فولکلور، آیینۀ تاریخ و فرهنگ مردم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار

چکیده

فولکلور آیینه یا گواهینامۀ فرهنگ مردم است؛ ازهمین‌رو، آگاهی از تاریخ و فرهنگ هر ملتی نیازمند شناخت عمیق فولکلور آن است. این مقاله برآن است تا ویژگی‌های فولکلور منطقۀ بدخشان را تبیین و بررسی کند. یکی از خصوصیت‌های برجستۀ فولکلور کوهستان بدخشان، دوزبانی بودن آن است. ضرب‌المثل‌ها، مقال‌ها، چیستان‌ها و سرودها یک قسمت به زبان‌های پامیری و بخشی دیگر به زبان تاجیکی در بین این مردم موقعیت پیدا کرده‌اند. روایت، افسانه و دیگر نوع‌های نثر مردمی اساساً به‌صورت شفاهی نقل می‌شوند. بنا به نظر محققان، مردم پامیر در میان یادگارهای دنیای قدیم از اوستابهره برداشته، بلکه در بنیاد آن نیز سهم‌گذار بوده‌اند. در کتاب افسانه‌های پامیر هشتاد افسانه متعلق به اهالی پامیر (بدخشان) جمع‌آوری شده است. «درگیلیک» و «بُلبُلیک» نیز از ژانرهای غنایی مردم این منطقه هستند که اولی بین گویشوران زبان‌های گروه شغنانی و روشانی ایجاد شده و دومی محصول ایجاد وخی‌زبانان وادی وخان است. این دو ژانر هرچند خاص فولکلور بخشی از اهالی کوهستان بدخشان‌اند، نه‌فقط بین این دو نوع غنای مردمی پیوستگی ایجاد کرده‌اند؛ بلکه از نگاه استفادۀ واسطۀ هنر تصویر بدیعی نیز بسیار قوی هستند. همۀ این یادداشت‌ها و ملاحظه‌ها ثابت می‌کند که اهالی کوهستان بدخشان از رمان‌های قدیم در میانجی تمدن عمومی بشری قرار داشته و از آن بهره برداشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Фолклор – ойинаи таърих ва фарҳанги мардум

نویسنده [English]

  • Нисормуҳаммади Шакармуҳаммад
چکیده [English]

Фолклор оина ё гувоњномаи фарњанги мардум аст. Аз њамин рў огоњї аз таъриху фарњанги њар миллате ниёзманди шинохти амиќи фолклори он аст. Ин маќола бар он аст, то вижагињои фолклори минтаќаи Бадахшонро табйин ва баррасї кунад. Яке аз хусусиятњои барљастаи фолклори кўњистони Бадахшон дузбонї будани он аст. Зарбулмасалњо, маќолњо, чистонњо ва сурудњо як ќисмат ба забонњои помирї ва бахше дигар ба забони тољикї дар байни ин мардум мавќеъияте пайдо кардаанд. Ривоят, афсона ва дигар навъњои насри мардумї асосан ба сурати шифоњї наќл мешаванд. Бино ба назари муњаќќиќон мардуми Помир дар миёни ёдгорњои дунёи ќадим аз Авесто бањра бардошта, балки дар бунёди он низ сањмгузор будаанд. Дар китоби «Афсонањои Помир» њаштод афсонаи мутааллиќ ба ањолии Помир (Бадахшон) љамъоварї шудааст. «Даргилик» ва «Булбулик» низ аз жанрњои ѓиноии мардуми ин минтаќа њастанд, ки аввалї байни гўишварони забонњои гурўњи шуѓнонї ва рўшонї эљод шуда ва дувумї мањсули эљоди вахизабонони водии Вахон аст. Ин ду жанр њарчанд хосси фолклори бахше аз ањолии кўњистони Бадахшонанд, на фаќат байни ин ду навъи ѓиноии мардумї пайвастагї эљод кардаанд, балки аз нигоњи истифодаи воситаи њунари тасвири бадеї низ бисёр ќавї њастанд. Њамаи ин ёддоштњо ва мулоњизањо собит мекунад, ки ањолии кўњистони Бадахшон аз замонњои ќадим дар миёни тамаддуни умумибашарї ќарор доштаву аз он бањра бардоштаанд.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Бадахшон
  • фолклор
  • даргилик
  • булбулик
  • Муњаммадлиќо
  • сарояндаи бузургии инсон
  • ишќи пок ва ахлоќи њамида