میرسیدعلی همدانی و «ذخیره‌الملوک» او

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد زبان و ادبیات فارسی

چکیده

میرسیدعلی همدانی (۱۳۱۴-۱۳۸۶م)، نمایندۀ بزرگ علم و ادب و فلسفه و حمکت مشرق‌زمین، در رواج و توسعۀ تعدادی از علوم زمان خویش سهم بسزا داشته است. یکی از آثار مهم این عارف شهیر «ذخیره‌الملوک» است که موضوع آن را پند و نصیحت به شاهان و حاکمان و دیگر طبقات جامعه تشکیل می‌دهد. این اثر متشکل از ده باب است. عقیدۀ شاه عادل و رعیت‌پرور در باب پنجم این اثر باعنوان «در احکام ولایت و سلطنت و عمارت و حقوق رعایا و شرایط حکومت و خطر عهدۀ آن و وجوب عدل و احسان» به‌طور مفصل تحلیل شده است. هرمان اته، شرق‌شناس آلمانی، باب‌های پنجم و ششم این اثر را باب‌های اساسی و جوهر اصلی کتاب دانسته است. از بررسی سبک این اثر چنین برمی‌آید که زبان آن ساده است و در اسلوب و طرز بیان به نصیحه‌الملوک غزالی و گلستان سعدی بسیار شباهت دارد. سیدمحمود انواری، محقق ایرانی، ضمن اشاره به تأثیرپذیری میرسیدعلی همدانی از ابوحامد غزالی، برخی از مسائل «ذخیره‌الملوک» را ترجمه و رونویس «احیاءالعلوم» غزالی می‌داند که البته این نکته بحث‌برانگیز است. برخی ادیبان و فیلسوفان نیز در پیروی از بعضی نکته‌های «ذخیره‌الملوک»اثرهای جالب آفریده‌اند که دلیل روشن آن باب‌های اساسی نوادرالوقایع احمد دانش درمورد سلطنت و رعیت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадони ба њуруфи кириллї

نویسنده [English]

  • Њотам Асозода
چکیده [English]

Дар ин маќола бар асоси осори то кунун шинохташудаи Саййидалии Њамадонї, дастхатњои осорхонаи мероси адабї ва осори хаттии ба номи Мирсаййидалии Њамадонї мавриди баррасї ќарор гирифтаву дар бораи масоили назарї ва амалии тартиб додани «Куллиёт»-и  Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї нукоте зикр шудааст. Тибќи тањќиќоти анљомшуда баъзе асарњои Мирсаййидалї дар миёни ањли саводи Љумњурии Тољикистон мављуд буда. Аммо бисёре аз дастхатњо дар солњои султаи њукумати Шўравї нобуд, пинњон ё ноёб шудааст. Осорхонаи таъриху кишваршиносии вилоятї, ки аз соли 1968м оѓоз ба фаъолият карда ва аз соли 1990м ба номи Мирсаййидалии Њамадонї номгузорї шуда, аввалин рисолањои хурд ва маќолањои илмї дар бораи ин бузургаворро ба чоп расондааст. Тасвиби фармони махсуси Њукумати Љумњурии Тољикистон дар таљлил аз шашсадумин солгарди таваллуди Мирсаййидалї низ наќши муассире дар нашри осори ў дошт. Баъдњо ба кўшиши коркунони осорхона, осори хаттии Мирсаййидалии Њамадонї љамъоварї шуд, ки бахше аз ин нусхањо дастхат ва бахши дигар чопи сангї аст. Акнун низ дар ганљинаи дастнависњои осорхонаи адиб чињил љилд аз китобњои чопи сангии он бузургавор мањфуз аст. Дар маљмўъ имрўза мушкили муњим масоили назарї ва амалии танзими «Куллиёт»-и Мирсаййидалии Њамадонї ба њуруфи кириллї аст. Бо љуръат метавон гуфт, ки имрўза шароити мусоиде барои мураттаб кардани «Куллиёт»-и Мирсаййидалї ба њуруфи кириллї мављуд аст ва нахустин кўшишњо дар ин замина аз сўи Моњирхоља Султон (1994-1995м) анљом шудааст. Ў тавонистааст мунтахаби осори алломаро дар ду љилд тањия кунад. Аммо теъдоди зиёде аз асарњои Мирсаййидалї бо саъю талоши Раљаб Асозода ва нигорандаи ин маќола аз ганљинаи осори хаттии Љумњурии Тољикистон бо ёрии Амрияздон Алимардонов аксбардорї ва ба ганљинаи осорхонаи адиб ворид шудааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Мирсаййидалии Њамадонї
  • дастхатњои осор
  • танзими Куллиёт
  • њуруфи кириллї