مختصری دربارة اصول علمی فرهنگ فارسی تاجیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

فرهنگ زبان تاجیکی که در دو جلد در سال ۱۹۶۹م در مسکو چاپ شد و در سال ۲۰۰۶م در تهران به‌نام فرهنگ فارسی تاجیکی به‌طبع رسید، براساس اصول تازۀ علمی ترتیب یافته است. در این فرهنگ کوشش شده است تا سنت‌های ملی لغت‌نامه‌نگاری از برخی جهات به درجۀ دستاوردهای علم جهانی عصر برده شود. راه و روش مؤلفان این فرهنگ را «سفارش اجتماعی زمان»، خواست‌های یک دورۀ مهم تاریخ تاجیکستان ورارود معیّن کرده است. در دهه‌های بیستم و سی‌ام قرن گذشته درپی تلاش پان‌ترکیست‌ها برای انکار موجودیت ملت تاجیک، مردم تاجیک کوشیدند با اتکا به خودآگاهی ملی با این نگرش مبارزه کنند. بسیاری از صفحه‌های فرهنگ زبان تاجیکی نیز به میدان همین مبارزه تبدیل یافته است. این فرهنگ اثبات کرد که زبان تاجیکی امروز بیشتر از هزار سال تاریخ دارد و از شعر رودکی آغاز شده است. یکی از اهداف ترتیب‌دهندگان این فرهنگ اثبات این حقیقت بود که آنچه ما امروز «زبان تاجیکی» می‌نامیم، همان زبان فارسی است و برای اثبات این مدعا نمایان آوردن جغرافیای تاریخی واژه یکی از اصول علمی قرار گرفت. هدف اصلی از تدوین این فرهنگ دست‌یابی خوانندۀ امروزی تاجیکی به اندوخته‌های عالی زبان و پیشگیری از دوری او از زبان مادری است. مجموع بررسی‌های انجام‌گرفته در این مقاله راجع به این فرهنگ و ضعف‌ها و قوّت‌های آن، این نتیجه را درپی داشته است که باوجود مشاهدۀ اندکی سهو و خطا در شرح و معنی‌داد کلمه‌ها و عبارت‌ها، فرهنگ زبان تاجیکی وظیفه‌های بزرگ تاریخی خود را موفقیت‌آمیز انجام داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Мухтасаре дар бораи усули илмии «Фарњанги форсї-тољикї»

نویسنده [English]

  • Муњаммадљон Шакурии Бухорої
چکیده [English]

          «Фарњанги забони тољикї», ки дар ду љилд дар соли 1969 м. дар Маскав чоп шуд ва дар соли 2006 м. дар Тењрон ба номи «Фарњанги форсии тољикї» ба табъ расид, бар асоси усули тозаи илмї тартиб ёфтааст. Дар ин фарњанг кўшиш шудааст, то суннатњои миллии луѓатноманигорї аз бархе љињот ба дараљаи дастовардњои илми љањонии аср бурда шавад. Роњу равиши муаллифони ин фарњангро «сифориши иљтимоии замон», хостањои як давраи муњимми таърихи Тољикистони Варорўд муайян кардааст. Дар дањањои бистум ва сиюми ќарни гузашта дар паи талоши понтуркистњо барои инкори мављудияти миллати тољик мардум тољик кўшиданд бо иттико ба худогоњии миллї бо ин нигариш мубориза кунанд. Бисёре аз сафњањои «Фарњанги забони тољикї» низ ба майдони њамин мубориза табдил ёфтааст. Ин фарњанг исбот кард, ки забони тољикии имрўз бештар аз њазор сол таърих дорад ва аз шеъри Рўдакї оѓоз шудааст. Яке аз ањдофи тартибдињандагони ин фарњанг исботи ин њаќиќат буд, ки ончи мо имрўз «забон тољикї»  меномем, њамон забони форсї аст ва барои исботи ин муддао намоён овардани љуѓрофияи таърихии вожа яке аз усули илмї ќарор гирифт. Њадафи аслї аз тадвини ин фарњанг дастёбии хонандаи имрўзи тољик ба андўхтањои олии забон ва пешгирї аз дурии ў аз забони модарї аст. Маљмўъи баррасињои анљомгирифта дар ин маќола рољеъ ба ин фарњанг ва заъфњову ќувватњои он ин натиљаро дар пай доштааст, ки бо вуљуди мушоњидаи андаке сањву хато дар шарњу маънидоди калимањо ва иборатњо «Фарњанги забони тољикї» вазифањои бузурги таърихии худро муваффаќиятомез анљом додааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • луѓатноманигорї
  • усули илмї
  • »Фарњанги форсї- тољикї«