ادبیات کولاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

کولاب که در گذشته قسمتی از ولایت تاریخی ختلان (خَتَلان،‌ خُتَلان) محسوب می‌شد، مکان شاعران مردمی، گوینده‌ها، دانندگان افسانه و روایت‌ها، رباعی‌سرایان، دو‌بیتی‌گویان و کوراغلی‌خوانان بود. از معلومات منابع تاریخی برمی‌آید که در قرن دهم میلادی، ختلان بخشی از دولت سامانیان بوده و در آن علم و ادب و فرهنگ وجود داشته است. طبق تحقیقات انجام‌شده، در آثار تاریخی و سرچشمه‌های ادبی راجع به نمایندگان ادبیات فارسی و تاجیک قرن‌های یازدهم یا سیزدهم میلادی از منطقۀ کولاب، هیچ‌گونه معلوماتی ثبت نشده است. شایان ذکر است که احیای حیات ادبی کولاب در قرن چهارده میلادی با نام میرسیدعلی همدانی پیوند خورده است. نمایندۀ دیگر ادبیات کولاب باقی کولابی، شاعر معروف قرن شانزده میلادی، است. به باور نگارندۀ این مقاله، معلومات دربارۀ شاعران و اهل ادب کولاب از قرن هجدهم تا ابتدای قرن بیستم نسبتاً فراوان است. در این دوران حیات ادبی در کولاب و نواحی اطراف آن در جوش و خروش بوده است و ادیبان و شاعران روابط ایجادی داشته‌، در محفل‌های ادبی جمع می‌شده‌اند. در این مقاله به شماری از این ادیبان کولاب‌زمین و محافل ادبی آن‌ها اشاره شده است. 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Адабиёти Кӯлоб

نویسنده [English]

  • A. Абдурањимов
چکیده [English]

Кўлоб, ки дар гузашта ќисмате аз вилояти таърихии Хатлон (Хаталон, Хуталон) мањсуб мешуд, макони шоирони мардумї, гўяндањо, донандагони афсонаву ривоятњо, рубоисароён, дубайтигӯён ва гўрўѓлихонон буд. Аз маълумоти манобеъи таърихї бар меояд, ки дар ќарни дањуми мелодї Хатлон бахше аз давлати Сомониён буда ва дар он илму адабу фарњанг вуљуд доштааст. Тибќи тањќиќоти анљомшуда дар осори таърихї ва сарчашмањои адабї рољеъ ба намояндагони адабиёти форсї ва тољикии ќарнњои ёздањум ё сездањуми мелодї аз мантиќаи Кўлоб њељ гуна маълумоте сабт нашудааст. Шоёни зикр аст, ки эњёи њаёти адабии Кўлоб дар ќарни чањордањи мелодї бо номи Мир Саййидалии Њамадонї пайванд хўрдааст. Намояндаи дигари адабиёти Кўлоб Боќии Кўлобї, шоири маъруфи ќарни шонздањи мелодї аст. Ба бовари нигорандаи ин маќола маълумот дар бораи шоирон ва ањли адаби Кўлоб аз ќарни њаждањум то ибтидои ќарни бистум нисбатан фаровон аст. Дар ин даврон њаёти адабї дар Кўлоб ва навоњии атрофи он дар љўшу хурўш будааст ва адибону шоирон равобити эљодї дошта, дар мањфилњои адабї љамъ мешудаанд. Дар ин маќола ба шуморе аз ин адибони Кўлоб ва мањофили адабии онњо ишора шудааст.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Кўлоб
  • адабиёт
  • Боќии Кўлобї
  • пири Хатлон