адибони барљастаи яѓнобї Лавњии Яѓнобї аст, ки аслан зодаи Яѓноб аст ва яке аз боистеъдодтарин ва пурмањсултарин шоирони шинохташудаи ѓазалсро будааст. Имрўза коста шудани суннатњои мањаллии яѓнобиро метавон дар таъсири забони тољикї ва сурудњои мардумии тољикї бар фарњанги мардуми Яѓноб арзёбї кард. Шоёни зикр аст, ки дар њаёти фарњанги мардуми суѓд њунари мусиќї низ маќоме хос доштааст. Аз суннатњои мусиќии роиљ ва асили маросимї ё тўдаии мардуми Яѓноб бо навои мусиќї «наът», «мухаммас», «њавозї», «фалак» ва жанри «гўрўѓлисарої», «байтњои ошиќї» ва... будааст.یغنابیان قومی از نژاد آریایی هستند که زبان آنها منسوب به گروه خانوادة زبانهای شرقی است. زبان یغنابی ادامۀ بیواسطۀ زبان سغدی است. یغنابیان سغدیزبان دوزبانهاند؛ یعنی در کنار زبان مادری (یغنابی)، زبان فارسی تاجیکی را نیز میدانند. تحقیقات انجامشده نشان میدهد ظاهراً به زبان یغنابی شعر و سرود گفته نشده و فقط به زبان تاجیکی ایجاد شده است؛ باوجود این، در بین مواد جمعآوریشده ازسوی م.س. اندریف و ا.م. پشیریوا، چند شعر و دوبیتی موجود است که به زبان یغنابی سروده شدهاند. یکی از ادیبان برجستۀ یغنابی «لوحی یغنابی» است که اصلاً زادة یغناب است و یکی از بااستعدادترین و پرمحصولترین شاعران شناختهشدۀ غزلسرا بوده است. امروزه کاسته شدن سنتهای محلی یغنابی را میتوان در تأثیر زبان تاجیکی و سرودهای مردمی تاجیکی بر فرهنگ مردم یغناب ارزیابی کرد. شایان ذکر است که در حیات فرهنگی مردم سغد هنر موسیقی نیز مقامی خاص داشته است. از سنتهای موسیقی رایج و اصیل مراسمی یا تودهای مردم یغناب با نوای موسیقی، «نَهت»، «مخمس»، «هوازی»، «فلک» و ژانر «گوراوغلیسرایی»، «بیتهای عاشقی» و... بوده است.https://www.rudakijournal.ir/article_20640_e9a3e0a61ab64dab4231e0bcd571521f.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Маросими мавлуди Муњаммад (с) дар байни мардуми тољикمراسم مولود محمد (ص) در بین مردم تاجیک454820641FAظفر خالمرادفاستادیارJournal Article20061212«Мавлуд» истилоњ ва номи маросими динї дар миёни мардуми тољик аст, ки дар бузургдошти зодрўзи паёмбари ислом њазрати Муњаммад (с) барпо мешавад. Дар Тољикистони имрўз маросими мавлудро натанњо дар моњи рабеъулаввал, ки моњи вилодати паёмбари ислом (с) аст, балки дар њар моњ ва фасли сол зимни љашнњо ва маросими сўгворї баргузор мекунанд. Барпокунандагони маросими мавлуд чанд рўз ќабл омодагї мегиранд ва њофизони Ќуръон, рўњониёни машњур, мењмонон ва њамсоягонро даъват мекунанд. Дар ин маќола маросими мавлуд дар се бахш ташрењ шудааст: ќисмати аввали ин маросим иборат аз њамду санои Худо ва наъти расули акрам (с) аст; Бахш дувум бо панду насињати воизон шурўъ мешавад, ки дар он мардумро нахуст ба намозхонї ва рўза доштан ва ба таври куллї аъмоли нек ва баъд ба дурї аз рафторњои зишти инсонї роњнамої мекунанд; Дар ќисмати севум Ќуръону дуо ва шеъру манзумањои мазњабї ќироат мешавад ва пас аз он воизон ва соњибхона дуо ва орзуњои нек мекунанд ва аз Ќуръони маљид тиловат мехонанд. Маросими мавлуд, ки мазмунњои пурарзиши ахлоќї, адабї, фалсафї, иљтимої ва мазњабиро дар бар мегирад, њамоиши мардумї ва динї-иљтимої будааст, ки тањќиќ дар ин замина дар илми фолклоршиносї бисёр ањаммият дорад.
«مولود» اصطلاح و نام مراسم دینی در میان مردم تاجیک است که در بزرگداشت زادروز پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) برپا میشود. در تاجیکستان امروز مراسم مولود را نهتنها در ماه ربیعالاول که ماه ولادت پیامبر اسلام (ص) است، بلکه در هر ماه و فصل سال ضمن جشنها و مراسم سوگواری برگزار میکنند. برپاکنندگان مراسم مولود چند روز قبل آمادگی میگیرند و حافظان قرآن، روحانیون مشهور، میهمانان و همسایگان را دعوت میکنند. در این مقاله مراسم مولود در سه بخش تشریح شده است: قسمت اول این مراسم عبارت از حمد و ثنای خدا و نعت رسول اکرم (ص) است؛ بخش دوم با پند و نصیحت واعظان شروع میشود که در آن مردم را نخست به نمازخوانی و روزه داشتن و بهطور کلی اعمال نیک، و بعد به دوری از رفتارهای زشت انسانی راهنمایی میکنند؛ در قسمت سوم قرآن و دعا و شعر و منظومههای مذهبی قرائت میشود و پس از آن واعظان و صاحب خانه دعا و آرزوهای نیک میکنند و از قرآن مجید تلاوت میخوانند. مراسم مولود که مضمونهای پرارزش اخلاقی، ادبی، فلسفی، اجتماعی و مذهبی را دربرمیگیرد، همایش مردمی، و دینی- اجتماعی بوده است که تحقیق در این زمینه در علم فولکلورشناسی بسیار اهمیت دارد. https://www.rudakijournal.ir/article_20641_643f655eee84d5b9fb83614a8c85a185.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Муштаракоти устура ва жанрњои насри шифоњїمشترکات اسطوره و ژانرهای نثر شفاهی495820643FAعبدالجبار رحمانافاستادیارJournal Article20061212Ба бовари бисёре аз адибон ва фолклоршиносоне, ки дар заминаи муштаракоти жанрњои насри шифоњї ва адабиёт ба тањќиќ машѓуланд, устура нутфаи маънавии насри шифоњї ва омили пайдоиши анвоъи адабист. Бархе низ ин мавзўъро бар асоси шабоњати типологї ва иваз шудани наќшњои асотирї тањлил кардаанд; Масалан, ба бовари Проп афсонањо аз устурањо маводи зиёд гирифтаанд. Аммо ин бад-он маъно нест, ки устурањо ва афсонањо як чизанд. Дар ин маќола тафовутњо ва шабоњатњои устура бо афсона, ривоят, њикоят ва њамоса бо такя бар назари муњаќќиќон ба тафсил баррасї шуда ва бар мабнои муќоисаи типологии шаклњои фолклорї ва асотирї се натиља ба даст омадааст: 1. Устура ва устурасозї нахустин сарчашмаи тамоми жанрњои фолклорї аст ва ин жанрњо тањти таъсири он шакл гирифтаанд; 2. Устура дар эљоди адабї ва падид омадани тафаккури адабї ба унвони «нутфаи маънавї» таъсир доштааст; 3. Љанбаи хаёлпарварї ва муъљизаофаринии асотирї ба унвони суннат ба дигар навъњои њунар, адабиёти шифоњї ва хаттї таъсири амиќ расонда ва шароити лозимро барои шаклгирии он муњайё кардааст.به باور بسیاری از ادیبان و فولکلورشناسانی که در زمینۀ مشترکات ژانرهای نثر شفاهی و ادبیات به تحقیق مشغولاند، اسطوره نطفۀ معنوی نثر شفاهی و عامل پیدایش انواع ادبی است. برخی نیز این موضوع را براساس شباهت تیپولوژی و عوض شدن نقشهای اساطیری تحلیل کردهاند؛ مثلاً به باور پراپ، افسانهها از اسطورهها مواد زیاد گرفتهاند؛ اما این بدان معنا نیست که اسطورهها و افسانهها یک چیزند. در این مقاله، تفاوتها و شباهتهای اسطوره با افسانه، روایت، حکایت و حماسه، با تکیه بر نظر محققان، بهتفصیل بررسی شده و برمبنای مقایسۀ تیپولوژی شکلهای فولکلوری و اساطیری، سه نتیجه بهدست آمده است: ۱. اسطوره و اسطورهسازی نخستین سرچشمۀ تمام ژانرهای فولکلوری است و این ژانرها تحت تأثیر آن شکل گرفتهاند؛ ۲. اسطوره در ایجاد ادبی و پدید آمدن تفکر ادبی بهعنوان «نطفۀ معنوی» تأثیر داشته است؛ ۳. جنبۀ خیالپروری و معجزهآفرینی اساطیری بهعنوان سنت، به دیگر نوعهای هنر، ادبیات شفاهی و خطی تأثیر عمیق رسانده و شرایط لازم را برای شکلگیری آن مهیا کرده است.https://www.rudakijournal.ir/article_20643_0cd69cc88fa1df4489d88495a4a8a71f.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Сухане чанд дар бораи фолклори кўдакони Афѓонистонسخنی چند دربارة فولکلور کودکان افغانستان597620669FAروشن رحمانیاستادیارJournal Article20061113Адабиёти шифоњии кўдакон яке аз ќадимитарин бахшњои фолклор аст, ки барои тарбияти њамаљонибаи онњо таваљљуњи муњимми илмї ва амалї дорад. Дар Афѓонистон, ба хусус дар навоњии дурдасти он њанўз њам кўдакон аз тариќи осори адабї-шифоњии мардумї бо њаводиси хуб ё зишт ва бо воќеоти мухталифи зиндагї ошно мешаванд. Дар рустоњои Афѓонистон кўдакон аз бузургсолон суруду таронањоро меомўзанд ва њангоми бозї ва тафрењ замзама мекунанд. Лалуї (лолої)-и модарон яке аз њамон сурудањои муассир ва љаззобу пурмуњаббат аст. То кунун дар бораи фолклори кўдакони Афѓонистон рисолаи мустаќили илмї ва њамаљониба тадвин нашудааст. Шояд њам чунин асаре вуљуд дошта бошад. Вале нигорандаи ин маќола дар баррасии тамоми маљаллот ва китобњои чопи Афѓонистон ба забони дарї, ба љуз мавориди фолклорї ва чанд маќолаи рољеъ ба сурудњои кўдакон, ки дар маљаллоти «Фарњанги мардум», «Кобул», «Ориёно» ва «Адаб» ба чоп расидаанд, чизе дигар наёфт. Бино бар ин ба назар меояд фолклори кўдакони Афѓонистон бо тамоми хусусиёт ва вижагињои оммаш то ба имрўз чунонки бояду шояд, љамъоварї нашудааст. Аз њамин рў пеш аз баррасї ва пажўњиш дар ин бора бояд аз вилоёт ва дењоти Афѓонистон матнњои марбут ба бозињо, расму оинњо ва тарзи иљрои онњо љамъоварї ва нашр шавад, то бар асоси онњо рисолае илмї таълиф гардад.ادبیات شفاهی کودکان یکی از قدیمیترین بخشهای فولکلور است که برای تربیت همهجانبة آنها اهمیت مهم علمی و عملی دارد. در افغانستان، بهخصوص در نواحی دوردست آن، هنوز هم کودکان از طریق آثار ادبی شفاهی مردمی با حوادث خوب یا زشت و با واقعیات مختلف زندگی آشنا میشوند. در روستاهای افغانستان کودکان از بزرگسالان سرود و ترانهها را میآموزند و هنگام بازی و تفریح زمزمه میکنند. لَلوی (لالایی) مادران یکی از همان سرودههای مؤثر و جذاب و پرمحبت است. تاکنون دربارة فولکلور کودکان افغانستان رسالة مستقل علمی و همهجانبه تدوین نشدهاست. شاید هم چنین اثری وجود داشته باشد؛ ولی نگارندۀ این مقاله در بررسی تمام مجلات و کتابهای چاپ افغانستان و به زبان دری، بهجز موارد فولکلوری و چند مقالة راجع به سرودهای کودکان که در مجلات <em>فرهنگ مردم</em>، <em>کابل</em>، <em>آریانا</em> و <em>ادب</em> که به چاپ رسیدهاند، چیزی دیگر نیافت. بنابراین بهنظر میآید فولکلور کودکان افغانستان با تمام خصوصیات و ویژگیهای عامش تا به امروز چنانکه باید و شاید، جمعآوری نشده است؛ ازهمینرو، پیش از بررسی و پژوهش در این باره باید از ولایات و دهات افغانستان متنهای مربوط به بازیها، رسم و آیینها و طرز اجرای آنها جمعآوری و نشر شود تا بر اساس آنها رسالة علمی تألیف گردد.https://www.rudakijournal.ir/article_20669_c615d3b108047663d0168c4eb8c9cfad.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Чанд сухан рољеъ ба сохти ривоятچند سخن راجع به ساخت روایت778620670FAدلشاد رحیمافاستادیارJournal Article20061113Ривоят яке аз маъмултарин навъњои насри шифоњї аст, ки дар њамаи даврањо дар фолклори тољик мавќеияти устувор доштааст. Муњаќќиќон дар тавсифи хусусиятњои асосии ривоят бар ин боваранд, ки ривоятњо «тасвири хабарї»-и мардум дар бораи ин ё он шахс, њодиса ё њадаф будааст, ки гўянда (ё шунаванда) ба њаќиќї будани онњо эътимод дорад ва дар онњо фикри мардум афода меёбад. Ривоятњо дорои њаљм, шакл ва сохтори муайянанд, ки ин хасиса барои тамоюзи онњо аз жанрњои дигари насри шифоњї нишонае муњим ба шумор меравад. Забони ривоят мўљаз аст ва дар он њељ љумла ва њатто калимае ѓайризарур баён намешавад. Њар љумла дар матни ривоят вазифа ва дар занљираи тасвир љойгоњи хосси худро дорад. Ривоят жанри зиндаи фолклор аст, ки ба вуљуд меояд, рушд ва сайќал меёбад ва мувофиќи вазифаи худ дар рўзгори мардум ба кор меравад. Ба бовари нигорандаи ин маќола ривоят як навъ матни устувори насри шифоњї аст, ки барои расонидани маълумот ва ба таври ѓайрирасмї собит кардани њаќиќате дар бораи ин ё он њодиса, ашё, њадаф ва шахсиятњои таърихї ва асотирї аз тарафи гўянда ба кор бурда мешавад. Ба таври куллї сохтори ривоят иборат аз оѓоз ва анљом аст ва миёни ин ду нуќтаи канории ду мавзўъ љой мегирад, ки аввалї сабаб ва дувумї натиља аст.روایت یکی از معمولترین نوع نثر شفاهی است که در همۀ دورهها در فولکلور تاجیک موقعیت استوار داشته است. محققان در توصیف خصوصیتهای اساسی روایت بر این باورند که روایتها «تصویر خبری» مردم دربارۀ این یا آن شخص، حادثه، یا هدف بوده است که گوینده (یا شنونده) به حقیقی بودن آنها اعتماد دارد و در آنها فکر مردم افاده مییابد. روایتها دارای حجم، شکل و ساختار معیّناند که این خصیصه برای تمایز آنها از ژانرهای دیگر نثر شفاهی نشانهای مهم بهشمار میرود. زبان روایت موجز است و در آن هیچ جمله و حتی کلمهای غیرضرور بیان نمیشود. هر جمله در متن روایت وظیفه و در زنجیرۀ تصویر جایگاه خاص خود را دارد. روایت ژانر زندۀ فولکلور است که بهوجود میآید، رشد و صیقل میآید و موافق وظیفۀ خود در روزگار مردم بهکار میرود. به باور نگارندۀ این مقاله، روایت یک نوع متن استوار نثر شفاهی است که برای رسانیدن معلومات و بهطور غیررسمی ثابت کردن حقیقتی دربارۀ این یا آن حادثه، اشیا، هدف و شخصیتهای تاریخی و اساطیری ازطرف گوینده بهکار برده میشود. بهطور کلی، ساختار روایت عبارت از آغاز و انجام است و میان این دو نقطة کناری دو موضوع جای میگیرد که اولی سبب و دومی نتیجه است.https://www.rudakijournal.ir/article_20670_3014b48ff6a4672205ec0b1a0f9fdb7e.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Љойгоњи рубої дар фолклори тољикجایگاه رباعی در فولکلور تاجیک879820671FAمیرزا شکورزادهاستادیارJournal Article20061113Бо баррасии осори шифоњии тољикони Осиёи Миёна муњаќќиќон бар ин боваранд, ки фолклори тољик танаввуъи бисёр рангин ва собиќаи дерин доштааст ва осоре арзишманд ва халлоќу омўзандаро дар бар мегирад. Адабиёти оламгири тољик, ки бузургтарин нобиѓањо ва ганљњои илму њунар ба ганљинаи тамаддуни башарї афзуданд, аз «модари улум», яъне фолклор маншаъ гирифтааст. Дар адабиёти омиёна, яъне фолклори тољик рубої ва дубайтї пеш аз анвоъи дигари шеър ривољ ёфта ва дар аксари авќот бо завќи хоссе суруда шудааст. Донишманди соњибном устод Раљаб Амонов муътаќид аст, ки рубої гувоњиномаи орзуњо, дардњо, шодињо, ѓамњо, хушкомињо ва нокомињои мардум дар даврањои гуногун будааст. Баррасии шуморе аз рубоињо ва дубайтињои гўяндагони соњибзавќи тољик нишон медињад, ки бештари онњо аз нигоњи муњтаво ва риояти вазну ќофия ва истифода аз дигар саноеъи шеърї орї аз камбуданд. Ишќ, шикваи ошиќ аз маъшуќ ва ѓами дурї аз ватан аз муњимтарин мавзўъоти рубоињои тољикист. Рубоиёти мардумї низ дарбардорандаи маънї ва мазмунњои мазњабї, ирфонї ва афкори сўфиёна аст, ки дар таъсир ё таќлид аз шуарои машњур аз сўи мардуми омї эљод шудааст.با بررسی آثار شفاهی تاجیکان آسیای میانه، محققان بر این باورند که فولکلور تاجیک تنوع بسیار رنگین و سابقة دیرین داشته است و آثاری ارزشمند و خلاق و آموزنده را دربرمیگیرد. ادبیات عالمگیر تاجیک که بزرگترین نابغهها و گنجهای علم و هنر به گنجینة تمدن بشری افزودند، از «مادر علوم» یعنی فولکلور منشأ گرفته است. در ادبیات عامیانه یعنی فولکلور تاجیک، رباعی و دوبیتی پیش از انواع دیگر شعر رواج یافته و در اکثر اوقات با ذوق خاصی سروده شده است. دانشمند صاحبنام، استاد رجب اماناف، معتقد است که رباعی گواهینامة آرزوها، دردها، شادیها، غمها، خوشکامیها و ناکامیهای مردم در دورههای گوناگون بوده است. بررسی شماری از رباعیها و دوبیتیهای گویندگان صاحبذوق تاجیک نشان میدهد که بیشتر آنها از نگاه محتوا و رعایت وزن و قافیه و استفاده از دیگر صنایع شعری عاری از کمبودند. عشق، شکوۀ عاشق از معشوق و غم دوری از وطن از مهمترین موضوعات رباعیهای تاجیک است. رباعیات مردمی نیز دربردارندۀ معنی و مضمونهای مذهبی، عرفانی و افکار صوفیانه است که در تأثیر یا تقلید از شعرای مشهور ازسوی مردم عامی ایجاد شده است.https://www.rudakijournal.ir/article_20671_27c916767e4b6f4697696c65e402a0cd.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Ормонњои миллї ва иљтимої дар фолклори тољикآرمانهای ملی و اجتماعی در فولکلور تاجیک9910820672FAشادگل عمراوااستادیارJournal Article20061113Ормонњои миллї ва иљтимої дар шинохти тафаккури миллии њар халќ наќше барљаста доранд. Ончи ин ормонњоро њувайдо мекунад, жанрњои фолклор аст. Дар фолклори тољик андеша ва тафаккури мардуми зањматкаши гуногунслиќа ва гуногунмълумот, зиндагии пурфарозунишеб, пастї ва баландињо, нокомї ва пирўзињои њаёти инсонї бозтоб ёфтааст. Яке аз жанрњои муњимми фолклор, ки дар он бозтобе аз ваќоеъи миллї ва иљтимоиро метавон мушоњида кард, сурудњои таърихї аст. Суруди таърихї ба таври даќиќ бо таърихи гузашта ва ваќоеъи иљтимоию сиёсе, ки пештар рух додаанд, иртибот дорад ва дар њељ як аз анвоъи фолклор ба андозаи суруди таърихї масоили худшиносї ва бедории миллї, афкори иљтимої, бурдубохти миллати ватандўсти тољик ба таври даќиќ мунъакис нашудааст. Дар љамъбандї нигоранда ба ин натиља расидааст, ки фолклор њамчун шиносномаи бахше аз таърихи миллат аст, ки яке аз аносири њаёти маънавї ва фарњангии инъикосдињандаи воќеии љавониби мухталифи зиндагї, аќоид, боварњо ва ормонњои мардумї аст ва њифзу пажўњиш дар бораи он дар раванди худшиносї ва худогоњии миллї метавонад наќше муњим дошта бошад.
آرمانهای ملی و اجتماعی در شناخت تفکر ملی هر خلق نقشی برجسته دارند. آنچه این آرمانها را هویدا میکند، ژانرهای فولکلور است. در فولکلور تاجیک، اندیشه و تفکر مردم زحمتکش گوناگونسلیقه و گوناگونمعلومات، زندگی پرفرازونشیب، پستی و بلندیها، ناکامی و پیروزیهای حیات انسانی بازتاب یافته است. یکی از ژانرهای مهم فولکلور که در آن بازتابی از وقایع ملی و اجتماعی را میتوان مشاهده کرد، سرودهای تاریخی است. سرود تاریخی بهطور دقیق با تاریخ گذشته، و وقایع اجتماعی و سیاسی که پیشتر رخ دادهاند، ارتباط دارد و در هیچیک از انواع فولکلور بهاندازة سرود تاریخی، مسائل خودشناسی و بیداری ملی، افکار اجتماعی، بردوباخت ملت وطندوست تاجیک، بهطور دقیق منعکس نشده است. در جمعبندی، نگارنده به این نتیجه رسیده است که فولکلور همچون شناسنامة بخشی از تاریخ ملت است که یکی از عناصر حیات معنوی و فرهنگی انعکاسدهندة واقعی جوانب مختلف زندگی، عقاید، باورها و آرمانهای مردمی است و حفظ و پژوهش دربارۀ آن در روند خودشناسی و خودآگاهی ملی میتواند نقشی مهم داشته باشد.https://www.rudakijournal.ir/article_20672_2afd9987fc3a5ef0f9a96725e81eba8d.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Нахустин кўшиши љамъоварии осори омиёнаи Рўдакїنخستین کوشش جمعآوری آثار عامیانۀ رودکی10912220673FAکمالالدین عینیاستادیارJournal Article20061113<strong> </strong>
Устод Садриддин Айнї бо њадафи тањќиќу пажўњиши осори Рўдакї барои нахустин бор созмон додани як гурўњи бослоњиятро ба манзури баррасињои тоза дар диёри Рўдакї дар Љумњурии Тољикистон дархост кард. Ин гурўњи тањќиќї-бостоншиносї ба риёсати Садриддин Айнї ташкил шуд ва бунёди Академияи улуми Иттињоди Шўравї ва Институти тањќиќотии Тољикистон низ дар он мушорикат дошт. Нигоранда дар ин маќола бар он аст, то аз маълумоте, ки ин гурўњ дар дењањои мансуб ба Рўдакї дар заминањои мухталиф, аз љумла зодгоњ ва мадфани Рўдакї ва ба таври куллї шарњи њоли ў ба даст овардаанд ва наќлиќавлњое, ки аз сўи ашхоси мухталифи мансуб ба ин дењањо баён шудааст, матолиберо дар ихтиёри мухотабони хеш ќарор дињад.استاد صدرالدین عینی با هدف تحقیق و پژوهش آثار رودکی، برای نخستین بار سازمان دادن یک گروه باصلاحیت را بهمنظور بررسیهای تازه در دیار رودکی در جمهوری تاجیکستان درخواست کرد. این گروه تحقیقی باستانشناسی به ریاست صدرالدین تشکیل شد و بنیاد آکادمی علوم اتحاد شوروی و انستیتو تحقیقاتی تاجیکستان نیز در آن مشارکت داشت. نگارنده در این مقاله برآن است تا از معلوماتی که این گروه در دیهههای منسوب به رودکی در زمینههای مختلف ازجمله زادگاه و مدفن رودکی و بهطور کلی شرححال او بهدست آوردهاند و نقلقولهایی که ازسوی اشخاص مختلفِ منسوب به این دیههها بیان شده است، مطالبی را در اختیار مخاطبان خویش قرار دهد.https://www.rudakijournal.ir/article_20673_93b75fdcdd7d4d8ea6e188360071a9c9.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Фолклор ва Њољї Њусайни Хатлонїفولکلور و حاجیحسین ختلانی12312820674FAف. مرادافاستادیارJournal Article20061113Фолклор оинаи рўзгор аст ва њар њодисаи нек ва бад бидуни майлу хоњиши мо дар он таљассум меёбад. Аз гузашта миёни фолклор, яъне њамон адабиёти шифоњї бо адабиёти хаттї додуситад ва иртиботи мутаќобил вуљуд доштааст ва њар дуи онњо мукаммили якдигар будаанд; Ба тавре ки зарбулмасалњо ва эљодиёти шифоњии мардумї дар шаклгирии адабиёти хаттї омили муњимме мањсуб мешудааст. Њољї Њусайни Хатлонї аз љумлаи адибон ва шоироне буда, ки асарњои фолклорро дар ашъори хеш моњирона ба кор бастааст. Ў њамеша њамрозу њамнафаси мардум буд ва аз суњбатњои гўянда ва ровиён бањравар мешуд ва чунин мањфилњо буд, ки ўро ба илњом меовард. Нигоранда дар ин маќола зимни овардани мисдоќњое аз ашъори Њољї Њусайн дар мавриди иртиботи байни фолклор ва адабиёти хаттї ба ин натиља расида, ки ин мавзўъ аз доманаи васеъе бархурдор аст ва љамъбандии худро зайли се маврид бад-ин шарњ баён кардааст: 1. Додуситади эљодиёти шифоњї ва адабиёти хаттї аз ќадимулайём љараён дошта ва дар шаклу намудњои мухталиф сурат гирифтааст; 2. Таќлид ва татаббуъ аз асари якдигар байни шоирони ќадим ва муосир њамчун як раванди адабї маъмул будааст; 3. Таъсири мутаќобили асарњои мардумї ва адабиёти хаттї боиси пайдоиш, рушд ва тараќќии асарњои наву тоза шудааст.فولکلور آینۀ روزگار است و هر حادثۀ نیک و بد بدون میل و خواهش ما در آن تجسم مییابد. از گذشته میان فولکلور، یعنی همان ادبیات شفاهی، با ادبیات خطی دادوستد و ارتباط متقابل وجود داشته است و هردوی آنها مکمل یکدیگر بودهاند؛ بهطوری که ضربالمثلها و ایجادیات شفاهی مردمی در شکلگیری ادبیات خطی عاملی مهمی محسوب میشده است. حاجیحسین ختلانی ازجمله ادیبان و شاعرانی بوده که اثرهای فولکلور را در اشعار خویش ماهرانه بهکار بسته است. او همیشه همراز و همنفس مردم بود و از صحبتهای گوینده و راویان بهرهور میشد و چنین محفلهایی بود که او را به الهام میآورد. نگارنده در این مقاله ضمن آوردن مصداقهایی از اشعار حاجیحسین درمورد ارتباط بین فولکلور و ادبیات خطی به این نتیجه رسیده که این موضوع از دامنة وسیعی برخوردار است وجمعبندی خود را ذیل سه مورد بدین شرح بیان کرده است: 1. دادوستد ایجادیات شفاهی و ادبیات خطی از قدیمالایام جریان داشته و در شکل و نمودهای مختلف صورت گرفته است؛ 2. تقلید و تتبع از اثر یکدیگر بین شاعران قدیم و معاصر همچون یک روند ادبی معمول بوده است؛ 3. تأثیر متقابل اثرهای مردمی و ادبیات خطی باعث پیدایش، رشد و ترقی اثرهای نو و تازه شده است.https://www.rudakijournal.ir/article_20674_954cb6316177fc7ca7b8af9741c97a39.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Таъбири хоб дар фарњанги бумїتعبیر خواب در فرهنگ بومی12913220675FAگلخاتون نایافتاوااستادیارJournal Article20061113Таъбири хоб яке аз жанрњои фолклори тољик аст ва яке аз намудњои таъбири хоб низ матнњои шифоњї аст, ки дар байни мардум ва фарњанги бумии онњо бисёр ривољ дорад. Таъбири хоб бо тасаввурот ва љањонбинї ва шароити зиндагии мардум иртибот дорад ва таљрибаи ѓании онњоро, ки дар тўли садњо сол хулоса шудаанд, дар бар мегирад. Хоб ба аќидаи мардум манбаъи хабар ва маълумот аз ѓайб аст, ки дар гузашта муаббирони њирфаї таъбир ва тафсир мекарданд. Дар ин маќола нигоранда намунањое аз таъбири хобро, ки аз байни мардуми тољик гирдоварї шуда, овардааст.تعبیر خواب یکی از ژانرهای فولکلور تاجیک است و یکی از نمودهای تعبیر خواب نیز متنهای شفاهی است که در بین مردم و فرهنگ بومی آنها بسیار رواج دارد. تعبیر خواب با تصورات و جهانبینی و شرایط زندگی مردم ارتباط دارد و تجربة غنی آنها را که در طول صدها سال خلاصه شدهاند، دربرمیگیرد. خواب به عقیدة مردم، منبع خبر و معلومات از غیب است که در گذشته معبّران حرفهای تعبیر و تفسیر میکردند. در این مقاله، نگارنده نمونههایی از تعبیر خواب را که از بین مردم تاجیک گردآوری شده، آورده است.https://www.rudakijournal.ir/article_20675_264572c6009ed41f61a577598a90b6fd.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Нахустин дастури гирдоварии фарњанги мардумїنخستین دستور گردآوری فرهنگ مردمی13314620676FAعبدالخالق نبویاستادیارJournal Article20061113 Аз соли 1872 м. муњаќќиќони шарќшинос ба тањќиќ дар заминаи фолклори тољик ва фарњанги мардумї пардохтанд. Аз соли 1872 м. то оѓози соли 1920 м. теъдоди умумии пажўњиш ва табъу нашри фолклори тољик аз 77 нагузаштааст. Дар воќеъ тањќиќ ва интишори эљодиёти шифоњї (назму насри шифоњї) –и халќ дар солњои бист, дар замони Шўравї вусъат ёфт; Ба тавре ки дар ин солњо теъдоди тањќиќ ва чопи ин осор ба шаст асар расид ва дар шањри Душанбе марокизи тањќиќи фолклори тољик эљод шуд. Яке аз касоне, ки таъсири зиёде дар љамъоварии эљодиёти шифоњии мардуми Тољикистон дошт, Назруллоњи Бектош буд, ки гирифтори ѓаразњои сиёсї ва шахсї шуд. Вай яке аз нахустин уламои тољик аст, ки дар рушди илми филологияи Тољикистон сањми умда дошт. Афзун бар ин Бектош дар ин раванд наќши сарварї низ доштааст. Вай раиси кумитаи тољикшиносї буда ва сарварии бахши филологияи нахустин муассисаи илмї, яъне Институти тањќиќоти илмии Тољикистон (1930-1932 м.)-ро бар уњда доштааст. Нигоранда дар ин маќола саъй дорад, то таваљљуњи хонандагони муњтарамро ба яке аз таълифоти дастурии Бектош бо унвони «Дар бораи ѓун (љамъ) кардани адабиёти дањанакии (шифоњии) халќ» маътуф кунад, ки гувоњи мояи илмї ва огоњии ў аз масоили фолклоршиносии навин аст. از سال 1872م، محققان شرقشناس به تحقیق در زمینة فولکلور تاجیک و فرهنگ مردمی پرداختند. از سال 1872م تا آغاز سال 1920م، تعداد عمومی پژوهش و طبع و نشر فولکلور تاجیک از 77 نگذشته است. درواقع، تحقیق و انتشار ایجادیات شفاهی (نظم و نثر شفاهی) خلق در سالهای بیست، در زمان شوروی وسعت یافت؛ بهطوری که در این سالها تعداد تحقیق و چاپ این آثار به شصت اثر رسید و در شهر دوشنبه مراکز تحقیق فولکلور تاجیک ایجاد شد. یکی از کسانی که تأثیر زیادی در جمعآوری ایجادیات شفاهی مردمی تاجیکستان داشت، نذرالله بیکتاش بود که گرفتار غرضهای سیاسی و شخصی شد. وی یکی از نخستین علمای تاجیک است که در رشد علم فیلولوژی تاجیکستان سهمی عمده داشت. افزونبر این، بیکتاش در این روند نقش سروری نیز داشته است. وی رئیس کمیتة تاجیکشناسی بوده و سروری بخش فیلولوژی نخستین مؤسسة علمی، یعنی انستیتوی تحقیقات علمی تاجیکستان (۱۹۳۰-۱۹۳۲م) را برعهده داشته است. نگارنده در این مقاله سعی دارد تا توجه خوانندگان محترم را به یکی از تألیفات دستوری بیکتاش باعنوان <em>دربارة غن (جمع) کردن ادبیات دهنکی (شفاهی) خلق</em> معطوف کند که گواه مایة علمی و آگاهی او از مسائل فولکلورشناسی نوین است.https://www.rudakijournal.ir/article_20676_4e03672e76010276d759e3748e159e4d.pdfرایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی71320061201Ду њикояти шифоњї аз Яѓнобدو حکایت شفاهی از یغناب14715320677FAطغایمراد یارزادهاستادیارJournal Article20061113 Яѓноб водии кўчаке дар миёни ду риштакўњи Њисор ва Туркистон аст. Сокинони ин минтаќа ба забони яѓнобї, ки шохае аз забони суѓдист, њарф мезананд. Фарњанги мардуми Яѓноб вижагињои худро дорад ва ховаршиносону забоншиносон ва муњаќќиќони фолклор намунањое аз онро сабт ва нашр кардаанд. Дар ин маќола ду наќл ё њикояти шифоњї бо унвони «Наќл дар бораи шикорчї» ва «Наќли сайёд», ки аз сўи нигоранда забт ва сабт шуда, ба хонандагон муаррифї шудааст.
یغناب وادی کوچکی در میان دو رشتهکوه حصار و ترکستان است. ساکنان این منطقه به زبان یغنابی که شاخهای از زبان سغدی است، حرف میزنند. فرهنگ مردم یغناب ویژگیهای خود را دارد و خاورشناسان و زبانشناسان و محققان فولکلور، نمونههایی از آن را ثبت و نشر کردهاند. در این مقاله، دو نقل یا حکایۀ شفاهی باعنوان «نقل دربارۀ شکارچی» و «نقل صیاد» که ازسوی نگارنده ضبط و ثبت شده، به خوانندگان معرفی شده است.https://www.rudakijournal.ir/article_20677_6b725218e2f7d0b3f340ef1706aef935.pdf