تقسیمات حدودی- اداری حصار شادمان، سال‌های ۱۹۱۰-۱۹۵۱م (املاک‌داری، ولایت دوشنبه، ولایت حصار و ولایت استالین‌آباد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات فارسی

چکیده

ناحیۀ حصار از مواضع بسیار قدیمی تاجیکستان است که یادگاری‌ دورۀ نئولیت (عصر نوسنگی) شامل اناوی (کشاورزی محض)، کلته مناری (ماهیگیری، شکار و صیادی) و حصاری (آمیخته‌ای از کشاورزی، دامداری و شکار) را دربرمی‌گیرد. در عصرهای بعدی، مخصوصاً در عصرهای میانه تا انقلاب بخارا، حصار مرکز اداری و فرهنگی بخارای شرقی بود و در پیشرفت حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این مملکت سهمی سزاوار داشت. هدف این مقاله نشان دادن تقسیمات حدودی- اداری حصار شادمان در سال‌های ۱۹۱۰-۱۹۵۱م با تکیه بر اسناد موجود در شعبۀ بایگانی وزارت کارهای داخلی جمهوری شوروی تاجیکستان و آثار محققان پیش از انقلاب روسیه است. بدین منظور، ابتدا پس از تبیین مفهوم بیکی‌گری و املاک‌داری، دربارۀ املاک‌داری حصار اطلاعاتی داده شده است. طبق این معلومات، بیگی‌گری حصار در آستانۀ سال ۱۹۲۰م شامل املاک‌داری‌های ورزاب، حصار، غازی‌ملک، ایسن‌حاجی، بدرکلینی، چیرتک، رامیت، فیض‌آباد، دوشنبه و یاوان بود و حدود بخارای شرقی (منظور تاجیکستان جنوبی و مرکزی) نیز ولایت‌های دوشنبه، سرآسیا، قرغان‌تپه، غرم و کولاب را دربرمی‌گرفت. وادی حصار امروزی نیز متشکل از دو ولایت دوشنبه و سرآسیا بود. بنابر معلومات به‌دست‌آمده، ناحیۀ حصار که حالا یکی از نواحی تابع جمهوری تاجیکستان است، در سال ۱۹۳۲م تشکیل شد. در سال ۱۹۳۹م نیز ولایت استالین‌آباد تشکیل شد که مرکز آن شهر دوشنبه کنونی بود. امروز وادی حصار شامل ناحیه‌های تابع مرکز بوده و مناطق ریگر، شهرنو، حصار، رودکی، ورزاب، وحدت و فیض‌آباد را دربر می‌گیرد. مرکز جمهوری تاجیکستان، دوشنبه، نیز در این وادی جایگیر است. در پایان این مقاله راجع به ناحیه‌های حصار شادمان اطلاعات مختصری بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Таќсимоти њудудї-идории Њисори Шодмон, солњои 1910-1951м (амлокдорї, вилояти Душанбе, вилояти Њисор ва вилояти Сталинобод)

نویسنده [English]

  • Нурмуњаммади Абдулњомид
چکیده [English]

Ноњияи Њисор аз мавозеъи бисёр ќадими Тољикистон аст, ки ёдгори давраи неолит (асри нави сангї) шомили анвоъи (кишоварзии мањз), калта минорї (моњигирї, шикор ва сайёдї) ва њисорї (омехтае аз кишоварзї, домдорї ва шикор)-ро дар бар мегирад. Дар асрњои баъдї, махсусан дар асрњои миёна то Инќилоби Бухоро Њисор маркази идорї ва фарњангии Бухорои Шарќї буд ва дар пешрафти њаёти иљтимої, иќтисодї ва фарњангии ин мамлакат сањми сазовор дошт. Њадафи ин маќола нишон додани таќсимоти њудудї- идории Њисори Шодмон дар солњои 1910-1951м бо такя бар асноди мављуд дар шуъбаи бойгонии вазорати корњои дохилаи Љумњурии Шўравии Тољикистон ва осори муњаќќиќони пеш аз Инќилоби Русия аст. Бад-ин манзур, ибтидо пас аз табйини мафњуми бекигарї ва амлокдорї, дар бораи амлокдории Њисор иттилооте дода шудааст. Тибќи ин маълумот, бигигарии Њисор дар остонаи соли 1920м шомили амлокдорињои Варзоб, Њисор, Ѓозималик, Эсанњољї, Бадрикалинї, Чиртак, Ромит, Файзобод, Душанбе ва Ёвон буд ва њудуди Бухорои Шарќї (манзур Тољикистони Љанубї ва Марказї) низ вилоятњои Душанбе, Сариосиё, Ќўрѓонтеппа, Ѓарм ва Кўлобро дар бар мегирифт. Водии Њисори имрўзї низ муташаккил аз ду вилоят–Душанбе ва Сариосиё буд. Бинобар маълумоти бадастомада ноњияи Њисор, ки њоло яке аз навоњии тобеъи Љумњурии Тољикистон аст, дар соли 1932м ташкил шуд. Дар соли 1939м низ вилояти Сталинобод ташкил шуд, ки маркази он шањри Душанбеи кунунї буд. Имрўз водии Њисор шомили ноњияњои тобеъи марказ буда ва манотиќи Регар, Шањринав, Њисор, Рўдакї, Варзоб, Вањдат ва Файзободро дар бар мегирад. Маркази Љумњурии Тољикистон–Душанбе низ дар ин водї љойгир аст. Дар поёни ин маќола рољеъ ба ноњияњои Њисори Шодмон иттилооти мухтасаре баён шудааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • амлокдорї
  • вилояти Њисор
  • вилояти Душанбе
  • вилояти Сталинобод