حصار شادمان در سفرنامۀ محمدصادق گلشنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه ملی تاجیکستان

چکیده

تاریخ همایون (۱۹۰۹م) اثر محمدصادق گلشنی یکی از سفرنامه‌های مشهور تاجیک است که حاوی معلومات جالب و نادری دربارۀ امارت بخارا و مرزهای تابع آن است. این اثر از نه مقاله تشکیل شده و به‌ترتیب در ذکر ایالت‌های بخارای شریف، میانکال، لب‌آب، قرشی و خزار، شهر سبز، حصار، ختلان، قراتگین، و حکومت درواز و توابع غرم است. گلشنی در این اثر دربارۀ هریک از این موضع‌ها معلومات جالب و مکمل به‌دست می‌دهد. وی در اثرش بیشتر به بیان مسئله‌های مربوط به موقعیت ایالت‌ها، شمارۀ جمعیت آن‌ها، مسافت راه از مرکز ولایت‌ها تا شهر بخارا، محصولات اساسی، اقوام ساکن در این ایالت‌ها و کسب‌و‌کار آن‌ها و... پرداخته است. یکی از مهم‌ترین مواضع بخارا که در اثر گلشنی مورد توجه قرار گرفته، ایالت حصار است. او دربارۀ اهالی ولایت حصار معلومات دقیق داده و ساکنان این منطقه را به دو فرقۀ تاجیک و ازبک تقسیم کرده است. وی ضمن یادآوری پرجمعیت بودن وادی حصار، راجع به پیشه و نیز خصلت‌های مردم بیکی‌گری حصار اطلاعات دقیق به‌دست داده است. گلشنی ضمن یادآوری پرجمعیت بودن وادی حصار، دربارۀ پیشۀ مردمان، تعداد و ترکیب اهالی و اقوام مختلف ساکن در حصار، توابع و دیهه‌ها، آثار معماری، اشخاص معروف و آبرومند این ناحیه و... به‌تفصیل سخن گفته است. ارزش سفرنامۀ محمدصادق گلشنی این است که وی ضمن بازدید از هر موضعی، اهالی، کسب‌ و هنر، مشغولیت و عموماً مرزوبوم آن جای‌ها را مفصل و دقیق و موشکافانه به‌ رشتۀ تصویر کشیده است و این موضوع نشان از باسوادی، صاحب‌قلمی و دقت‌نظر او دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Њисори Шодмон дар «Сафарнома»-и Муњаммадсодиќи Гулшанї

نویسنده [English]

  • Нуриддин Бозорзода
چکیده [English]

«Таърихи њумоюн» (1909м) асари Муњаммадсодиќи Гулшанї яке аз сафарномањои машњури тољик аст, ки њовии маълумоти љолиб ва нодире дар бораи аморати Бухоро ва марзњои тобеъи он аст. Ин асар аз нуњ маќола ташкил шуда ва ба тартиб дар зикри иёлатњои Бухорои шариф, Миёнкол, Лабиоб, Ќаршї ва Хузор, Шањрисабз, Њисор, Хатлон, Ќаротегин ва њукумати Дарвоз ва тавобеъи Ѓарм аст. Гулшанї дар ин асар дар бораи њар як аз ин мавзеъњо маълумоти љолиб ва мукаммал ба даст медињад. Вай дар асараш бештар ба баёни масъалањои марбут ба мавќеияти иёлатњо, шумораи љамъияти онњо, масофати роњ аз маркази вилоятњо то шањри Бухоро, мањсулоти асосї, аќвоми сокин дар ин иёлатњо ва касбу кори онњо ва... пардохтааст. Яке аз муњимтарин мавозеъи Бухоро, ки дар асари Гулшанї мавриди таваљљуњ ќарор гирифта, иёлати Њисор аст. Ў дар бораи ањолии вилояти Њисор маълумоти даќиќ додаву сокинони ин минтаќаро ба ду фирќа–тољик ва ўзбак таќсим кардааст. Гулшанї зимни ёдоварии пурљамъият будани водии Њисор дар бораи пешаи мардумон, теъдод ва таркиби ањолї ва аќвоми мухталифи сокин дар Њисор, тавобеъ ва дењањо, осори меъморї, ашхоси маъруфу обрўманди ин ноњия ва... ба тафсил сухан гуфтааст. Арзиши сафарномаи Муњаммадсодиќи Гулшанї ин аст, ки вай зимни боздид аз њар мавзеъе ањолї, касбу њунар, машѓулият ва умуман марзу буми он љойњоро муфассалу даќиќу мўшикофона ба риштаи тасвир кашидааст ва ин мавзўъ нишон аз босаводї, соњибкаломї ва диќќати назари ў дорад.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Њисори Шодмон
  • Муњаммадсодиќ Гулшанї
  • «Таърихи њумоюн»