بازیافت‌های تمدن ایرانی در تاجیکستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

دامنۀ کوه‌های پامیر یا بدخشان از زمان‌های قدیم مکان سکونت اقوام ایرانی‌نژاد بوده که بازیافت‌های باستان‌شناسان گواه این گفته‌هاست. در قلمروی تاجیکستان، آثار تمدن باستانی عصرهای مختلف (سنگ، برنز و آهن) زمان حکمرانی دولت‌های باختر، سغد، خوارزم، هخامنشی و... کشف شده است که نشان‌دهندة تاریخ قدیم تمدن باستانی و غنی این سرزمین است. عالمان باستان‌شناس پس از تحقیق و بررسی عمیق قدیمی‌ترین موضع‌های سکونت انسان به این نتیجه رسیده‌اند که اجداد تاجیکان و دیگر اقوام آریایی در سرزمین تاجیکستان کنونی ۴۰۰-۵۰۰ سال پیش به‌سر می‌برده‌اند. در سرزمین تاجیکستان از عهد باختر، هخامنشی، یونانی و مقدونی، یونانی و باختری، کوشانی و هیتالی شمالی آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی کشف شده است. «دفینۀ آمو» یکی از مجموعه‌های گرانبهایی است که درحدود ناحیۀ قبادیان تاجیکستان یافت شد. همچنین در سال‌های دهۀ شصت میلادی طی کاوش‌های باستان‌شناسی در موضع «دفینۀ آمو» آثار ارزشمند تاریخی و فرهنگی دیگری به‌دست آمد که با نام «تخت سنگین» مشهور است. دیگر آثار تمدن ایرانی (آریایی) پیش از اسلامی در تاجیکستان خرابه‌های شهر کیقبادشاه است. این شهر از روابط دیرینۀ دیار فرارود با سرزمین ایران حکایت می‌کند. در این سرزمین یادگاری‌های زیاد تاریخی ازقبیل شهر توس، دز توس و... محفوط مانده‌اند. کافرقلعه، قلعۀ کافرنهان و دیر بودایی اجنّه‌تپه از دیگر آثار پرارزش تمدن آریایی در تاجیکستان و منطقۀ مرکزی است. از تمدن باستانی سغد نیز در قلمروی تاجیکستان آثار زیادی کشف شده است که در این مقاله به‌طور  مبسوط معرفی و بررسی شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Бозёфтњои тамаддуни эронї дар Тољикистон

نویسنده [English]

  • Ќиёмиддин Сатторї
چکیده [English]

Доманаи кўњњои Помир ё Бадахшон аз замонњои ќадим макони сукунати аќвоми эронинажод буда, ки бозёфтњои бостоншиносон гувоњи ин гуфтањост. Дар ќаламрави Тољикистон осори тамаддуни бостонии асрњои мухталиф (санг, биринљї ва оњан) замони њукмронии давлатњои Бохтар, Суѓд, Хоразм, Њахоманишї ва... кашф шудааст, ки нишондињандаи таърихи ќадими тамаддуни бостонї ва ѓании ин сарзамин аст. Олимони бостоншинос пас аз тањќиќу баррасии амиќи ќадимитарин мавзеъњои сукунати инсон ба ин натиља расидаанд, ки аљдоди тољикон ва дигар аќвоми ориёї дар сарзамини Тољикистони кунунї 400-500 сол пеш аз мелод умр ба сар мебурдаанд. Дар сарзамини Тољикистон аз ањди Бохтар, Њахоманишї, Юнонию Маќдунї, Юнонию Бохтарї, Кўшонї ва Њайтолии шимолї осори арзишманди таърихї ва фарњангї кашф шудааст. «Дафинаи Ому»  яке аз маљмўањои гаронбањоест, ки дар њудуди ноњияи Ќубодёни Тољикистон ёфт шуд. Њамчунин дар солњои дањаи шасти мелодї тайи ковишњои бостоншиносї дар мавзеъи «Дафинаи Ому»  осори арзишманди таърихї ва фарњангии дигаре ба даст омад, ки бо номи «Тахти сангин»  машњур аст. Дигар осори тамаддуни эронї (ориёї)-и пешазисломї дар Тољикистон харобањои шањри Кайќубодшоњ аст. Ин шањр аз равобити деринаи диёри Фарорўд бо сарзамини Эрон њикоят мекунад. Дар ин сарзамин ёдгорињои зиёди таърихї аз ќабили шањри Тўс, дизи Тўс ва... мањфуз мондаанд. Кофирќалъа, ќалъаи Кофарнињон ва дайри будоии Аљиннатеппа аз дигар осори пурарзиши тамаддуни ориёї дар Тољикистон ва мантиќаи марказї аст. Аз тамаддуни бостонии Суѓд низ дар ќаламрави Тољикистон осори зиёде кашф шудааст, ки дар ин маќола ба таври  мабсут муаррифї ва баррасї шудаанд.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Тољикистон
  • бозёфтњои бостоншиносї
  • тамаддуни эронї