@article { author = {Њотамов, Намоз}, title = {Назаре ба њаракати љадидияи Осиёи Миёна}, journal = {Journal of Culture, Literacy and Linguistic Researches in Central Asia}, volume = {8}, number = {16}, pages = {9-16}, year = {2007}, publisher = {}, issn = {}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {Њаракати љадидия дар ибтидо њамчун љараёни фарњангї ва маърифатї дар авохири садаи нуздањуми мелодї дар миёни равшанфикрони Осиёи Миёна арзи њастї кард ва дар оѓози садаи бистум њамчун љараёни иљтимої ва сиёсии ислоњхоњона дар тањаввул ва дигаргунињои љомеа наќши муайяне ифо кард. Ин маќола бо њадафи баррасии чистии ин њаракат ва муаррифии рањбарону тарафдорон ва низ марокизи он ба нигориш даромадааст. Масоиле назири тарбияти љавонон аз тариќи ислоњи усули таълим ва бунёди мадорисе бо усули нав, сабук кардани ањволи мардуми зањматкаш, ба тартиб даровардани молиётњо ва кам кардани онњо, ќатъи муњољирати дењќонони рус ба кишвари Туркистон, ислоњи усули кишвардорї ва... аз муњимтарин ањдофи њаракати љадидия дар Туркистон то Инќилоби феврали соли 1917 м. Русия аст. Аз рањбарони ин њаракат дар кишвари Туркистон низ метавон ба Мањмудхоља Бењбудї, Абдулќодир Шакурї ва Мунаввар Ќорї ишора кард. Дар љараёни њаракати љадидияи Бухоро дар радифи равшанфикрон тољирони мањаллї низ дохил шуданд ва бад-ин тартиб бандњое дар њавзаи аморат ба маќсаду мароми љадидони Бухоро изофа шуд. Љадидон, ки идомадињандагони фаъолияти маорифпарварони садаи нуздањум буданд, дар шароити хонигарии Хива низ ба далели мавќеияти заифи мухолифон дар ин диёр имкони фаъолияти озодона доштанд ва маќсаду мароми онњо бо љадидони кишвари Туркистон ва махсусан Бухоро мувофиќат мекард. Бино бар ин дар як натиљагирии куллї метавон гуфт њаракати љадидия, чи дар њудуди Туркистон чи иморати Бухоро ва хонигарии Хива, дар бедории мардум наќши асосї дошта ва дар тарѓибу ташвиќи навсозињо хидмати љомеъ кардааст.  }, keywords = {њаракати љадидия,љадидон,аморати Бухоро,хонигарии Хива}, title_fa = {نظری به حرکت جدیدیۀ آسیای میانه}, abstract_fa = {حرکت جدیدیّه در ابتدا همچون جریانی فرهنگی و معرفتی در اواخر سدۀ نوزدهم میلادی در میان روشنفکران آسیای میانه عرض هستی کرد و در آغاز سدۀ بیستم همچون جریان اجتماعی و سیاسی اصلاح‌‌خواهانه در تحول و دگرگونی‌های جامعه نقش معینی ایفا کرد. این مقاله با هدف بررسی چیستی این حرکت و معرفی رهبران و طرفداران و نیز مراکز آن به نگارش درآمده است. مسائلی نظیر تربیت جوانان از طریق اصلاح اصول تعلیم و بنیاد مدارسی با اصول نو، سبک کردن احوال مردم زحمت‌کش، به‌ترتیب درآورن مالیا‌ت‌ها و کم کردن آن‌ها، قطع مهاجرت دهقانان روس به کشور ترکستان، اصلاح اصول کشورداری و... از مهم‌ترین اهداف حرکت جدیدیه در ترکستان تا انقلاب فوریۀ سال ۱۹۱۷م روسیه است. از رهبران این حرکت در کشور ترکستان نیز می‌توان به محمودخواجه بهبودی، عبدالقادر شکوری و منور قاری اشاره کرد. در جریان حرکت جدیدیۀ بخارا، در ردیف روشنفکران، تاجران محلی نیز داخل شدند و بدین‌ ترتیب، بندهایی در حوزۀ امارات به مقصد و مرام جدیدان بخارا اضافه شد. جدیدان که ادامه‌دهندگان فعالیت معارف‌پروران سدۀ نوزدهم بودند، در شرایط خانیگری خیوه نیز به‌دلیل موقعیت ضعیف مخالفان در این دیار، امکان فعالیت آزادانه داشتند و مقصد و مرام آن‌ها با جدیدان کشور ترکستان و مخصوصاً بخارا موافقت می‌کرد. بنابراین در یک نتیجه‌گیری کلی می‌توان گفت حرکت جدیدیه، چه در حدود ترکستان چه امارت بخارا و خانیگری خیوه، در بیداری مردم نقش اساسی داشته و در ترغیب و تشویق نوسازی‌ها خدمتی جامع کرده است.}, keywords_fa = {حرکت جدیدیه,جدیدان,امارات بخارا,خانیگری خیوه}, url = {https://www.rudakijournal.ir/article_21684.html}, eprint = {https://www.rudakijournal.ir/article_21684_d5aa63fff2e05918e8b0b5efd92305a5.pdf} }