مسائل نظری و عملی تنظیم «کلیات» میرسیدعلی همدانی به حروف سیریلیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

در این مقاله براساس آثار تاکنون شناخته‌شدۀ سیدعلی همدانی، دست‌خط‌های آثارخانۀ میراث‌ ادبی و آثار خطی به نام میرسیدعلی همدانی مورد بررسی قرار گرفته و دربارۀ مسائل نظری و عملی ترتیب دادن «کلیات» میرسیدعلی همدانی به حروف سیریلیک نکاتی ذکر شده است. طبق تحقیقات انجام‌شده، بعضی اثرهای میرسیدعلی در میان اهل سواد جمهوری تاجیکستان موجود بوده؛ اما بسیاری از دست‌خط‌ها در سال‌های سلطۀ حکومت شوروی نابود، پنهان یا نایاب شده است. آثارخانۀ تاریخ و کشورشناسی ولایتی که از سال ۱۹۶۸م آغاز به فعالیت کرده و از سال ۱۹۹۰م به‌نام میرسیدعلی همدانی نام‌گذاری شده، اولین رساله‌های خرد و مقاله‌های علمی دربارۀ این بزرگوار را به چاپ رسانده است. تصویب فرمان مخصوص حکومت جمهوری تاجیکستان در تجلیل از ششصدمین سالگرد تولد میرسیدعلی نیز نقش مؤثری در نشر آثار او داشت. بعدها به کوشش کارکنان آثارخانه، آثار خطی میرسیدعلی همدانی جمع‌آوری شد که بخشی از این نسخه‌ها دست‌خط و بخش دیگر چاپ سنگی است. اکنون نیز در گنجینۀ دست‌نویس‌های آثارخانۀ ادیب، چهل جلد از کتاب‌های چاپ سنگی آن بزرگوار محفوظ است. درمجموع، امروزه مشکل مهم، مسائل نظری و عملی تنطیم کلیات میرسیدعلی همدانی به حروف سیریلیک است. با جرئت می‌توان گفت که امروزه شرایط مساعدی برای مرتب کردن کلیات میرسیدعلی به حروف سیریلیک موجود است و نخستین کوشش‌ها در این زمینه از سوی ماهرخواجه سلطان (۱۹۹۴-۱۹۹۵م) انجام شده است. او توانسته است منتخب آثار علامه را در دو جلد تهیه کند. اما تعداد زیادی از اثرهای میرسیدعلی با سعی و تلاش رجب عصازاده و نگارندة این مقاله از گنجینۀ آثار خطی جمهوری تاجیکستان با کمک امریزدان علی‌مردان‌اف عکس‌برداری و به گنجینۀ آثارخانۀ ادیب وارد شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадони ба њуруфи кириллї

نویسنده [English]

  • Њотам Асозода
چکیده [English]

Дар ин маќола бар асоси осори то кунун шинохташудаи Саййидалии Њамадонї, дастхатњои осорхонаи мероси адабї ва осори хаттии ба номи Мирсаййидалии Њамадонї мавриди баррасї ќарор гирифтаву дар бораи масоили назарї ва амалии тартиб додани «Куллиёт»-и  Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї нукоте зикр шудааст. Тибќи тањќиќоти анљомшуда баъзе асарњои Мирсаййидалї дар миёни ањли саводи Љумњурии Тољикистон мављуд буда. Аммо бисёре аз дастхатњо дар солњои султаи њукумати Шўравї нобуд, пинњон ё ноёб шудааст. Осорхонаи таъриху кишваршиносии вилоятї, ки аз соли 1968м оѓоз ба фаъолият карда ва аз соли 1990м ба номи Мирсаййидалии Њамадонї номгузорї шуда, аввалин рисолањои хурд ва маќолањои илмї дар бораи ин бузургаворро ба чоп расондааст. Тасвиби фармони махсуси Њукумати Љумњурии Тољикистон дар таљлил аз шашсадумин солгарди таваллуди Мирсаййидалї низ наќши муассире дар нашри осори ў дошт. Баъдњо ба кўшиши коркунони осорхона, осори хаттии Мирсаййидалии Њамадонї љамъоварї шуд, ки бахше аз ин нусхањо дастхат ва бахши дигар чопи сангї аст. Акнун низ дар ганљинаи дастнависњои осорхонаи адиб чињил љилд аз китобњои чопи сангии он бузургавор мањфуз аст. Дар маљмўъ имрўза мушкили муњим масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї аст. Бо љуръат метавон гуфт, ки имрўза шароити мусоиде барои мураттаб кардани «Куллиёт»-и Мирсаййидалї ба њуруфи кириллї мављуд аст ва нахустин кўшишњо дар ин замина аз сўи Моњирхоља Султон (1994-1995м) анљом шудааст. Ў тавонистааст мунтахаби осори алломаро дар ду љилд тањия кунад. Аммо теъдоди зиёде аз асарњои Мирсаййидалї бо саъю талоши Раљаб Асозода ва нигорандаи ин маќола аз ганљинаи осори хаттии Љумњурии Тољикистон бо ёрии Амрияздон Алимардонов аксбардорї ва ба ганљинаи осорхонаи адиб ворид шудааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Мирсаййидалии Њамадонї
  • дастхатњои осор
  • танзими Куллиёт
  • њуруфи кириллї