ادیبان و سخنوران خجند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

تا سال‌های اخیر، تحقیق و پژوهش در ادبیات خجند و نمایندگان برجستۀ آن غالباً به‌طور مستقل انجام می‌شد و از سوی دیگر، بیشتر این پژوهش‌ها محدود به زندگی و آثار تنی چند از آن‌ها مثل کمال خجندی، کارنامه‌های ادبی آل خجند و سلسله‌شعرای قرن نوزدهم میلادی بود و ازهمین‌رو نمی‌توانست نیازهای خوانندۀ تاجیک را درزمینۀ شعرای حوزۀ خجند برطرف کند. خوشبختانه، تألیف تذکرۀ شعرای خجند به همت پرفسور عبدالمنان نصرالدین توانست این خلأ را تاحدودی پر کند. در این تذکره، مؤلف طبق شیوه‌های خاص تذکره‌نویسی نخست شرح‌حال سخنوران و بعد نمونه‌های اشعار آن‌ها را ذکر کرده است. از مهم‌ترین ارزش‌های علمی این تذکره این است که مطالبی که دربارۀ نمایندگان ادبیات این حوزه در منابع اصلی و تاریخی آمده است، با روش تحلیل و بررسی‌های علمی نقل می‌شود. شیوۀ نقد و بررسی که از ویژگی‌های مهم تذکره‌نگاری است، در روش کار عبدالمنان نیز ادامه یافته است. گاهی نیز نقد و نظر تذکره‌نویسان دیگر بر سبیل سند آورده شده که این امر نیز بر تقویت جنبه‌های انتقادی تذکره نقش مؤثر داشته است. برخلاف بیشتر تذکره‌ها که براساس حروف الفبا تدوین شده‌اند، مؤلف این تذکره معیار تاریخی را اولویت داده و شعرا را برمبنای زمان زندگی دسته‌بندی کرده است. توجه به آثار مرجع مورد استفاده در تألیف این تذکره نشان می‌دهد که مؤلف برای تدوین آن مطالعات گسترده انجام داده است. وی در کنار آمیزش تذکره‌ها، آثار تاریخی و پژوهشی توانسته است از مواد بیش از بیست نسخۀ خطی و چاپی بیاض شعرا استفاده کند که این موضوع نیز به‌نوبۀ خود از مزیت‌های بزرگ این تذکره است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Адибон ва суханварони Хуљанд

نویسنده [English]

  • Нуралии Нурзод
چکیده [English]

 
          То солњои ахир тањќиќу пажўњиш дар адабиёти Хуљанд ва намояндагони барљастаи он ѓолибан ба таври мустаќил анљом мешуд ва аз сўи дигар, бештари ин пажўњишњо мањдуд ба зиндагї ва осори тане чанд аз онњо мисли Камоли Хуљандї, корномањои адабии Оли Хуљанд ва силсилашуарои ќарн нуздањуми мелодї буд ва аз њамин рў наметавонист ниёзњои хонандаи тољикро дар заминаи шуарои њавзаи Хуљанд бартараф кунад. Хушбахтона, таълифи «Тазкираи шуарои Хуљанд» ба њиммати профессор Абдулманнони Насриддин тавонист ин халоро то њудуде пур кунад. Дар ин тазкира муаллиф тибќи шевањои хосси тазкиранависї нахуст шарњи њоли суханварон ва баъд намунањои ашъори онњоро зикр кардааст. Аз муњимтарин арзишњои илмии ин тазкира ин аст, ки матолибе, ки дар бораи намояндагони адабиёти ин њавза дар манобеъи аслї ва таърихї омадааст, бо равиши тањлил ва баррасињои илмї наќл мешавад. Шеваи наќду баррасї, ки аз вижагињои муњимми тазкиранигорист, дар равиши кори Абдулманнон Насриддин низ идома ёфтааст. Гоње низ наќду назари тазкиранависони дигар бар сабили санад оварда шуда, ки ин амр низ бар таќвияти љанбањои интиќодии тазкира наќши муассир доштааст. Бар хилофи бештари тазкирањо, ки бар асоси њуруфи алифбо тадвин шудаанд, муаллифи ин тазкира меъёри таърихиро авлавият дода ва шуароро бар мабнои замони зиндагї дастабандї кардааст. Таваљљуњ ба осори марљаъи мавриди истифода дар таълифи ин тазкира нишон медињад, ки муаллиф барои тадвини он мутолиоти густарда анљом додааст. Вай дар канори омўзиши тазкирањо, осори таърихї ва пажўњишї тавонистааст аз маводи беш аз бист нусхаи хаттї ва чопии баёзи шуаро истифода кунад, ки ин мавзўъ низ ба навбаи худ аз мазиятњои бузурги ин тазкира аст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Хуљанд
  • адибон ва суханварон
  • Абдулманнони Насриддин
  • «Тазкираи шуарои Хуљанд»