فلک‌ریز و فلک‌خیز است کولاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

«فلک» سرود مردمی ختلانیان منطقۀ کولاب است که با نام‌های «رازهای عرفانه»، «ندای ملکوت»، «راز و نیاز»، «فراق یوسف»، «شور قیامت»، «فریاد دوری‌ها» و «آوای شوریده‌ها» مشهور جهانیان شده است. بعدها این سرودۀ عارفانه به‌نام «سرودۀ عارفان بلخی» مشهور می‌شود. «فلک» اصلاً محصول تفکر شعرای صوفی‌طبع و از رازهای ملکوتی آن‌ها در مراقبت از نفس و ارتباط روحانی با خالق ازلی بوده است. آغازگر بزم فلک، نظم و نظام عارفانه و لحن برا و عاشقانه و صدای «یاهو» گفتن صوفیان بود و اساساً «سرودۀ فلک» ترانۀ عارفانه بوده که هرکسی نمی‌توانسته است به عمق آن فرورود و بیشتر شنوندگان آن را شاگردان مکتب‌های حرفه‌ای و استادان تشکیل می‌دادند. چکن‌دوزی کولابی نیز مطابق برخی از منابع تاریخی بسیار قدیمی، نمادی از سرودهای فلک است. نگارنده معتقد است که مکتب فلک‌سرایان ختلان قدیم تا به امروز درحال رشد و ترقی بوده و ختلانیان این امانت را از گذشتگان خویش در طول قرن‌ها به میراث گرفته و ارج نهاده و نگاه داشته‌اند و بر این باور است که کولاب باستانی فلک‌ریز و فلک‌خیز است و شناخت بیشتر این منطقۀ باستانی از این نظر نیازمند پژوهش‌های بیشتری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Адабиёти муосири Кӯлоб

نویسنده [English]

  • Љумъахон Темурзода
چکیده [English]

«Фалак» суруди мардуми мантиќаи Кўлоб аст, ки бо номњои «Розњои орифона», «Нидои малакут», «Розу ниёз», «Фироќи Юсуф», «Шўри ќиёмат», «Фарёди дурињо» ва «Овои шўридањо» машњури љањониён шудааст. Баъдњо ин сурудаи орифона ба номи «Суруди орифони балхї» машњур мешавад. «Фалак» аслан мањсули тафаккури шуарои сўфитабъ ва аз розњои малакутии онњо дар муроќибат аз нафс ва иртиботи рўњонї бо холиќи азалї будааст. Оѓозгари базми фалак, назму низоми орифона ва лањни шевову ошиќона ва садои «ёњу» гуфтани сўфиён буд ва асосан «суруди фалак» таронаи орифона буда, ки њар касе наметавонистааст ба умќи он фурў равад ва бештари шунавандагони онро шогирдони мактабњои њирфаї ва устодон ташкил медоданд. Чакандўзии кўлобї низ мутобиќи бархе аз манобеъи таърихї бисёр ќадимї, намоде аз сурудњои фалак аст. Нигоранда муътаќид аст, ки мактаби фалаксароёни Хатлон аз ќадим то ба имрўз дар њоли рушду тараќќї буда ва хатлониён ин амонатро аз гузаштагони хеш дар тўли ќарнњо ба мерос гирифта ва арљ нињода ва нигоњ доштаанд ва бар ин бовар аст, ки Кўлоби бостонї фалакрезу фалакхез аст ва шинохти бештари ин мантиќаи бостонї аз ин назар ниёзманди пажўњишњои бештарест.

کلیدواژه‌ها [English]

  • фалак
  • Кўлоб
  • суруди орифона
  • нигоње ба осори таърихї ва фарњангии Хатлон