رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Њамонандии матбуоти Тољикистон ва Русияهمانندی مطبوعات تاجیکستان و روسیه91821584FAدوستمراد بابااستادیارJournal Article20080330 Нигоњи куллї ба расонањои хабарии бозории тољик, ки иддае ба он «матбуоти зард» мегўянд, нишондињандаи таъсири бевоситаи матбуоти русї ба ин расонањост. Ин маќола бо њадафи баррасї ва муќоисаи муњимтарин расонањои хабарии бозорї, яъне нашриёт, радио ва телевизион дар Тољикистон ва Русия навишта шудааст. Пас аз фурўпошии Иттињоди љамоњири шўравї, ду давра дар матбуоти Шўравї ќобили шиносої аст: давраи аввал, ибтидои давраи бозсозї ва давраи дувум, пас аз даврони бозсозї аст, ки бо истиќлоли љумњурињо мутобиќ меояд. Пас аз солњои 1993 мелодӣ, дар Тољикистон нашрияњои хусусї ва њизбӣ ба вуљуд омаданд, ки мутобиќи сохтори њукумати рўз ва зидди сиёсати њизби коммунист буданд. Баъд аз пайдоиши љунбишњои озодихоњӣ дар љумњурињои худмухтори Русия, љанги шањрвандӣ бар пояи ватангарої ба вуљуд омад. Аз он љо, ки дар ин давра расонањои хабарии Русия дигар вориди Тољикистон намешуданд, иддае бо нашри њафтаномањо ва рўзномањои мухталиф фазои иттилоотии Тољикистонро пур карданд. Њамонандии расонањои тољикї ва русї дар ин давра ва бо нашри њафтаномаи “Оила” оѓоз мешавад. Радиои давлатї ва ѓайридавлатӣ расонаи дигарест, ки аз авохири садаи нуздањуми мелодї њамвора муњимтарин манбаи хабарии мардуми тољик будааст. Дигар манбаи асосии ахбор телевизион аст. Муќоисаи телевизиони давлатии Тољикистон бо Русия нишондињандаи сатњи поини намоишњои телевизиони Тољикистон аст.نگاهی کلی به رسانههای خبری بازاری تاجیک که عدهای به آن «مطبوعات زرد» میگویند، نشاندهندة تأثیر بیواسطۀ مطبوعات روسی به این رسانههاست. این مقاله با هدف بررسی و مقایسۀ مهمترین رسانههای خبری بازاری، یعنی نشریات، رادیو و تلویزیون در تاجیکستان و روسیه نوشته شده است. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، دو دوره در مطبوعات شوروی قابل شناسایی است: دورۀ اول، ابتدای دورۀ بازسازی و دورۀ دوم، پس از دوران بازسازی است که با استقلال جمهوریها مطابق میآید. پس از سالهای ۱۹۹۳م، در تاجیکستان نشریههای خصوصی و حزبی بهوجود آمدند که مطابق ساختار حکومت روز و ضد سیاست حزب کمونیست بودند. بعد از پیدایش جنبشهای آزادیخواهی در جمهوریهای خودمختار روسیه، جنگ شهروندی برپایۀ وطنگرایی بهوجود آمد. از آنجا که در این دوره رسانههای خبری روسیه دیگر وارد تاجیکستان نمیشدند، عدهای با نشر هفتهنامهها و روزنامههای مختلف فضای اطلاعاتی تاجیکستان را پر کردند. همانندی رسانههای تاجیکی و روسی در این دوره و با نشر هفتهنامۀ <em>عایله</em> آغاز میشود. رادیو اعم از دولتی و غیردولتی رسانۀ دیگری است که از اواخر سدۀ نوزدهم میلادی همواره مهمترین منبع خبری مردم تاجیک بوده است. دیگر منبع اساسی اخبار تلویزیون است. مقایسۀ تلویزیون دولتی تاجیکستان با روسیه نشاندهندۀ سطح پایین نمایشهای تلویزیونی تاجیکستان است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Радиои Тољикистон ва худшиносии миллӣرادیو تاجیکستان و خودشناسی ملی192221585FAسیدمراد خواجهزاداستادیارJournal Article20080330Радио ба унвони яке аз расонањои иттилоотӣ дар хабаррасонии рўйдодњо ва ваќоеъ ба мардум наќши муњим доштааст. Дар њамин росто, радиои Тољикистон дар 10-уми апрели соли 1930 мелодӣ таъсис шуд, ки то имрўз чандин марњаларо пушти сар гузоштааст. Дар ин маќола нигоранда ба ташрењи муњтавои барномаи радиоӣ аз њамон солњои аввал, ки адибону рўзноманигорони тољик нигоштањои худро дар радио мустаќиман ќироат мекарданд ва он гуфторњо ба «радио-рўзнома» маъруф аст, то ба имрўз пардохтааст. Раванди њаёти имрўза таќозо мекунад, ки барномањои радио њамчун набзи рўз бошанд. Бо њадафи тањияи барномањои тоза, гуфторњои навин рўйи кор омаданд ва дар солњои истиќлол љанбаи фарњангии барномањои радиоии Тољикистон ќавитар шуд. Шоён зикр аст, ки акнун барномањои шабакаи аввали радиои Тољикистонро беш аз шаст дарсад аз ањолии Тољикистон ва низ Љумњурии Исломии Эрон, Афѓонистон, Ӯзбакистон, Ќирѓизистон ва Ќазоќистон дарёфт мекунанд. Нигоранда дар поён ба ин натиља расидааст, ки радиои Тољикистон воситаи муњими такмили фазои иттилоотии кишвар буда ва бо барномањои хеш яке аз нињодњои тавонои тарѓибгари ормони худшиносӣ ва худогоњии миллї ва мунодии сулњу дўстӣ шудааст.رادیو بهعنوان یکی از رسانههای اطلاعاتی، در خبررسانی رویدادها و وقایع به مردم نقشی مهم داشته است. در همین راستا، رادیو تاجیکستان در 10 آوریل سال 1930م تأسیس شد که تا امروز چندین مرحله را پشت سر گذاشته است. در این مقاله، نگارنده به تشریح محتوای برنامۀ رادیویی از همان سالهای اول- که ادیبان و روزنامهنگاران تاجیک نگاشتههای خود را در رادیو مستقیماً قرائت میکردند و آن گفتارها به «رادیو روزنامه» معروف است- تا به امروز پرداخته است. روند حیات نیز امروزه تقاضا میکند که برنامههای رادیو همچون نبض روز باشند. با هدف تهیۀ برنامههای تازه، گفتارهای نوین روی کار آمدند و در سالهای استقلال جنبة فرهنگی برنامههای رادیو تاجیکستان قویتر شد. شایان ذکر است که اکنون برنامههای شبکة اول رادیو تاجیکستان را بیش از شصت درصد از اهالی تاجیکستان و نیز جمهوری اسلامی ایران، افغانستان، ازبکستان، قرقیزستان و قزاقستان دریافت میکنند. نگارنده در پایان به این نتیجه رسیده است که رادیو تاجیکستان واسطة مهم تکمیل فضای اطلاعاتی کشور بوده و با برنامههای خویش یکی از نهادهای توانای ترغیبگر آرمان خودشناسی وخودآگاهی ملی و منادی صلح و دوستی شده است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Амнияти иттилоотии Тољикистонامنیت اطلاعاتی تاجیکستان233021586FAسیمالدین داستیافاستادیارJournal Article20080331Нигоранда дар ин маќола дар ибтидо бо тарњи ин савол, ки оё љомеа ва давлати Тољикистон дар ташкилу рушди фазои иттилоотии Тољикистон муваффаќ аст ё на, ба ташрењи мавзўъ пардохтааст. Вай пас аз баррасии фазои иттилоотӣ дар радио ва телевизион, матбуот ва интернет ба ин љамъбандӣ расидааст, ки фазои иттилоотии Тољикистон дар омода кардан, пахш ва интишори иттилоот аз љониби бегонагон идора мешавад ва талаботи ќонуни Тољикистон дар бораи амнияти иттилоотӣ риоят намешавад ва дар рушди миллї ва давлатдории тољикон таъсири манфї мегузорад. Нигоранда зимни ин ки дар ин маќола барои њалли мушкилоти амнияти иттилоотӣ, сиёсатњо ва вазоиферо ба давлат ва љомеаи Тољикистон пешнињод карда, муътаќид аст, ки барои рафъи камбуд ва норасоињо дар ин њавза бояд тадбирњои судманд андешид.نگارنده در این مقاله در ابتدا با طرح این سؤال که آیا جامعه و دولت تاجیکستان در تشکیل و رشد فضای اطلاعاتی تاجیکستان موفق است یا نه، به تشریح موضوع پرداخته است. وی پس از بررسی فضای اطلاعاتی در رادیو و تلویزیون، مطبوعات، و اینترنت به این جمعبندی رسیده است که فضای اطلاعاتی تاجیکستان در آماده کردن، پخش و انتشار اطلاعات از جانب بیگانگان اداره میشود و طلبات قانون تاجیکستان دربارة امنیت اطلاعاتی رعایت نمیشود و در رشد ملی و دولتداری تاجیکان تأثیر منفی میگذارد. نگارنده ضمن اینکه در این مقاله برای حل مشکلات امنیت اطلاعاتی، سیاستها و وظایفی را به دولت و جامعۀ تاجیکستان پیشنهاد کرده، معتقد است که برای رفع کمبود و نارساییها در این حوزه باید تدبیرهای سودمند اندیشید.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Таърихчаи телевизион дар Тољикистонتاریخچة تلویزیون در تاجیکستان313421587FAقهّار رسولیاناستادیارJournal Article20080331 Нахустин пахши озмоишии телевизиони Тољикистон дар студияи Сталинобод (Душанбе) дар севуми октябри соли 1959 мелодӣ ба таври мустаќим роњандозӣ шуд. Дар моњи феврали соли 1960 мелодӣ студияи сайёри телевизион шурўъ ба фаъолият кард ва то охир соли 1960 мелодӣ маркази техникии телевизион ба дастгоњњои љадид муљањњаз шуд. Дар ин сол, сохтори идорањои эљодии студияи телевизионии Сталинобод шомили идораи барномањои иљтимої ва сиёсї, адабї ва драмавї, кўдакон ва нављавонон, барномањои мусиќї, идораи синамо, идораи танзим ва шуъбаи дархосту номањо ташкил гардид ва аз соли 1963 мелодӣ ба баъд таѓйироти љузъӣ дар ин сохторњо ба вуљуд омад. То замони истиќлол, ањолии Тољикистон аз чањор шабакаи телевизионии шомили шабакањои як ва дуи телевизиони саросарии Иттињоди шўравї, шабакањои Ӯзбакистон ва Тољикистон бањра мебурданд. Пас аз истиќлоли љумњурї, дар канори телевизиони Тољикистон, ки њоло бо номи «Шабакаи аввал» аз он ёд мешавад, чандин студияи телевизиони давлатї ва ѓайридавлатии саросарї ва мањаллї арзи њастӣ карданд ва то охири соли 2007 мелодӣ, нуздањ шабакаи телевизионӣ дар Вазорати фарњанги љумњурии Тољикистон сабт шуданд.نخستین پخش آزمایشی تلویزیونی تاجیکستان در استودیو استالینآباد (دوشنبه) در سوم اکتبر سال 1959م بهطور مستقیم راهاندازی شد. در ماه فوریة سال 1960م استودیو سیار تلویزیونی شروع به فعالیت کرد و تا آخر سال 1960م مرکز تکنیکی تلویزیون به دستگاههای جدید مجهز شد. در این سال، ساختار ادارههای ایجادی استودیو تلویزیونی استالینآباد شامل ادارۀ برنامههای اجتماعی و سیاسی، ادبی و درامی، کودکان و نوجوانان، برنامههای موسیقی، ادارۀ سینما، ادارۀ تنظیم، و شعبۀ درخواست و نامهها تشکیل گردید و از سال ۱۹۶۳م به بعد، تغییرات جزئی در این ساختارها بهوجود آمد. تا زمان استقلال، اهالی تاجیکستان از چهار شبکة تلویزیونی شامل شبکههای یک و دوی تلویزیون سراسری اتحاد شوروی، شبکههای ازبکستان و تاجیکستان بهره میبردند. پس از استقلال جمهوری، در کنار تلویزیون تاجیکستان که حال با نام «شبکۀ اول» از آن یاد میشود، چندین استودیوی تلویزیون دولتی و غیردولتی سراسری و محلی عرض هستی کردند و تا آخر سال 2007م، نوزده شبکۀ تلویزیونی در وزارت فرهنگ جمهوری تاجیکستان ثبت شدند.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Танзим ва интишори насри бадеии форсии тољикӣتنظیم و انتشار نثر بدیع فارسی تاجیکی354421588FAصفر سلیمانیاستادیارJournal Article20080331Дар соли 1925 мелодӣ Нашриёти давлатии Тољикистон таъсис шуд. Ин нашриёт дар оѓоз ба иллати набуди вуљуди доираҳои адабї ва мутахассисони чоп ва нашр фаъолияти зиёде надошт. Дар солњои баъд ба ибтикор ва талош устодони адабиёти тољик мисли Садриддин Айнї ва Абулќосим Лоњутӣ фаъолияти он таќвият шуд. Насри бадеии тољик дар маљаллот ва рўзномањои мутааддиде аз љумла, рўзномањои “Маориф ва маданият” ва “Маданияти Тољикистон” чоп шуданд. Дар тањия ва таълифи насри бадеии тољик сањми Институти забон ва адабиёти Рўдакии Академияи илмҳои Тољикистон бориз аст. Ин пажўњишгоњ аз марокизи њамоњангсозии тањќиќоти филология ва маркази кулли масоили забон ва адабиёти тољик мањсуб мешавад, ки дар рушди китобшиносињо сањми арзандае доштааст. Нигоранда муътаќид аст, ки яке аз мушкилоти аслии танзими фењристҳои китобшиносї, таъвизи алифбост, ки аз соли 1930 то 1940 мелодӣ дар Тољикистон анљом шуд ва аз соли 1940 мелодӣ то ба имрўз њуруфи тољикӣ бар асоси њуруфи русї (кириллї) аст. Нигоранда дар охир ба ин натиља расидааст, ки њамакнун тањияи китобшиносии насри бадеии форсии тољикӣ зарурист ва тањияи чунин фењрист дар даврони пас аз истиќлоли Тољикистон амалї муфид ва арзишманд мањсуб мешавад.در سال 1925م، نشریات دولتی تاجیکستان تأسیس شد. این نشریات در آغاز بهعلت نبود وجود دوایر ادبی و متخصصان چاپ و نشر فعالیت زیادی نداشت. در سالهای بعد به ابتکار و تلاش استادان ادبیات تاجیک مثل صدرالدین عینی و ابوالقاسم لاهوتی فعالیت آن تقویت شد. نثر بدیعی تاجیک در مجلات و روزنامههای متعددی ازجمله روزنامههای <em>معارف و مدنیت</em> و <em>مدنیت تاجیکستان</em> چاپ شدند. در تهیه و تألیف نثر بدیعی تاجیک سهم انستیتو زبان و ادبیات رودکی آکادمی علوم تاجیکستان بارز است. این پژوهشگاه از مراکز هماهنگسازی تحقیقات فیلولوژی و مرکز کل مسائل زبان و ادبیات تاجیکی محسوب میشود که در رشد کتابشناسیها سهم ارزندهای داشته است. نگارنده معتقد است که یکی از مشکلات اصلی تنظیم فهرستگان کتابشناسی، تعویض الفباست که از سال 1930 تا 1940م در تاجیکستان انجام شد و از سال 1940م تا به امروز، حروف تاجیکی براساس حروف روسی (سیریلیک) است. نگارنده در آخر به این نتیجه رسیده است که هم اکنون تهیۀ کتابشناسی نثر بدیعی فارسی تاجیکی ضروری است و تهیة چنین فهرستی در دوران پس از استقلال تاجیکستان، عملی مفید و ارزشمند محسوب میشود.
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Фановарии иттилоот ва забони миллӣفناوری اطلاعات و زبان ملی455221589FAقهرمان سلیمانیاستادیارJournal Article20080331Яке аз асоситарин рисолати давлатњои нав ёрӣ ба забони миллӣ барои њамроњ шудан бо тањаввулоти технологӣ аст. Забоне, ки натавонад ќобилияти њамоњангӣ бо дигаргунињоеро, ки дар арсаи иртиботот њодис мешавад, пайдо кунад, бетардид дар дарозмуддат аз гардунаи муносиботи љањонӣ њазф хоњад шуд. Аз дигар сӯ, агар дар арсаи миллӣ илм тавлид нашуд ва корбарон ба ночор барои касби илм ба манобеи ѓайр аз забони миллӣ руљӯъ кунанд, илова бар масрафи њазинањои зиёд бояд масрафкунандаи ѓайримуассир бошанд. Бад-ин маъно, ки ин навъ масрафкунандаи илм ва технология мафкураи миллии худро фаромўш мекунад ва бояд ба забоне восит бо олами илм иртибот барќарор мекунад. Аз ин рӯ, масрафкунандагони ѓайримулд илм бунёнњои њувияти миллиро дар маърази тањдид ќарор медињанд. Бинобарин, давлат вазифа дорад имкон фароњам кунад, ки масрафкунандаи технологї илми худро дар фароянди тавлиди он мушорикат дињад. Дар кишварњое, ки забон наќши асосӣ дар баёни њувияти миллӣ дорад, њамхон кардани забон бо раванди тавсеаи технологї ва фарогир кардани истифода аз фановарї дар зиндагї ва барӯз кардани иттилооти шањрвандон аз тариќи фановарии иттилоот ва барномарезӣ барои тавсеаи илми кишвар ва ќарор гирифтан дар мадори тавлиди илм муњиммтарин барномаи давлат аст.یکی از اساسیترین رسالت دولتهای نو، کمک به زبان ملی برای همراه شدن با تحولات تکنولوژیک است. زبانی که نتواند قابلیت هماهنگی با دگرگونیهایی را که در عرصة ارتباطات حادث میشود، پیدا کند، بیتردید در درازمدت از گردونة مناسبات جهانی حذف خواهد شد. از دیگر سو، اگر در عرصة ملی علم تولید نشود و کاربران بهناچار برای کسب علم به منابعی غیر از زبان ملی رجوع کنند، علاوهبر مصرف هزینههای گزاف باید مصرفکنندهای غیرمؤثر باشند؛ بدین معنا که این نوع مصرفکنندة علم و تکنولوژی، مفکورة ملی خود را فراموش میکند و باید به زبانی واسط، با عالم علم ارتباط برقرار کند؛ ازاینرو، مصرفکنندگان غیرمولد علم، بنیانهای هویت ملی را در معرض تهدید قرار میدهند. بنابراین، دولت وظیفه دارد امکانی فراهم کند که مصرفکنندة تکنولوژی، علم خود را در فرایند تولید آن مشارکت دهد. در کشورهایی که زبان نقش اساسی در تبیین هویت ملی دارد، همخوان کردن زبان با روند توسعۀ تکنولوژی و فراگیر کردن استفاده از فناوری در زندگی و روزآمد کردن اطلاعات شهروندان از طریق فناوری اطلاعات و برنامهریزی برای توسعة علمی کشور و قرار گرفتن در مدار تولید علم، مهمترین برنامۀ دولت است.
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Ҷањонгарої ва фазои иттилоотии Тољикистонجهانگرایی و فضای اطلاعاتی تاجیکستان536221590FAمحمدجان شکوری بخاراییاستادیارJournal Article20080331Ҷањонгарої равандест, ки мардумонро ба њам наздик мекунад ва аз дастовардњои фарњанги якдигар ба вежа аз пешрафтњои тамаддуни ѓарб бањраманд месозад. Ин раванди бузург, зиддиятњо ва љараёнњои норавое њам дорад, ки дар Тољикистон љилвагар шудааст. Аз љумла, дўстдорони «тарзи зиндагии ѓарб» аз падидањои зоњирии он ки бештар намунаҳое аз фасоди ахлоќї аст, кўр-кўрона таќлид мекунанд. Дар натиља, љањонгарої њамчун рухдоди манфї намудор мешавад. Мутаассифона, дар солњои ахир ин рўњияи бегонапарварї ва ѓарбгарої дар Тољикистон дар њоли афзоиш аст ва ба фазои иттилоотии кишвар низ роњ пайдо кардааст. Акнун дар Тољикистон фаќат панљоњ дарсад расонањои хабарӣ ба забони тољикї аст. Ин дар сад гўёи он аст, ки забони давлатӣ дар ќаламрави худ кам-кам ѓариб ва бечора шудааст. Нигоранда бар ин бовар аст, ки дар фазои фарњангии кишвар, дар њамаи соњањои он бояд рўњияи миллї ва забони давлатӣ њукмронии комил дошта бошад. Омўзиши забони русї ва англисї зарур аст, аммо набояд онро ба дараљаи ифрот ва азхудгурезӣ расонид.
جهانگرایی روندی است که مردمان را بههم نزدیک میکند و از دستاوردهای فرهنگ یکدیگر بهویژه از پیشرفتهای تمدن غرب بهرهمند میسازد. این روند بزرگ، ضدیتها و جریانهای ناروایی هم دارد که در تاجیکستان جلوهگر شده است. ازجمله اینکه دوستداران «طرز زندگی غرب» از پدیدههای ظاهری آن که بیشتر نمونهای از فساد اخلاقی است، کورکورانه تقلید میکنند؛ درنتیجه، جهانگرایی همچون رخدادی منفی نمودار میشود. متأسفانه، در سالهای اخیر این روحیة بیگانهپروری و غربگرایی در تاجیکستان درحال افزایش است و به فضای اطلاعاتی کشور نیز راه پیدا کرده است. اکنون در تاجیکستان فقط پنجاه درصد رسانههای خبری به زبان تاجیکی است. این درصد گویای آن است که زبان دولتی در قلمروی خود کمکم غریب و بیچاره شده است. نگارنده بر این باور است که در فضای فرهنگی کشور، در همة ساحههای آن باید روحیة ملی و زبان دولتی حکمرانی کامل داشته باشد. آموزش زبان روسی و انگلیسی ضرور است؛ اما نباید آن را به درجة افراط و ازخودگریزی رسانید.
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Ҷойгоњи хабаргузории «Ховар» дар фазои иттилоотии кишварجایگاه خبرگزاری «خاور» در فضای اطلاعاتی کشور636621591FAصدرالدین شمسالدیناستادیارJournal Article20080331Оҷонсии миллии иттилоотии «Ховар»-и Тољикистон яке аз муњимтарин ва бонуфузтарин маркази иттилоотии Ҷумњурии Тољикистон аст. Дар соли 1925 мелодӣ ин марказ дар овони фаъолияти муќаддамотии худ ба унвони шуъбаи оҷонсии телеграфии Иттињоди шўравї хидмат мекард. Аз рўзњои аввали истиќлоли Тољикистон, ба пешнињоди ањли илму адаб ва фарњанг зарурати таѓйири номи оҷонсии телеграфии Тољикистон ба миён омад ва дар 10-уми апрели соли 1992 мелодӣ Оҷонсии маркази иттилоотии Тољикистон «Ховар» номида шуд. Баъд аз ба эътидол омадани вазъи љумњурӣ, ки шумораи њафтаномањо, моњномањо, нашрияњои њукумативу хусусї ва марказҳои нави иттилоотӣ афзоиш ёфт, Ҳукумати Ҷумњурии Тољикистон бо ќарори худ аз 30-юми апрели соли 2004 мелодӣ тањти раќами 184 номи Маркази иттилоотии Тољикистон-«Ховар»-ро ба Оҷонсии миллии иттилоотии Тољикистон «Ховар» табдил кард ва дар аввали октябри соли 2004 мелодӣ Ҳукумати Ҷумњурии Тољикистон «Дар бораи танзими љараёни тањия ва интишори иттилооти расмӣ» ќарор ќабул кард. Мувофиќи ин ќарор бо њадафи љамъоварии маводи муњими тањлилии хабарњо рољеъ ба Тољикистон ва дастрас намудани рўйдодњои муњими љањон, доираи фаъолияти хабарнигоронро васеъ кард ва дар шањрњои Москва, Берлин ва Анќара дафтари хабарнигорони Оҷонсии «Ховар» таъсис шуд.آژانس ملی اطلاعاتی «خاور» تاجیکستان یکی از مهمترین و بانفوذترین مرکز اطلاعاتی جمهوری تاجیکستان است. در سال 1925م، این مرکز در اوان فعالیت مقدماتی خود بهعنوان شعبۀ آژانسی تلگرافی اتحاد شوروی خدمت میکرد. از روزهای اول استقلال تاجیکستان، به پیشنهاد اهل علم و ادب و فرهنگ ضرورت تغییر نام آژانسی تلگرافی تاجیکستان به میان آمد و در 10 آوریل سال 1992م آژانسی مرکز اطلاعاتی تاجیکستان «خاور» نامیده شد. بعد از به اعتدال آمدن وضع جمهوری که شمار هفتهنامهها، ماهنامهها، نشریههای حکومتی و خصوصی، و مراکز نوی اطلاعاتی افزایش یافت، حکومت جمهوری تاجیکستان با قرار خود از 30 آوریل سال 2004م تحت رقم 184 نام مرکز اطلاعاتی تاجیکستان «خاور» را به آژانس ملی اطلاعاتی تاجیکستان «خاور» تبدیل کرد و در اول اکتبر سال 2004م حکومت جمهوری تاجیکستان «دربارة تنظیم جریان تهیه و انتشار اطلاعات رسمی» قرار قبول کرد. موافق این قرار با هدف جمعآوری مواد مهم تحلیل خبرها راجع به تاجیکستان و دسترس نمودن رویدادهای مهم جهان، دایرة فعالیت خبرنگاران را وسیع کرد و در شهرهای مسکو، برلین و آنکارا دفتر خبرنگاران آژانسی «خاور» تأسیس شد.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Мушкилоти фазои иттилоотии Тољикистонمشکلات فضای اطلاعاتی تاجیکستان677221592FAابراهیم عثمانافاستادیارJournal Article20080331 Дар ин маќола нигоранда дар ибтидо бо тарњи ин савол, ки кадом омилҳо бар фазои иттилоотии Тољикистон таъсир доранд ва аз он чӣ гуна метавон муњофизат кард, ба баёни мавзўъ пардохта, сипас фазои иттилоотии Тољикистонро аз лињози фундаменталӣ баррасӣ намуда ва дар панљ маврид онро ташрењ кардааст. Нигоранда бар ин бовар аст, ки мушкилоти фазои иттилоотӣ ва вазъи василањои иттилоотии Тољикистон чунон аст, ки амниятро наметавонанд таъмин кунанд. Њамаи шабакањои расмии телевизиони Тољикистон, њатто иттилооти расмиро тавре мунташир мекунанд, ки дилгиркунанда мешаванд ва мусалламан мухотаб барои худ манбаи дигарро љустуљў мекунад. Студияи телевизиони хусусӣ аз назари техникї ва моддӣ чунон ољиз аст, ки ба фазои иттилоотӣ чизе наметавонад бифзояд. Дар нињоят ин ки дар Тољикистон њудуди сї шабакаи телевизионї ва радиои хусусӣ фаъолият мекунанд. Гирифтани муљаввиз барои фаъолияти ин шабакањо кори осоне нест ва натиљае, ки аз фаъолияти онњо бармеояд, хеле кам пеш меояд, ки барои љомеа муфид бошад.در این مقاله نگارنده در ابتدا با طرح این سؤال که کدام عوامل، بر فضای اطلاعاتی تاجیکستان تأثیر دارند و از آن چگونه میتوان محافظت کرد، به بیان موضوع پرداخته، سپس فضای اطلاعاتی تاجیکستان را از لحاظ فوندامنتالی بررسی نموده و در پنج مورد آن را تشریح کرده است. نگارنده بر این باور است که مشکلات فضای اطلاعاتی و وضع وسیلههای اطلاعاتی تاجیکستان چنان است که امنیت را نمیتوانند تأمین کنند. همة شبکههای رسمی تلویزیون تاجیکستان، اطلاعات، حتی اطلاعات رسمی را طوری منتشر میکنند که دلگیرکننده میشوند و مسلماً مخاطب برای خود منبعی دیگر را جستوجو میکند. استودیو تلویزیون خصوصی ازنظر تکنیکی و مادی چنان عاجز است که به فضای اطلاعاتی چیزی نمیتواند بیفزاید. درنهایت اینکه در تاجیکستان حدود سی شبکة تلویزیونی و رادیویی خصوصی فعالیت میکنند. اخذ مجوز برای فعالیت این شبکهها کار آسانی نیست و نتیجهای که از فعالیت آنها برمیآید، خیلی کم پیش میآید که برای جامعه مفید باشد.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Нашриёт ва бунгоҳњои интишоротии Тољикистонنشریات و بنگاههای انتشاراتی تاجیکستان739021593FAفرهاد کریماستادیارJournal Article20080331Ин маќола ба муассисот ва бунгоҳњои интишоротии Ҷумњурии Тољикистон, ки дар даврони Шўравї таъсис шудаанд ва муассисоти хусусии табъу нашри пас аз истиќлол пардохтааст. Муассисоти интишоротие, ки нигоранда дар ин маќола ба ташрењи онњо мубодарат кардааст, иборатанд аз: “Ирфон”, “Маориф ва фарњанг”, идораи илмии “Қомуси миллии тољик”, интишороти “Деваштич”, интишороти “Эљод”, интишороти “Сарпараст”, интишороти “Матбуот”, коргоњи полиграфии Душанбе, коргоњи воњиди «Санадвора» ва Муассисаи давлатии таъминот ва фурўши китоб. Нигоранда муътаќид аст, ки дар даврони пас аз истиќлоли кишвари Тољикистон, теъдоди зиёди интишорот ва матбаањои хусусӣ дар марказњои вилоятњо ва навоњии Тољикистон таъсис шуд ва умед аст, фаъолияти онњо бар иќтидори табъу нашр бифзояд ва муљиби боло рафтани сатњи иттилоърасонӣ дар кишвар шавад ва осори арзишманд ва пурмуњтаво дар худогоњии мардум наќши муассир гузорад.این مقاله به مؤسسات و بنگاههای انتشاراتی جمهوری تاجیکستان که در دوران شوروی تأسیس شدهاند و مؤسسات خصوصی طبع و نشر پس از استقلال پرداخته است. مؤسسات انتشاراتی که نگارنده در این مقاله به تشریح آنها مبادرت کرده است، عبارتاند از: عرفان، معارف و فرهنگ، ادارة علمی قاموس ملی تاجیک، انتشارات دیوشتیچ، انتشارات ایجاد، انتشارات سرپرست، انتشارات مطبوعات، کارگاه پولیگرافی دوشنبه، کارگاه واحد «سندواره»، و مؤسسۀ دولتی تأمینات و فروش کتاب. نگارنده معتقد است که در دوران پس از استقلال کشور تاجیکستان، تعداد زیادی انتشارات و مطبعههای خصوصی در مرکزهای ولایتها و نواحی تاجیکستان تأسیس شد و امید است فعالیت آنها بر اقتدار طبع و نشر بیفزاید و موجب بالا رفتن سطح اطلاعرسانی در کشور شود و آثار ارزشمند و پرمحتوا در خودآگاهی مردم نقشی مؤثر گذارد.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301Бозори иттилоотии Тољикистон: ќонун ва воќеиятبازار اطلاعاتی تاجیکستان: قانون و واقعیت9110221594FAپیوند گلمرادزاده نعمتالله اکبراستادیارJournal Article20080331Дар асри њозир харид ва фурўши ахбор навъе таомули бисёр роиљ мањсуб мешавад. Дар бозори иттилоотии Тољикистон имкони таъсиси нашрия дар муќоиса бо радио ва телевизион бештар аст. Чаро ки аввалан таъсиси рўзнома бо маблаѓи на чандон зиёд имконпазир аст ва сониян таъсиси ширкатњои телевизионӣ чандон мавриди таваљљуњи медиа-магнатњо (ширкатњои сармоягузор) нест. Шоёни зикр аст, ки Ҷумњурии Тољикистон барои љалби сармояи хориљӣ дар арсаи иттилоърасонӣ шароити мусоид фароњам карда ва дар модаи 34 Қонуни Ҷумњурии Тољикистон «Дар бораи иттилоот» таъкид шуда, ки иттилооти айнии њуќуќи моликияти давлат, шахсони њуќуќї ва воќеї аст ва ин иттилоот метавонад истифода шавад ё ихтиёрдори айнии њуќуќи моликият бошад. Дар хусуси арзёбии иттилоот њамчун моликият ва мавриди муомилаи пулї ва молӣ ќарор гирифтани он низ дар модаи 35 ќонун омадааст, ки мањсулоти иттилоотӣ ва хидматрасонии иттилоотии шањрвандон ва ашхоси њуќуќие, ки ба фаъолият машѓуланд, метавонанд айнияти муносибатњои молӣ шаванд, ки тибќи ќонунгузории шањрвандї ва дигар ќонунњои љорӣ танзим мешаванд. Бинобарин, ба бовари нигорандаи маќола расонаи хабарӣ бояд дар бозори иттилоот пешќадам ва раќобатпазир бошад то аз ин манобеи сармоягузорӣ ба хубї истифода кунад ва бо љалби таблиѓ таваљљуњи муштариёнро ба худ маътуф намояд. Дар поён низ ин натиља њосил шудааст, ки бо таќозои замон ва раванди иќтисоди бозаргонї, матбуоти Тољикистон бояд равиши кори худро таѓйир дињанд. Таљрибаи давлатњои мутамаддин нишон додааст, ки фоида аз расонањои хабарӣ ва фановарии иттилоотӣ на танњо соњибони онњо, балки буљаи давлатро низ ѓанӣ мекунад.
در عصر حاضر خرید و فروش اخبار نوعی تعامل بسیار رایج محسوب میشود. در بازار اطلاعاتی تاجیکستان امکان تأسیس نشریه در مقایسه با رادیو و تلویزیون بیشتر است؛ چراکه اولاً تأسیس روزنامه با مبلغ نهچندان زیاد امکانپذیر است و ثانیاً تأسیس شرکتهای تلویزیونی چندان مورد توجه مدیا- ماگناتها (شرکتهای سرمایهگذار) نیست. شایان ذکر است که جمهوری تاجیکستان برای جلب سرمایة خارجی در عرصة اطلاعرسانی شرایط مساعد فراهم کرده و در مادة 34 قانون جمهوری تاجیکستان «دربارة اطلاعات» تأکید شده که اطلاعات عینی حقوقی مالکیت دولت، شخصان حقوقی و واقعی است و این اطلاعات میتواند استفاده شود یا اختیارداری عینی حقوق مالکیت باشد. درخصوص ارزیابی اطلاعات همچون مالکیت و مورد معاملۀ پولی و مالی قرار گرفتن آن نیز در مادة 35 قانون آمده است که محصولات اطلاعاتی و خدماترسانی اطلاعاتی شهروندان و اشخاص حقوقی که به فعالیتی مشغولاند، میتوانند عینیت مناسبتهای مالی شوند که طبق قانونگذاری شهروندی و دیگر قانونهای جاری تنظیم میشوند. بنابراین، به باور نگارندۀ مقاله رسانۀ خبری باید در بازار اطلاعات پیشقدم و رقابتپذیر باشد تا از این منابع سرمایهگذاری بهخوبی استفاده کند و با جلب تبلیغ، توجه مشتریان را به خود معطوف مماید. در پایان نیز این نتیجه حاصل شده است که با تقاضای زمان و روند اقتصاد بازرگانی، مطبوعات تاجیکستان باید روش کار خود را تغییر دهند. تجربة دولتهای متمدن نشان داده است که سود عاید از رسانههای خبری و فناوری اطلاعاتی نهتنها صاحبان آنها، بلکه بودجة دولت را نیز غنی میکند.
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی91820080301«Адиб»-и адибон«ادیبِ» ادیبان10310921595FAعطا همدماستادیارJournal Article20080331Бо Қарори Ҳукумати Ҷумњурии Тољикистон аввали апрели соли 1987 мелодӣ дар љавори шуъбањои бадеии нашриёти “Ирфон” ва “Маориф” нашриёти «Адиб» таъсис ёфт. Њадафи нашриёти «Адиб» бештар ќонеъ кардани талаб ва хост доираи васеи хонандагон ба чопи адабиёти бадеӣ барои бузургсолон ва кўдакон ва нављавонон буд. Дар солњои нахусти таъсиси нашриёти «Адиб», адибоне чун Бобо Ҳољї, Шариф Шараф, Абдуљалил Воситзода, Қутбӣ Киром, Мастон Шералї, Урун Кўњзод ва... ифои вазифа мекарданд. Акнун Сайидалї Маъмур, Юсуф Ањмадзода, Ҳољї Мурод, Зиё Абдуллоњ, Одина Мирак ва... фаъолият доранд. Нигоранда дар ин маќола нашриёти «Адиб»-ро аз љанбањои мухталиф мавриди баррасӣ ќарор дода ва ба баёни осоре, ки дар ин нашриёт ба табъ расида, пардохтааст. Вай мутазаккир шудааст, ки нашриёти «Адиб» дар тўли бист соли фаъолияташ беш аз њазор унвон китоб ва соири маводи чопиро бо шуморагони беш аз понздањ миллион нусха ба табъ расондааст. Шоёни зикр аст, ки кормандони нашриёти «Адиб» бар он мекўшанд, ки осори љавобгўйи талаботи давру замонро нашр кунанд, барои тањкими давлати Тољикистон сањмгузор бошанд ва дар комил кардани фазои иттилоотии кишвар наќши арзанда дошта бошанд.با قرار حکومت جمهوری تاجیکستان، اول آوریل سال 1987م در جوار شعبههای بدیعی نشریات <em>عرفان</em> و <em>معارف</em>، نشریات «ادیب» تأسیس یافت. هدف نشریات «ادیب» بیشتر قانع کردن طلب و خواست دایرة وسیع خوانندگان به چاپ ادبیات بدیعی برای بزرگسالان و کودکان و نوجوانان بود. در سالهای نخست تأسیس نشریات «ادیب»، ادیبانی چون باباحاجی، شریف شرف، عبدالجلیل واسطزاده، قطبی کرام، مستان شیرعلی، ارون کوهزاد و... ایفای وظیفه میکردند. اکنون سیدعلی مأمور، یوسف احمدزاده، حاجی مراد، ضیا عبدالله، آدینه میرک و... فعالیت دارند. نگارنده در این مقاله نشریات «ادیب» را از جنبههای مختلف مورد بررسی قرار داده و به بیان آثاری که در این نشریات به طبع رسیده، پرداخته است. وی متذکر شده است که نشریات «ادیب» در طول بیست سال فعالیتش بیش از یکهزار عنوان کتاب و سایر مواد چاپی را با شمارگان بیش از پانزده میلیون نسخه به طبع رسانده است. شایان ذکر است که کارمندان نشریات «ادیب» بر آن میکوشند که آثارِ جوابگوی طلبات دور و زمان را نشر کنند، برای تحکیم دولت تاجیکستان سهمگذار باشند و در کامل کردن فضای اطلاعاتی کشور نقش ارزنده داشته باشند.