رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Абўмањмуди Хуљандї ва судси фахрїابومحمود خجندی و سدس فخری71220691FAمنوچهر آرین (ضیا)استادیارJournal Article20070414Судси фахрӣ асбоби расадї аст, ки Абўмањмуди Хуљандї онро ба номи Фахруддавла сохтааст. Дар ин маќола дар бораи вижагињои судси фахрї ва нањваи ихтироъи ин васила аз сўи Хуљандї бо такя бар матолиби наќлшуда дар манобеъи гуногун, аз љумла «Тањдиду нињоёти-л-имкон»-и Берунии Хоразмї ва «Љомеъу-л-мабодї ва-л-ѓоёт»-и Абўалї Њасан ибни Марокашї бањс шудааст. Дар идомаи маќола низ бањсе дар бораи ќонуни њайат (шакли муѓнї) матрањ шудааст. Ончунон ки дар китоби «Маќолиди илми илоњия» омадааст, Хуљандї дар китобе, ки рољеъ ба ситорагони собит навишта буд, аз бурњоне ба номи ќонуни њайат, ки мутафовит бо бурњонњои дигар аст, истифода карда буд. Албатта, Берунии Хоразмї ихтироъи шакли муѓниро байни Абўнаср, Хуљандї ва Абулвафо машкук дониста ва бештар ин ихтироъро ба устоди худ Абўнаср мансуб кардааст. Нигорандаи ин маќола дар поён ба ин натиља расида, ки агар дар ихтироъи шакли муѓнї ё ќонуни њайат шак аст, ки Хуљандї нахустин бонии он бошад, дар сохти судси фахрї њељ тардиде нест, ки Хуљандї нахустин донишмандест, ки онро сохтааст.سدس فخری اسباب رصدی است که ابومحمود خجندی آن را بهنام فخرالدوله ساخته است. در این مقاله، دربارۀ ویژگیهای سدس فخری و نحوۀ اختراع این وسیله ازسوی خجندی با تکیه بر مطالب نقلشده در منابع گوناگون ازجمله<em> تحدید نهایات الامکان</em> بیرونی خوارزمی و <em>جامعالمبادی و الغایات</em> ابوعلی حسنبن مراکشی بحث شده است. در ادامۀ مقاله نیز بحثی دربارۀ قانون هیئت (شکل مغنی) مطرح شده است. آنچنانکه در کتاب <em>مقالید علم الهیه</em> آمده است، خجندی در کتابی که راجع به ستارگان ثابت نوشته بود، از برهانی بهنام قانون هیئت که متفاوت با برهانهای دیگر است، استفاده کرده بود. البته، بیرونی خوارزمی اختراع شکل مغنی را بین ابونصر، خجندی و ابوالوفا مشکوک دانسته و بیشتر این اختراع را به استاد خود، ابونصر، منسوب کرده است. نگارندۀ این مقاله در پایان به این نتیجه رسیده که اگر در اختراع شکل مغنی یا قانون هیئت شک است که خجندی نخستین بانی آن باشد، در ساخت سدس فخری هیچ تردیدی نیست که خجندی نخستین دانشمندی است که آن را ساخته است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Бонувони суханвари Хуљандبانوان سخنور خجند132620692FAموجوده ارواناوااستادیارJournal Article20070414Хуљанд шањрест маъруф дар сарзаминМовароуннањр, ки аз ќадим маркази илму адабу тамаддун будааст. Дар ин маќола ба бархе вижагињои шеърии бонувони сухансарои Хуљанд, ки намоёнгари љањонбинї, завќ, муњити иљтимої ва сабки нигориши онњост, пардохта шудааст. Аз миёни бонувони сухансарои Хуљанд метавон ба Мўниса Мањастии Хуљандї, Зебои Хуљандї, Фазилати Хуљандї ва Шарифабибї Ољизи Хуљандї ишора кард. Мўниса Мањастї аз шоирањои мумтози хуљандиюласл аст, ки дар рубоисрої басе чирадаст буд. Тахайюлоти бикр, сувари хаёли љаззоб, содагии забон ва мазомини ошиќона аз вижагињои барљастаи ашъори ўст. Зебои Хуљандї аз дигар бонувони сухансарои Хуљанд аст, ки бо вуљуди аз байн рафтани девони ашъораш намунањое аз ашъори ў дар баёзњо ва сафинањо сабт аст. Вай ба сабки хуросонї шеър месуруда ва мавзўи ѓазалёташ низ ѓолибан ошиќона будааст. Ќанбархони Хуљандї ва духтаронаш Муаззам ва Муаттар аз дигар шоирањои номдори мантиќаи Хуљанд њастанд, ки ба забони тољикї ва туркї шеър сурудаанд. Аз дигар шоирањои мантиќаи Хуљанд метавон ба Фазилат ва Шарифабибї Ољизи Хуљандї ишора кард. Дар ин маќола нигоранда пас аз муаррифии ин шоирон ва баррасии мазомин ва сабки шеърии онњо ба ин натиља расидааст, ки ин бонувони суханвар бештар дар ќолаби рубої ва ѓазал шеър сурудаанд. Муњимтарин мавзўъоти ашъори онњо ишќ, шикоят аз замон, толеъ ва таќдир ва таслим шудан ба ќазову ќадр аст. Забон ва услуби шеъри ин бонувони соњибзавќ содаву равону оммафањм аст.خجند شهری است معروف در سرزمین ماوراءالنهر که از قدیم مرکز علم و ادب و تمدن بوده است. در این مقاله، به برخی ویژگیهای شعری بانوان سخنسرای خجند که نمایانگر جهانبینی، ذوق، محیط اجتماعی و سبک نگارش آنهاست، پرداخته شده است. از میان بانوان سخنسرای خجند میتوان به مونسه مهستی خجندی، زیبای خجندی، فضیلت خجندی و شریفهبیبی عاجز خجندی اشاره کرد. مونسه مهستی از شاعرههای ممتاز خجندیالاصل است که در رباعیسرایی بسی چیرهدست بود. تخیلات بکر، صور خیال جذاب، سادگی زبان و مضامین عاشقانه از ویژگیهای برجستۀ اشعار اوست. زیبای خجندی از دیگر بانوان سخنسرای خجند است که باوجود ازبین رفتن دیوان اشعارش نمونههایی از اشعار او در بیاضها و سفینهها ثبت است. وی به سبک خراسانی شعر میسروده و موضع غزلیاتش نیز غالباً عاشقانه بوده است. قنبرخان خجندی و دخترانش معظم و معطرخان از دیگر شاعرههای نامدار منطقۀ خجند هستند که به زبان تاجیکی و ترکی شعر سرودهاند. از دیگر شاعرههای منطقۀ خجند میتوان به فضیلت و شریفهبیبی عاجز خجندی اشاره کرد. در این مقاله نگارنده پس از معرفی این شاعران و بررسی مضامین و سبک شعری آنها به این نتیجه رسیده است که این بانوان سخنور بیشتر در قالب رباعی و غزل شعر سرودهاند. مهمترین موضوعات اشعار آنها عشق، شکایت از زمان، طالع و تقدیر، و تسلیم شدن به قضا و قدر است. زبان و اسلوب شعر این بانوان صاحبذوق ساده و روان و عامهفهم است.
<strong> </strong>رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Пажўњиш дар љуѓрофиёи таърихии Хуљанд дар Эронپژوهش در جغرافیای تاریخی خجند در ایران273020706FAلقمان بایمتافاستادیارJournal Article20070415Хуљанд яке аз шањрњои куњан ва собиќадори Мовароуннањр аст, ки пажўњиш дар бораи масоили љуѓрофиёи таърихии он њамвора мавриди таваљљуњи пажўњишгарони эронї будааст. Дар ин маќола бархе аз пажўњишњои анљомшуда дар Эрон дар бораи љуѓрофиёи таърихии ин минтаќа муаррифї ва наќд шудааст. «Луѓатномаи Дењхудо» нахустин манбаест, ки маќолае људогонаро ба муаррифии Хуљанд ихтисос додааст. Њарчанд асоси манбаъшиносии таърихи Хуљанд дар “Луѓатнома” бисёр мухтасар аст, ќобилияти иттилоърсони он дар бораи таърих ва масоили љуѓрофиёии ин минтаќа дар муќоиса бо осори мушобењ бештар аст. Маќолаи «Хуљанд ва Хўќанд» таълифи Муњаммади Ќазвинї, ки бо њадафи ислоњи иштибоњи оќои Садри Њошимї дар таъйини љойгоњи љуѓрофиёии Хуљанд ба нигориш даромада, аз дигар осори муњимми таълифї дар бораи Хуљанд аст. Навиштањои Муњаммадљаводи Машкур дар бораи Хуљанд ва вилоёти њамљвори он, ки дар воќеъ бахши кўчаке аз китоби «Љуѓрофиёи таърихии Эрони бостон» аст, яке аз муњимтарин тањќиќот дар ин замина аст. Нигоранда дар ин маќола пас аз баррасии осори мазкур ба ин натиља расидааст, ки бо вуљуди адами иттилоъ муњаќќиќони эронї аз дастовардњои илми донишмандони Шўравї ва мухтасар будани тањќиќот ва таълифоти онњо дар заминаи таърих ва љуѓрофиёи таърихии Мовароуннањр ва Хуљанд, ошноии донишмандони тољик бо дастовардњои илмии муњаќќиќони эронї холї аз фоида нахоњад буд.خجند یکی از شهرهای کهن و سابقهدار ماوراءالنهر است که پژوهش دربارۀ مسائل جغرافیایی تاریخی آن همواره مورد توجه پژوهشگران ایرانی بوده است. در این مقاله برخی از پژوهشهای انجامشده در ایران دربارة جغرافیای تاریخی این منطقه معرفی و نقد شده است. <em>لغتنامۀ دهخدا</em> نخستین منبعی است که مقالهای جداگانه را به معرفی خجند اختصاص داده است. هرچند اساس منبعشناسی تاریخ خجند در <em>لغتنامه</em> بسیار مختصر است، قابلیت اطلاعرسانی آن دربارة تاریخ و مسائل جغرافیایی این منطقه در مقایسه با آثار مشابه بیشتر است. مقالۀ «خجند و خوقند» تألیف محمد قزوینی که با هدف اصلاح اشتباه آقای صدرهاشمی در تعیین جایگاه جغرافیایی خجند به نگارش درآمده، از دیگر آثار مهم تألیفی دربارۀ خجند است. نوشتههای محمدجواد مشکور دربارۀ خجند و ولایات همجوار آن که درواقع بخش کوچکی از کتاب <em>جغرافیای تاریخی ایران باستان </em>است، یکی از مهمترین تحقیقات در این زمینه است. نگارنده در این مقاله پس از بررسی آثار مذکور به این نتیجه رسیده است که باوجود عدم اطلاع محققان ایرانی از دستاوردهای علمی دانشمندان شوروی و مختصر بودن تحقیقات و تألیفات آنها در زمینۀ تاریخ و جغرافیای تاریخی ماوراءالنهر و خجند، آشنایی دانشمندان تاجیک با دستاوردهای علمی محققان ایرانی خالی از فایده نخواهد بود.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Фарзонаи суханفرزانۀ سخن314020707FAتوردیخان بردیاوااستادیارJournal Article20070415Фарзона Хољаева (Хуљандї) аз шоирањои машњур ва муосири Тољикистон аст, ки ашъори ў вирди забони мардум аст. Хољаева њамзамон бо растохези фикрї ва фарњангии мардуми тољик по ба арсаи сухан нињод. Дар ин маќола бархе аз вижагињои сабкї ва фикрии ашъори ин шоираи тољик бо зикри намунањое аз шеъри ў табйин ва баррасї шудааст. Афкори фалсафии бикр, баёни тавсифњои воќеъгароёна аз зиндагї, эътиќод ба ќудрати инсонї дар набарди хайр ва шар, баёни андеша ва аќлу хирад дар пероњани тахайюл ва эњсос, такя бар тамсил ва рамз дар баёни саргузашт ва гирифторињои инсонї ва... аз муњимтарин вижагињои шеъри Фарзона аст. Сурудањои шоирони муосири Эрон низ дар осори Фарзона бетасир набуда. Масалан, вай шеъре дар иќтифои Нодири Нодирпур сурудааст. Пайванди љањонбинии бостонии ориёї ва исломї, бозтоби боварњои фалсафї мисли вањдати вуљуд, инъикоси омўзањои Зардушт, Будо, Мавлавї ва таљаллии ишќи орифона аз дигар вижагињои боризи шеъри Фарзона аст, ки дар ин маќола баррасї шудааст.فرزانه خواجهاوا (خجندی) از شاعرههای مشهور و معاصر تاجیکستان است که اشعار او وردِ زبان مردم است. خواجهاوا همزمان با رستاخیز فکری و فرهنگی مردم تاجیک پا به عرصة سخن نهاد. در این مقاله، برخی از ویژگیهای سبکی و فکری اشعار این شاعرۀ تاجیک با ذکر نمونههایی از شعر او تبیین و بررسی شده است. افکار فلسفی بکر، بیان توصیفهای واقعگرایانه از زندگی، اعتقاد به قدرت انسانی در نبرد خیر و شر، بیان اندیشه و عقل و خرد در پیراهن تخیل و احساس، تکیه بر تمثیل و رمز در بیان سرگذشت و گرفتاریهای انسانی و... از مهمترین ویژگیهای شعر افسانه است. سرودههای شاعران معاصر ایران نیز در آثار فرزانه بیتأثیر نبوده؛ مثلاً وی شعری در اقتفای نادر نادرپور سروده است. پیوند جهانبینی باستانی آریایی و اسلامی، بازتاب باورهای فلسفی مثل وحدت وجود، انعکاس آموزههای زردتشت، بودا، مولوی، و تجلی عشق عارفانه از دیگر ویژگیهای بارز شعر فرزانه است که در این مقاله بررسی شده است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Вожањои куњан дар лањљаи Хуљандواژههای کهن در لهجۀ خجند415220708FAعبدالجمال حسنافاستادیارJournal Article20070415Баррасии лањљањои забонњои аќвоми мухталиф солњост, ки мавзўи тањќиќи уламои забоншинос ќарор дорад. Дар кишвари кунунии Тољикистон чандин гўиш вуљуд дорад, ки яке аз онњо гўиши мардуми Хуљанд аст. Ин гўиш тибќи баррасии муњаќќиќон мансуб ба шохаи Фарѓонаи ѓарбии гўишњои шимолї аст. Яке аз вижагињои умдаи ин гўиш вуљуди луѓот ва аносири забонии бисёр ќадимї аст, ки акнун дар забони меъёр мансух шудаанд, аммо дар гўиши мардуми ноњияи Хуљанд мањфуз мондаанд. Ин аносири луѓавии асил тањти шароити забонї ва фарозабонї бо гунаи куњани худ каме мутафовит љилва мекунанд. Дар ин маќола ба намунањое аз ин вожањои асили гўиши мардуми Хуљанд, мисли гармак, калпатра, дина, чима, бевї, ѓеша, ќоќ, ќанор, онанда, ўстар, љува, њўпоќ, сандуф, фарѓон, ќулоќ, ќашанг, њиќичоќ (њиќичиќ), дошта, шунидан ва усул ишора шуда ва сайри татаввури ин вожањо бо такя бар фарњангњои куњан шарњ додаву баррасї шудааст.بررسی لهجههای زبانهای اقوام مختلف سالهاست که موضوع تحقیق علمای زبانشناس قرار دارد. در کشور کنونی تاجیکستان، چندین گویش وجود دارد که یکی از آنها گویش مردم خجند است. این گویش طبق بررسی محققان منسوب به شاخۀ فرغانۀ غربی گویشهای شمالی است. یکی از ویژگیهای عمدۀ این گویش وجود لغات و عناصر زبانی بسیار قدیمی است که اکنون در زبان معیار منسوخ شدهاند؛ اما در گویش مردم ناحیۀ خجند محفوظ ماندهاند. این عناصر لغوی اصیل تحت شرایط زبانی و فرازبانی، با گونۀ کهن خود کمی متفاوت جلوه میکنند. در این مقاله، به نمونههایی از این واژههای اصیل گویشی مردم خجند مثل گرمک، کلپتره، دینه، چمه، بیوی، غیشه، قاق، قنار، آنینده، اوستر، جووه، هوپاق، سندوف، فرغان، قلاق، قشّنگ، هیقیچاق (هیقیچیق)، داشته، شنیدن، و اصول اشاره شده و سیر تطور این واژهها با تکیه بر فرهنگهای کهن شرح داده و بررسی شده است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Бўи љўи Мўлиён
(Баррасии андешањо ва орои иљтимої, сиёсї ва адабии Пайрав Сулаймонї, шоир тољик)بوی جوی مولیان (بررسی اندیشهها و آرای اجتماعی، سیاسی و ادبی پیرو سلیمانی، شاعر تاجیک)536820710FAاحسان شفیقیاستادیارJournal Article20070415Њарчанд бисёре аз суханпардозони Осиёи Миёна дар Иттињоди Ҷамоњири Шўравии собиќ ба далели сахтгирињои низоми њоким маљоли чандоне барои бурузи њувияти миллї ва таърихї надоштанд ва бештар истеъдодашонро сарфи тарвиљи мароми њизбї мекарданд, гоњ низ афроде пайдо мешуданд, ки дар даруни њизб ва дар миёни вобастатарин љараёнњои адабї ва фарњангї чашме ба гузашта ва њувияти хеш доштанд. Пайрав Сулаймонї аз љумлаи ин шоирони тољик аст, ки бо вуљуди вобастагї ба маромњои њизбї бо њазор риштаи номръї ва пинњон ба асолатњои худ мепайваст. Дар ин маќола баъд аз муаррифии мухтасари мутолиоти анљомшуда дар бораи ин шоир бањси муфассале дар бораи ашъори Сулаймонї, аз оѓоз то марњалаи камол ва пухтагї баён шудааст. Дар поён нигоранда ба ин натиља расида, ки Пайрав шоирест, ки шеъру њунари худро дар хидмати маќосид ва ањдофи сиёсї ва њизбї ќарор дод ва аз хилоли шиорњои њизбї ва сиёсї ба мадади табъи ваќќод ва зењни равшану нављўяш гоњ низ ба шеъри асилу инсонї ва ба иборати бењтар, шеъри ноб рўй овард. Дар ашъори иљтимої таъми талху газандаи танзи ин шоир ёдовари ашъори Ашрафуддини Њусайнї ва Фаррухии Яздї аст ва агар аљал муњлат медод ва шоир мароњили пухтагї ва камолро пушти сар мегузошт, ќатъан ќуллањои кашфношудае аз шеъри тољикро фатњ мекард.هرچند بسیاری از سخنپردازان آسیای میانه در اتحاد جماهیر شوروی سابق بهدلیل سختگیریهای نظام حاکم مجال چندانی برای بروز هویت ملی و تاریخی نداشتند و بیشتر استعدادشان را صرف ترویج مرام حزبی میکردند، گاه نیز افرادی پیدا میشدند که در درون حزب و در میان وابستهترین جریانهای ادبی و فرهنگی چشمی به گذشته و هویت خویش داشتند. پیرو سلیمانی ازجملۀ این شاعران تاجیک است که باوجود وابستگی به مرامهای حذبی، با هزار رشتۀ نامرئی و پنهان به اصالتهای خود میپیوست. در این مقاله، بعد از معرفی مختصر مطالعات انجامشده دربارۀ این شاعر، بحث مفصلی دربارة اشعار سلیمانی، از آغاز تا مرحلۀ کمال و پختگی، بیان شده است. در پایان، نگارنده به این نتیجه رسیده که پیرو شاعری است که شعر و هنر خود را در خدمت مقاصد و اهداف سیاسی و حزبی قرار داد و از خلال شعارهای حزبی و سیاسی بهمدد طبع وقّاد و ذهن روشن و نوجویش گاه نیز به شعر اصیل و انسانی و به عبارت بهتر، شعر ناب روی آورد. در اشعار اجتماعی، طعم تلخ و گزندۀ طنز این شاعر یادآور اشعار اشرفالدین حسینی و فرخی یزدی است و اگر اجل مهلت میداد و شاعر مراحل پختگی و کمال را پشت سر میگذاشت، قطعاً قلههای کشفناشدهای از شعر تاجیک را فتح میکرد.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Ќиёми офтобии шеър
Тааммуле дар шеъри Фарзонаи Хуљандїقیام آفتابی شعر تأملی در شعر فرزانه خجندی698220713FAمحمدعلی عجمیاستادیارJournal Article20070415Фарзонаи Хуљандї аз шоирањои њушманд, фарњехта ва андешавари тољик аст, ки аз зовияи андешањои пурбор ба зиндагї менигарад ва аз он илњом мегирад. Ў дар кори шеър аз ќабл барои мавзўъ тарњ намесозад, яъне шеърро ќолаб намебандад, балки шеър аввал дар ў мељўшад ва он гоњ ќолаб ё шакл мегирад. Дар ин маќола, зовияи нигоњ, латофати хаёл, нозукхиромии андеша, зебоии тасовир ва асолати шеъри ин шоираи тољик бо зикри намунањое аз ашъори ў баррасї шудааст. Шеъри Фарзона мутаассир аз воќеиятњои зиндагии муосир аст. Дар воќеъ шеъри ў њаќиќати як зиндагии воќеї дар пўшишњои зебо ва нозук аст. Мавзўи дигаре, ки ба ашъори ў љаззобияти хоссе медињад, сулуки рўњи инсонњост. Њадафи аслии Фарзона дар шеър баёни њамин матлаб, яъне тафсир ва тасвири сулуки рўњонии инсонњост. Ў бо нигоњи шоирони бузурге њамчун Мавлоно, Бедил, Саъдї, Њофиз ва... ба фалсафаи њастї менигарад. Забон, нигоњ, тасвир ва таркибсозї дар сохтори ашъори ў мутанаввеъ ва баён дар фазои шеърњояш бисёр равшан ва сода аст. Нигорандаи маќола дар паи баррасии ашъори ин шоири тољик аз назари ќолаб ва муњтаво ба ин натиља расидааст, ки Фарзона дар њавзаи шеъри форсї хатти андешаи хосси худро дорад, ки мањсули андўхтани таљориби ў дар шеър аст.فرزانه خجندی از شاعرههای هوشمند، فرهیخته و اندیشهور تاجیک است که از زاویۀ اندیشههای پربار به زندگی مینگرد و از آن الهام میگیرد. او در کار شعر، ازقبل برای موضوع طرح نمیسازد؛ یعنی شعر را قالب نمیبندد، بلکه شعر اول در او میجوشد و آنگاه قالب یا شکل میگیرد. در این مقاله، زاویۀ نگاه، لطافت خیال، نازکخرامی اندیشه، زیبایی تصاویر و اصالت شعر این شاعرۀ تاجیک با ذکر نمونههایی از اشعار او بررسی شده است. شعر فرزانه متأثر از واقعیتهای زندگی معاصر است. درواقع، شعر او حقیقت یک زندگی واقعی در پوششهای زیبا و نازک است. موضوع دیگری که به اشعار او جذابیت خاصی میدهد، سلوک روح انسانهاست. هدف اصلی فرزانه در شعر بیان همین مطلب یعنی تفسیر و تصویر سلوک روحانی انسانهاست. او با نگاه شاعران بزرگی همچون مولانا، بیدل، سعدی، حافظ و... به فلسفۀ هستی مینگرد. زبان، نگاه، تصویر و ترکیبسازی در ساختار اشعار او متنوع، و بیان در فضای شعرهایش بسیار روشن و ساده است. نگارندة مقاله درپی بررسی اشعار این شاعر تاجیک ازنظر قالب و محتوا به این نتیجه رسیده است که فرزانه در حوزۀ شعر فارسی، خط اندیشۀ خاص خود را دارد که محصول اندوختن تجارب او در شعر است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Оли Хуљанд дар Њиндآل خجند در هند839020717FAضمیره غفاراوا امیده غفاراوااستادیارJournal Article20070415Ин маќола бо њадафи муаррифии рисолаи «Оли Хуљанд», ки доктор Райњонхотун, донишманди њиндї ва устоди донишгоњи Дењлї дар соли 1989 м. ба таълифи он њиммат гумошт, ба нигориш даромадааст. Ин асар, ки аслан ба забони урду таълиф шуда буд, дар соли 2000 м. ба забони тољикї тарљума шуд, то хонандагони тољик низ битавонанд бо ин асари арзишманд ошно шаванд. Дар ин рисола муаллиф барои нахустин бор дар бораи њаёт ва фаъолияти илмї ва адабии намояндагони хонадони маърифатпарвари хуљандён маълумоти муфассал додааст. Ин китоб дар тањќиќи таърихи Оли Хуљанд, бавижа дар табйини замони зиндагї, рўзгор ва иртиботи онњо бо њаёти иљтимоии давраи Салљуќиён маълумоти комиле ба даст медињад. Дар фасли «Оли Хуљанд» муаллиф рољеъ ба ин хонадон гузоришњои муфассале ироа дода ва дар идома шаљараи хонадони хуљандёнро мураттаб сохта ва дар фаслњои мустаќил дар бораи њар як аз онњо маълумот додааст. Љой гирифтани ќасоиди мадњии шоироне чун Зањири Форёбї ва Љамолуддини Исфањонї дар ин рисола, ки саховат ва илмпарварии намояндагони ин хонадонро васф кардаанд, собит мекунад, ки Оли Хуљанд дар ташкили таърих ва адабиёти форсї эњтимоми зиёде ба харљ додаанд.این مقاله با هدف معرفی رسالۀ <em>آلخجند</em> که دکتر ریحانه خاتون، دانشمند هندی و استاد دانشگاه دهلی در سال ۱۹۸۹م به تألیف آن همت گماشت، بهنگارش درآمده است. این اثر که اصلاً به زبان اردو تألیف شده بود، در سال ۲۰۰۰م به زبان تاجیکی ترجمه شد تا خوانندگان تاجیک نیز بتوانند با این اثر ارزشمند آشنا شوند. در این رساله، مؤلف برای نخستین بار دربارۀ حیات و فعالیت علمی و ادبی نمایندگان خاندان معرفتپرور خجندیان معلومات مفصل داده است. این کتاب در تحقیق تاریخ آل خجند، بهویژه در تبیین زمان زندگی، روزگار و ارتباط آنها با حیات اجتماعی دورۀ سلجوقیان معلومات کاملی بهدست میدهد. در فصل «آل خجند» مؤلف راجع به این خاندان گزارشهای مفصلی ارائه داده و در ادامه، شجرۀ خاندان خجندیان را مرتب ساخته و در فصلهای مستقل دربارۀ هریک از آنها معلومات داده است. جای گرفتن قصاید مدح شاعرانی چون ظهیر فاریابی و جمالالدین اصفهانی در این رساله که سخاوت و علمپروری نمایندگان این خاندان را وصف کردهاند، ثابت میکند که آل خجند در تشکیل تاریخ و ادبیات فارسی اهتمام زیادی به خرج دادهاند.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Шайх Муслињуддин Бадеъуддини Нурїشیخ مصلحالدین بدیعالدین نوری9110220729FAحاجیحسین موسیزادهاستادیارJournal Article20070415Шайх Муслињуддин Бадеъуддини Нурї (525-619 ќ.) аз уламои сўфї ва шоиру мутафаккири барљастаи мантиќаи Хуљанд аст. Дар манобеъи таърихї ривоятњои гуногуне рољеъ ба шахсияти барљастаи ин шоири ориф зикр шуда, ки дар ин маќола ба яке аз ин ривоёт ишора шудааст. Њарчанд имрўз ин ривоятро бо андак таѓйирот дар бисёре аз тазкирањо метавон мушоњида кард, сањењ будани он барои њељ кас маълум нест. Аммо дар умќи ин ривоят њаќиќати инкорнопазире мањфуз аст ва он ин аст, ки Муслињуддин аз фазлу карами илоњї дар синни поин бањравар будааст. Дар хусуси мансуб будани Шайх Муслињуддин ба тасаввуф ва низ шоир будан ё набудани ў назарњои гуногуне вуљуд дорад, ки дар ин маќола ба бархе аз онњо ишора шудааст. Китоби «Хуљанднома»-и Орифхон Яњёзод ва маќолаи «Бозёфти пурќимат» навиштаи устод Рањим Љалил аз муњимтарин манобеъе њастанд, ки зимни ишора ба шахсияти ирфонии Шайх Муслињуддин ашъореро ба ў нисбат додаанд. Устод Садриддин Айнї низ дар китоби худ «Намунаи адабиёти тољик», дар шумори 112 нафар бењтарин шоирон ва адибони тољики садаи 10-12 м. Шайх Муслињуддинро зикр карда ва дар он аз осори ин шоири ориф як рубої овардааст. Маълумоти зикршуда дар ин манобеъ њокї аз он аст, ки Шайх Муслињуддин аз шоирони мутасаввифи мантиќаи Хуљанд буда ва маќбарааш низ таќрибан њаштсад сол пеш дар яке аз ќабристонњои бузурги ин шањр бино шудааст.شیخ مصلحالدین بدیعالدین نوری (۵۲۵-۶۱۹ق) از علمای صوفی و شاعر و متفکر برجستۀ منطقۀ خجند است. در منابع تاریخی، روایتهای گوناگونی راجع به شخصیت برجستۀ این شاعر عارف ذکر شده که در این مقاله به یکی از این روایات اشاره شده است. هرچند امروز این روایت را با اندک تغییرات در بسیاری از تذکرهها میتوان مشاهده کرد، صحیح بودن آن برای هیچکس معلوم نیست. اما در عمق این روایت حقیقتی انکارناپذیر محفوظ است و آن این است که مصلحالدین از فضل و کرم الهی در سن پایین بهرهور بوده است. درخصوص منسوب بودن شیخمصلحالدین به تصوف و نیز شاعر بودن یا نبودن او نظرهای گوناگونی وجود دارد که در این مقاله به برخی از آنها اشاره شده است. کتاب <em>خجندنامۀ</em> عارفخان یحییزاد و مقالۀ «بازیافت پرقیمت» نوشتۀ استاد رحیم جلیل از مهمترین منابعی هستند که ضمن اشاره به شخصیت عرفانی شیخمصلحالدین، اشعاری را به او نسبت دادهاند. استاد صدرالدین عینی نیز در کتاب خود، <em>نمونههای ادبیات تاجیک</em>، در شمار ۱۱۲ نفر بهترین شاعران و ادیبان تاجیک سدۀ ۱۰-۱۲م شیخمصلحالدین را ذکر کرده و در آن از آثار این شاعر عارف یک رباعی آورده است. معلومات ذکرشده در این منابع حاکی از آن است شیخمصلحالدین از شاعران متصوف منطقۀ خجند بوده و مقبرهاش نیز تقریباً هشتصد سال پیش در یکی از قبرستانهای بزرگ این شهر بنا شده است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Манзили Хоља Камол дар Хуљандمنزل خواجه کمال در خجند10311620731FAعبداللهجان میربابایفاستادیارJournal Article20070416Камолуддин Масъуди Хуљандї (1319-1320) аз зумраи суханварони бузургест, ки бо шеъри ноб ва љаззобаш дар дили њазорон мухлиси шеъру адаби форсии тољикї маскан гузидааст. Бо камоли таассуф, дар бораи шарњи њоли шоир иттилоъи зиёде дар даст нест. Аммо дар Хуљанд дар манобеъи таърихї ва дар бойгонии мамлакат дар бораи манзили шоир маълумоти фаровоне вуљуд дорад, ки гирд овардани онњо њоизи ањаммият аст. Ин маќола низ дар паи он аст, ки иттилооте аз манзили хоља ба даст дињад. Дар ибтидои солњои сохти шўравї манзили шоир номи «Аптечная» гирифт. Аммо хуљандён ин гузарро бо номи аслияш «Хоља Камол» ёд мекарданд. Эњтимол меравад, ки гузари Хоља Камол, манзили шоир дар байни садаи чањордањум ва ибтидои садаи понздањум дар атрофи ќадамљои ў эъмор шуда бошад. Нахустин манобеъи бойгонї дар бораи манзили шоир бо солњои њафтоди асри нуздањум мусодифанд. Дар бойгонии А. Кун омадааст, ки дар мањалли Хоља Камол 63 хонавор иќомат доранд. Бар асоси маълумоти омории сол 1929 м. дар мањаллаи Хоља Камол 158 нафар ва бар асоси маълумоти омории соли 1931 м. 402 нафар иќомат доштанд. Дар маълумотномаи соли 1870 м. омадааст, ки дар мадрасаи Хоља Камол њашт то нуњ талаба касби илм мекарданд. Ба ќадамљои мазори шайх низ дар санадњои бойгонї ба такрор ишора шудааст. Аз љумла дар як санади марбут ба соли 1905 м. омадааст, ки дар мазор шаш нафар шайх адои хидмат мекунанд. Бахши баъдии ин маќола дар боби мазори Шайх Бурњонуддини Ќилич аст. Шайх Бурњонуддин, ки байни мардуми Хуљанд ба «Бурњони Ќилич» маъруф аст, аз шахсиятњои номдори водии Фарѓона аст. Нигоранда зимни баёни иттилооти мабсуте рољеъ ба мазори шайх, шарњи њоли муфассале аз вай низ овардааст.کمالالدین مسعود خجندی (ت. ۱۳۱۹-۱۳۲۰) از زمرۀ سخنوران بزرگی است که با شعر ناب و جذابش در دل هزاران مخلص شعر و ادب فارسی تاجیکی مسکن گزیده است. با کمال تأسف، دربارۀ شرححال شاعر اطلاع زیادی در دست نیست؛ اما در خجند در منابع تاریخی و در بایگانی مملکت دربارة منزل شاعر معلومات فراوانی وجود دارد که گرد آوردن آنها حائز اهمیت است. این مقاله نیز درپی آن است که اطلاعاتی از منزل خواجه بهدست دهد. در ابتدای سالهای ساخت شوروی، منزل شاعر نام «آپتیچنایا» گرفت؛ اما خجندیان این گذر را با نام اصلیاش، «خواجه کمال»، یاد میکردند. احتمال میرود که گذر خواجه کمال، منزل شاعر در بین سدۀ چهاردهم و ابتدای سدۀ پانزدهم در اطراف قدمجای اعمار شده باشد. نخستین منابع بایگانی دربارة منزل شاعر با سالهای هفتاد عصر نوزدهم مصادفاند. در بایگانی آ. کن آمده است که در محل خواجه کمال ۶۳ خانوار اقامت دارند. براساس معلومات آماری سال ۱۹۲۹م در محلۀ خواجه کمال ۱۵۸ نفر و براساس معلومات آماری سال ۱۹۳۱م، ۴۰۲ نفر اقامت داشتند. در معلوماتنامۀ سال ۱۸۷۰م آمده است که در مدرسۀ خواجه کمال هشت تا نه طلبه کسب علم میکردند. به قدمجای مزار شیخ نیز در سندهای بایگانی بهتکرار اشاره شده است؛ ازجمله در یک سند مربوط به سال ۱۹۰۵م آمده است که در مزار شش نفر شیخ ادای خدمت میکنند. بخش بعدی این مقاله درباب مزار شیخبرهانالدین قلیچ است. شیخبرهانالدین که بین مردم خجند به «برهان قلیچ» معروف است، از شخصیتهای نامدار وادی فرغانه است. نگارنده ضمن بیان اطلاعات مبسوطی راجع به مزار شیخ، شرححال مفصلی از وی نیز آورده است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Нигоње ба зиндагинома, осор ва афкори ирфонии Соъинуддини Хуљандїنگاهی به زندگینامه، آثار و افکار عرفانی صائنالدین خجندی11713220741FAصدرالدین میرزایفاستادیارJournal Article20070416<strong> </strong>
Тибќи ахбор ва асноди таърихї ва адабї Оли Хуљанд дар асри салољиќа аз Хуљанд ба Исфањон муњољират карда ва муддати се ќарн ашхоси донишпарвари он дар тарвиљ ва интишори забон ва адаби форсї наќши инкорнопазире доштаанд. Яке аз шахсиятњои маъруфи ин хонадон Соъинуддини Хуљандї аст. Вай аз донишмандони шањири авохири садаи чањордањум ва нимаи аввали садаи понздањум ва аз чењрањои тобноки илму фарњанги тољик аст. Ин маќола ба дунболи он аст, ки шарњи мухтасаре аз зиндагї, осор ва афкори ирфонии ин мутафаккири бузург ба даст дињад. Нависандагони тарљумаи ањвол ва тазкирањо рољеъ ба таърихи вилодати Соъинуддин чизе нагуфтаанд. Аммо бо истинод ба гуфтаи худи ў дар рисолаи «Нафсату-л-масдур» санаи вилодаташ эњтимолан бояд 770 ќ. буда бошад. Дар бораи соли вафоти ў низ назарот мухталиф аст. Бар мабнои андешањои адабпажўњон метавон гуфт, ки Хуљандї њудуди солњои 835-836 ќ. ба сўи љањони боќї шитофтааст. Аз Соъинуддин осори мутааддиде ба арабї ва форсї боќї монда, ки дар ин маќола батафсил муаррифї шудааст. Дар идома нигоранда бо ишора ба ин ки соњати шеъри Соъинуддин ба андозаи насри ў мавриди таваљљуњ ќарор нагирифта, барои ошноии хонандагон бо сабки баён ва вижагињои забони шеъри ў чанд байти форсї ва арабии ўро ба њайси намуна овардаву баррасї кардааст. Нуктаи дархури таваљљуњи дигар дар бораи Соъинуддин маќоми илмї ва маънавии ўст. Вай дар њавзаи ирфон дорои ёздањ рисола ба форсї ва тозї аст. Дар бахши поёнии ин маќола афкори ирфонии Соъинуддин батафсил баррасї шудааст.
طبق اخبار و اسناد تاریخی و ادبی، آل خجند در عصر سلاجقه از خجند به اصفهان مهاجرت کرده و مدت سه قرن، اشخاص دانشپرور آن در ترویج و انتشار زبان و ادب فارسی نقش انکارناپذیری داشتهاند. یکی از شخصیتهای معروف این خاندان، صائنالدین خجندی است. وی از دانشمندان شهیر اواخر سدۀ چهاردهم و نیمۀ اول سدۀ پانزدهم و از چهرههای تابناک علم و فرهنگ تاجیکستان است. این مقاله بهدنبال آن است که شرح مختصری از زندگی، آثار و افکار عرفانی این متفکر بزرگ بهدست دهد. نویسندگان ترجمۀ احوال و تذکرهها راجع به تاریخ ولادت صائنالدین چیزی نگفتهاند؛ اما با استناد به گفتۀ خود او در رسالۀ <em>نفثهالمصدور</em> سنۀ ولادتش احتمالاً باید ۷۷۰ق بوده باشد. دربارۀ سال وفات او نیز نظرات مختلف است. برمبنای اندیشههای ادبپژوهان میتوان گفت که خجندی حدود سالهای ۸۳۵-۸۳۶ق بهسوی جهان باقی شتافته است. از صائنالدین آثار متعددی به عربی و فارسی باقی مانده که در این مقاله بهتفصیل معرفی شده است. در ادامه، نگارنده با اشاره به اینکه ساحت شعر صائنالدین بهاندازۀ نثر او مورد توجه قرار نگرفته، برای آشنایی خوانندگان با سبک بیان و ویژگیهای زبان شعر او، چند بیت فارسی و عربی او را بهحیث نمونه آورده و بررسی کرده است. نکتۀ درخور توجه دیگر دربارۀ صائنالدین، مقام علمی و معنوی اوست. وی در حوزۀ عرفان دارای یازده رساله به فارسی و تازی است. در بخش پایانی این مقاله افکار عرفانی صائنالدین بهتفصیل بررسی شده است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Васфи Хуљанд ва хуљандиён дар шеъри форсїوصف خجند و خجندیان در شعر فارسی13314620742FAعبدالمنان نصرالدین خجندیاستادیارJournal Article20070416Хуљанд аз марокизи муњимми адабї ва фарњангии форсизабонони Осиёи Марказї, яъне Тољикистон мањсуб мешавад ва бисёре аз шуарои бузурги адабиёти форсї, мисли Саъдї, Њофиз, Зањири Форёбї ва... бо ин шањр ва ањолии он иртиботи ќавї доштаанд. Дар давраи Салљуќиён рањбарии илмї ва мазњабии Исфањон дар ихтиёри Оли Хуљанд гузошта шуд ва ин мавзўъ сабаби нуфузу эътибори фузалои Хуљанд дар шањрњое мисли Исфањон, Рай, Нишопур ва... гардид. Аз њамин рў бисёре аз сухансароёни номвари адаби форсї ба ин мањофил рўй оварданд ва бо руасои хуљандї дўстї ва маваддат барќарор карданд. Љамолуддини Абдурраззоќи Исфањонї, Камолуддини Исфањонї, Хоќонии Шарвонї, Сайфуддини Исафрангї, Рафеъуддини Лунбонї, Зањири Форёбї ва Асируддини Ахсикатї аз љумлаи шуарое њастанд, ки бо хонадони хуљандї дўстї ва њамкорї доштаанд. Дар ин маќола дар бораи шаклгирї ва нањваи иртиботи ин шоирон бо Оли Хуљанд бо такя бар матолиби наќлшуда дар манобеъи гуногун батафсил сухан рафтааст.
خجند از مراکز مهم ادبی و فرهنگی فارسیزبانان آسیای مرکزی، یعنی تاجیکستان محسوب میشود و بسیاری از شعرای بزرگ ادبیات فارسی مثل سعدی، حافظ، ظهیر فاریابی و... با این شهر و اهالی آن ارتباط قوی داشتند. در دورۀ سلجوقیان، رهبری علمی و مذهبی اصفهان در اختیار آل خجند گذاشته شد و این موضوع سبب نفوذ و اعتبار فضلای خجند در شهرهایی مثل اصفهان، ری، نیشابور و... گردید. ازهمینرو، بسیاری از سخنسرایان نامور ادب فارسی به این محافل روی آوردند و با رؤسای خجندی دوستی و مودت برقرار کردند. جمالالدین عبدالرزاق اصفهانی، کمالالدین اصفهانی، خاقانی شروانی، سیفالدین اسفرنگی، رفیعالدین لبنانی، ظهیر فاریابی و اثیرالدین اخسیکتی ازجمله شعرایی هستند که با خاندان خجندی دوستی و همکاری داشتهاند. در این مقاله، دربارة شکلگیری و نحوۀ ارتباط این شاعران با آل خجند با تکیه بر مطالب نقلشده در منابع گوناگون بهتفصیل سخن رفته است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Мазомину луѓот ва таъбироти ќуръонї дар ашъори Камоли Хуљандїمضامین و لغات و تعبیرات قرآنی در اشعار کمال خجندی14716820743FAفخرالدین نصرالدینافاستادیارJournal Article20070416Камоли Хуљандї, аз суханварон ва урафои олиќадр ќарн њаштум њиљрї, яке аз бузургмардонест, ки аз оёту мазомин ќуръонї дар ашъори хеш бисёр бањра бурдааст. Дар ин маќола бозтоби матолиби ќуръонии Хоља Камол зайли чањор бахш мавриди тањќиќу баррасї ќарор гирифтааст, ки иборатанд аз: 1. Асмо, сувар ва оёти ќуръонї; 2. Талмењ ба достонњои ќуръонї; 3. Таљаллии мазомин ќуръонї; 4. Иќтибосоти ќуръонї. Дар бахши аввал абёте, ки номи сурањо ва ояњои ќуръонї ба сароњат дар онњо омада, зикр шудааст. Дар бахши дувум талмењ ба достонњои ќуръонї бо тартиби таърихї ба ду сурат–талмењ ба достонњои анбиё ва талмењ ба дигар достонњои ќуръонї тавзењ дода шудаву шоњидмсолњои онњо оварда шудааст. Дар бахши севум таъсири мазомини ќуръонї дар ашъори Хоља Камол баррасї шуда ва абёте, ки ин мазомин дар онњо бозтоб ёфта, баён шудааст. Дар бахши чањорум низ, ки марбут ба иќтибосњои ќуръонист, абёте, ки ишора ба иборатњои ќуръонї доранд, муаррифї шудаанд. Илњомоти Шайх Камол, ки иборат аз 73 сура ва беш аз 250 ояи муборакаи Ќуръон њастанд, гўёи он аст, ки вай аз донандагон ва мўнисони њаќиќии Ќуръон буда ва бо пайвастан ба сарчашмаи сармадии ањли маънї мазомини амиќу олиро дар зулоли оёти ин китоби осмонї ба назм даровардааст.کمال خجندی، از سخنوران و عرفای عالیقدر قرن هشتم هجری، یکی از بزرگمردانی است که از آیات و مضامین قرآنی در اشعار خویش بسیار بهره برده است. در این مقاله، بازتاب مطالب قرآنی خواجه کمال ذیل چهار بخش مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است که عبارتاند از: ۱. اسماء، سُوَر و آیات قرآنی؛ ۲. تلمیح به داستانهای قرآنی؛ ۳. تجلی مضامین قرآنی؛ ۴. اقتباسات قرآنی. در بخش اول ابیاتی که نام سورهها و آیههای قرآنی بهصراحت در آنها آمده، ذکر شده است. در بخش دوم تلمیح به داستانهای قرآنی با ترتیب تاریخی به دو صورت تلمیح به داستانهای انبیا و تلمیح به دیگر داستانهای قرآنی، توضیح داده شده و شاهدمثالهای آنها آورده شده است. در بخش سوم تأثیر مضامین قرآنی در اشعار خواجه کمال بررسی شده و ابیاتی که این مضامین در آنها بازتاب یافته، بیان شده است. در بخش چهارم نیز که مربوط به اقتباسهای قرآنی است، ابیاتی که اشاره به عبارتهای قرآنی دارند، معرفی شدهاند. الهامات شیخ کمال که عبارت از ۷۳ سوره و بیش از ۲۵۰ آیۀ مبارکۀ قرآن هستند، گویای آن است که وی از دانندگان و مونسان حقیقی قرآن بوده و با پیوستن به سرچشمۀ سرمدی اهل معنی، مضامین عمیق و عالی را در زلال آیات این کتاب آسمانی به نظم درآورده است.رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستانرودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی81420070301Адибон ва суханварони Хуљандادیبان و سخنوران خجند16917220745FAنورعلی نورزاداستادیارJournal Article20070416<strong> </strong>
То солњои ахир тањќиќу пажўњиш дар адабиёти Хуљанд ва намояндагони барљастаи он ѓолибан ба таври мустаќил анљом мешуд ва аз сўи дигар, бештари ин пажўњишњо мањдуд ба зиндагї ва осори тане чанд аз онњо мисли Камоли Хуљандї, корномањои адабии Оли Хуљанд ва силсилашуарои ќарн нуздањуми мелодї буд ва аз њамин рў наметавонист ниёзњои хонандаи тољикро дар заминаи шуарои њавзаи Хуљанд бартараф кунад. Хушбахтона, таълифи «Тазкираи шуарои Хуљанд» ба њиммати профессор Абдулманнони Насриддин тавонист ин халоро то њудуде пур кунад. Дар ин тазкира муаллиф тибќи шевањои хосси тазкиранависї нахуст шарњи њоли суханварон ва баъд намунањои ашъори онњоро зикр кардааст. Аз муњимтарин арзишњои илмии ин тазкира ин аст, ки матолибе, ки дар бораи намояндагони адабиёти ин њавза дар манобеъи аслї ва таърихї омадааст, бо равиши тањлил ва баррасињои илмї наќл мешавад. Шеваи наќду баррасї, ки аз вижагињои муњимми тазкиранигорист, дар равиши кори Абдулманнон Насриддин низ идома ёфтааст. Гоње низ наќду назари тазкиранависони дигар бар сабили санад оварда шуда, ки ин амр низ бар таќвияти љанбањои интиќодии тазкира наќши муассир доштааст. Бар хилофи бештари тазкирањо, ки бар асоси њуруфи алифбо тадвин шудаанд, муаллифи ин тазкира меъёри таърихиро авлавият дода ва шуароро бар мабнои замони зиндагї дастабандї кардааст. Таваљљуњ ба осори марљаъи мавриди истифода дар таълифи ин тазкира нишон медињад, ки муаллиф барои тадвини он мутолиоти густарда анљом додааст. Вай дар канори омўзиши тазкирањо, осори таърихї ва пажўњишї тавонистааст аз маводи беш аз бист нусхаи хаттї ва чопии баёзи шуаро истифода кунад, ки ин мавзўъ низ ба навбаи худ аз мазиятњои бузурги ин тазкира аст.تا سالهای اخیر، تحقیق و پژوهش در ادبیات خجند و نمایندگان برجستۀ آن غالباً بهطور مستقل انجام میشد و از سوی دیگر، بیشتر این پژوهشها محدود به زندگی و آثار تنی چند از آنها مثل کمال خجندی، کارنامههای ادبی آل خجند و سلسلهشعرای قرن نوزدهم میلادی بود و ازهمینرو نمیتوانست نیازهای خوانندۀ تاجیک را درزمینۀ شعرای حوزۀ خجند برطرف کند. خوشبختانه، تألیف <em>تذکرۀ شعرای خجند </em>به همت پرفسور عبدالمنان نصرالدین توانست این خلأ را تاحدودی پر کند. در این تذکره، مؤلف طبق شیوههای خاص تذکرهنویسی نخست شرححال سخنوران و بعد نمونههای اشعار آنها را ذکر کرده است. از مهمترین ارزشهای علمی این تذکره این است که مطالبی که دربارۀ نمایندگان ادبیات این حوزه در منابع اصلی و تاریخی آمده است، با روش تحلیل و بررسیهای علمی نقل میشود. شیوۀ نقد و بررسی که از ویژگیهای مهم تذکرهنگاری است، در روش کار عبدالمنان نیز ادامه یافته است. گاهی نیز نقد و نظر تذکرهنویسان دیگر بر سبیل سند آورده شده که این امر نیز بر تقویت جنبههای انتقادی تذکره نقش مؤثر داشته است. برخلاف بیشتر تذکرهها که براساس حروف الفبا تدوین شدهاند، مؤلف این تذکره معیار تاریخی را اولویت داده و شعرا را برمبنای زمان زندگی دستهبندی کرده است. توجه به آثار مرجع مورد استفاده در تألیف این تذکره نشان میدهد که مؤلف برای تدوین آن مطالعات گسترده انجام داده است. وی در کنار آمیزش تذکرهها، آثار تاریخی و پژوهشی توانسته است از مواد بیش از بیست نسخۀ خطی و چاپی بیاض شعرا استفاده کند که این موضوع نیز بهنوبۀ خود از مزیتهای بزرگ این تذکره است.