عناصر دیالکتیکی در آثار فلسفی میرسیدعلی همدانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

نایب رئیس دانشگاه آموزگاری کولاب

چکیده

هرچند مرام تعلیمات اساسی متفکر معروف ایران و تاجیک و هند، میرسیدعلی همدانی، پشتیبان فلسفۀ تصوف است، اشعار فلسفی او در خود عناصر بسیار پرمضمون دیالکتیکی را نیز دربر گرفته است. عقاید دیالکتیکی میرسیدعلی در اثرهای «هفت وادی»، «ذخیره‌الملوک»، «حلّ مشکل»، «مرآه‌التائبین»، «رسالۀ درویشیه»، «اوراد فتحیه» و دیگر آثار او که تعداد آن‌ها تا نود جلد می‌رسد، بیان شده‌اند. در این مقاله نگارنده پس از بررسی عناصر دیالکتیکی در تعدادی از آثار فلسفی میرسیدعلی مثل «هفت وادی»، «اوراد فتحیه» و «ذخیره‌الملوک» به این نتیجه رسیده است که وی در نظریۀ دیالکتیک از وجود داشتن پنج اندام حسی، طرز حاصل شدن حس‌ها، دانش حسی، ماهیت دانش، تناسب دانش حسی و عقلی استوارانه جانب‌داری کرده است. از آثار فیلسوف معلوم می‌شود که او در بررسی مسائل نام‌بردۀ روند دانش، بیشتر پیرو نظریۀ انعکاس بوده است. این تعلیمات سیدعلی همدانی او را به‌سوی فلسفۀ مشاء رهسپار کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Аносири диалектикї дар осори фалсафии Мирсаййидалии Њамадонї

نویسنده [English]

  • Муњаммадулло Ибодов
چکیده [English]

Њарчанд мароми таълимоти асосии мутафаккири маъруфи Эрон ва тољику Њинд, Мирсаййидалии Њамадонї пуштибони фалсафаи тасаввуф аст, ашъори фалсафии ў аносири бисёр пурмазмуни диалектикиро низ дар бар гирифтааст. Аќоиди диалектикии Мирсаййидалї дар асарњои «Њафт водї», «Захиратулмулук», «Њалли мушкил», «Мир-отут-тобиъин», «Рисолаи дарвешия», «Авроди фатњия»  ва дигар осори ў, ки теъдоди онњо то навад љилд мерасад, баён шудаанд. Дар ин маќола нигоранда пас аз баррасии аносири диалектикї дар теъдоде аз осори фалсафии  Мирсаййидалї мисли «Њафт водї», «Авроди фатњия»  ва «Захиратулмулук»  ба ин натиља расидааст, ки вай дар назарияи диалектик аз вуљуд доштани панљ андоми њиссї, тарзи њосил шудани њисњо, дониши њиссї, моњияти дониш, таносуби дониши њиссї ва аќлї устуворона љонибдорї кардааст. Аз осори файласуф маълум мешавад, ки ў дар баррасии масоили номбурдаи раванди дониш бештар пайрави назарияи инъикос будааст. Ин таълимоти Саййидалии Њамадонї ўро ба сўи фалсафаи машшоъ рањсипор кардааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Мирсаййидалии Њамадонї
  • осори фалсафї
  • аносири диалектикї