مشترکات اسطوره و ژانرهای نثر شفاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

به باور بسیاری از ادیبان و فولکلورشناسانی که در زمینۀ مشترکات ژانرهای نثر شفاهی و ادبیات به تحقیق مشغول‌اند، اسطوره نطفۀ معنوی نثر شفاهی و عامل پیدایش انواع ادبی است. برخی نیز این موضوع را براساس شباهت تیپولوژی و عوض شدن نقش‌های اساطیری تحلیل کرده‌اند؛ مثلاً به باور پراپ، افسانه‌ها از اسطوره‌ها مواد زیاد گرفته‌اند؛ اما این بدان معنا نیست که اسطوره‌ها و افسانه‌ها یک چیزند. در این مقاله، تفاوت‌ها و شباهت‌های اسطوره با افسانه، روایت، حکایت و حماسه، با تکیه بر نظر محققان، به‌تفصیل بررسی شده و برمبنای مقایسۀ تیپولوژی شکل‌های فولکلوری و اساطیری، سه نتیجه به‌دست آمده است: ۱. اسطوره و اسطوره‌سازی نخستین سرچشمۀ تمام ژانرهای فولکلوری است و این ژانرها تحت‌ تأثیر آن شکل گرفته‌اند؛ ۲. اسطوره در ایجاد ادبی و پدید آمدن تفکر ادبی به‌عنوان «نطفۀ معنوی» تأثیر داشته است؛ ۳. جنبۀ خیال‌پروری و معجزه‌آفرینی اساطیری به‌عنوان سنت، به دیگر نوع‌های هنر، ادبیات شفاهی و خطی تأثیر عمیق رسانده و شرایط لازم را برای شکل‌گیری آن مهیا کرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Муштаракоти устура ва жанрњои насри шифоњї

نویسنده [English]

  • Абдуљаббор Рањмонов
چکیده [English]

Ба бовари бисёре аз адибон ва фолклоршиносоне, ки дар заминаи муштаракоти жанрњои насри шифоњї ва адабиёт ба тањќиќ машѓуланд, устура нутфаи маънавии насри шифоњї ва омили пайдоиши анвоъи адабист. Бархе низ ин мавзўъро бар асоси шабоњати типологї ва иваз шудани наќшњои асотирї тањлил кардаанд; Масалан, ба бовари Проп афсонањо аз устурањо маводи зиёд гирифтаанд. Аммо ин бад-он маъно нест, ки устурањо ва афсонањо як чизанд. Дар ин маќола тафовутњо ва шабоњатњои устура бо афсона, ривоят, њикоят ва њамоса бо такя бар назари муњаќќиќон ба тафсил баррасї шуда ва бар мабнои муќоисаи типологии шаклњои фолклорї ва асотирї се натиља ба даст омадааст: 1. Устура ва устурасозї нахустин сарчашмаи тамоми жанрњои фолклорї аст ва ин жанрњо тањти таъсири он шакл гирифтаанд; 2. Устура дар эљоди адабї ва падид омадани тафаккури адабї ба унвони «нутфаи маънавї»  таъсир доштааст; 3. Љанбаи хаёлпарварї ва муъљизаофаринии асотирї ба унвони суннат ба дигар навъњои њунар, адабиёти шифоњї ва хаттї таъсири амиќ расонда ва шароити лозимро барои шаклгирии он муњайё кардааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • насри шифоњї
  • устура
  • афсона
  • ривоят ва њикоят
  • њамоса