رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
نگاهی به کلیات حاجحسین گنگورتی
7
10
FA
سلیمان
انوری
استادیار
حاجحسین گنگورتی از برجستهترین شاعران صوفی و عارف اواخر سدۀ نوزدهم و اوایل سدۀ بیستم منطقۀ ختلان (واقع در تاجیکستان) بهشمار میرود. این مقاله برآن است تااندازهای به معرفی و شناساندن این شاعر تاجیکی بپردازد. ابیات و اشعار این شاعر نشان میدهد که وی از علوم دورههای قدیم باخبر بوده است. این دانشمند شاعر با رعایت دستور سنتی واژهسازی، واژههایی ساخته که ارزش اشعار وی را دوچندان کرده است. گنگورتی همچنین در اشعار خود از ترکیبات جالب و مؤثری استفاده کرده است که تعبیرهای مجازی شعر شاعر محسوب میشوند. نگارنده در جمعبندی به این نتیجه رسیده است که اشعار حاجحسین کنگورتی از ویژگیهایی برخوردار است که بررسی و تحلیل آنها در این مقطع زمانی در رشد و بالندگی زبان تاجیکی، بهعنوان زبانی ملی، مفید واقع خواهد شد.
حاجحسین گنگورتی,شاعر صوفی,واژهسازی
https://www.rudakijournal.ir/article_20205.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20205_68917bc99d0c4459f81b06a83438b373.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
ادبیات معاصر کولاب
1
24
FA
جورهخان
بقازاده
استادیار
کولاب یکی از شهرهای باستانی کشور تاجیکستان است که در طی قرن های گذشته خاستگاه شخصیتهای بزرگ علمی، فرهنگی و ادبی بوده است. در چند دهۀ اخیر نیز از این منطقه شاعران و نویسندگان جوان وارد عرصۀ ادبیات شدهاند. این ادیبان پروردۀ زمان استقلال بعد از فروپاشی شوروی هستند؛ بدین سبب موضوع و مسئلههای موردتصویر ایجادیات این ادیبان با جریانهایی که در کشور صاحب استقلال تاجیکستان رخ میدهد، بهشدت در ارتباط است. نگارندة مقاله راجع به آثار دو نویسندۀ توانا، عبدالحمید صمد و سیف رحیم- که جزء همین دسته از ادیبان معاصرند و هر اثر تازۀ آنها حادثهای ادبی در ادبیات تاجیک بهشمار میرود- به بیان عقیده پرداخته است. وی معتقد است نوعهای حکایت و قصه در نثر تاجیک از بسیاری جهات به آثار این دو نویسنده وابسته است. از سویی دیگر سبک نگارش این دو نویسنده با همدیگر متفاوت است. سبک عبدالحمید صمد آمیختۀ تصویرهای روانی و انتزاعی است و محتوای تصویرهای سیف رحیم را رمز و تمثیل تشکیل میدهد. نگارنده بر این باور است که عبدالحمید صمد هنر والایی دارد که سرنوشت قهرمانان گوناگونخصلت را بهغایت معتمد و مؤثر به قلم میدهد و در آفریدههای او تقدیر آدمیان و حادثههای ناگهانی و پیچیده، روشن و واضح بههم آمدهاند. از دیگر سو درمورد سیف رحیم به این جمعبندی رسیده که در جهانبینی او شخصیت انسان دو جنبه دارد: در یک جنبه انسان تقدیرش را خودش تعیین و راه زندگیاش را خودش معین میکند، یعنی تقدیرساز است؛ و در جنبۀ دیگر انسان در عمل و رفتار خود آزاد نیست، بلکه مطیع قوانین، نوشتۀ پیرامون، انسانها یا ساختار اجتماعی است. از مطالعۀ آثار سیف رحیم میتوان چنین نتیجه گرفت که اثرهای نویسنده در هیچ قالب معمولیای نمیگنجد.
کولاب,ادیبان معاصر,عبدالحمید صمد,سیف رحیم
https://www.rudakijournal.ir/article_20209.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20209_3773aa73958a389cf039d46a2eb9e60a.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
فلکریز و فلکخیز است کولاب
25
28
FA
جمعهخان
تیمورزاده
استادیار
«فلک» سرود مردمی ختلانیان منطقۀ کولاب است که با نامهای «رازهای عرفانه»، «ندای ملکوت»، «راز و نیاز»، «فراق یوسف»، «شور قیامت»، «فریاد دوریها» و «آوای شوریدهها» مشهور جهانیان شده است. بعدها این سرودۀ عارفانه بهنام «سرودۀ عارفان بلخی» مشهور میشود. «فلک» اصلاً محصول تفکر شعرای صوفیطبع و از رازهای ملکوتی آنها در مراقبت از نفس و ارتباط روحانی با خالق ازلی بوده است. آغازگر بزم فلک، نظم و نظام عارفانه و لحن برا و عاشقانه و صدای «یاهو» گفتن صوفیان بود و اساساً «سرودۀ فلک» ترانۀ عارفانه بوده که هرکسی نمیتوانسته است به عمق آن فرورود و بیشتر شنوندگان آن را شاگردان مکتبهای حرفهای و استادان تشکیل میدادند. چکندوزی کولابی نیز مطابق برخی از منابع تاریخی بسیار قدیمی، نمادی از سرودهای فلک است. نگارنده معتقد است که مکتب فلکسرایان ختلان قدیم تا به امروز درحال رشد و ترقی بوده و ختلانیان این امانت را از گذشتگان خویش در طول قرنها به میراث گرفته و ارج نهاده و نگاه داشتهاند و بر این باور است که کولاب باستانی فلکریز و فلکخیز است و شناخت بیشتر این منطقۀ باستانی از این نظر نیازمند پژوهشهای بیشتری است.
فلک,کولاب,سرود عارفانه
https://www.rudakijournal.ir/article_20210.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20210_dd78b193d4242420b4088da52af4641a.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
نگاهی به آثار تاریخی و فرهنگی ختلان
29
32
FA
قهار
رسولیان
استادیار
سرزمین ختلان در طول تاریخ از شهرها و آبادیهایی ازقبیل مُنک، هُلبوک، ِبک، پَرغَر و... متشکل بوده است که در طول زمان و بر اثر حوادث روزگار بیشتر این شهرها از بین رفتهاند؛ اما برخی آثار باقیمانده از این شهرها طی حفریات باستانشناسان کشف شدهاند. در این مقاله این آثار تاریخی کشفشده به چهار دسته تقسیم شدهاند: 1. آثار باستانی؛ 2. آثار تاریخی؛ 3. آثار معماری؛ 4. آثار زیارتی. در میان این آثار باستانی و تاریخی شهر و شهرکهای هلبوک، صیاد، سَکسَناخور، زال زرد، کفترخانه، مُنْک، پوشن و مؤمنآباد دارای اهمیت ویژه هستند. در این مقاله همچنین در میان آثار معماری این سرزمین، از مقبرههای میرسیدعلی همدانی، داملا اکرام، یارمحمد ولی، شاه خاموش، مولانا تاجالدین، حضرت سلطان، و چند تن از بزرگان دیگر که افتخار ختلانزمین و کل تاجیکستاناند، نام برده شده است و ازجمله آثار زیارتی که تا به امروز کشف شدهاند، نیز به قورغان و مسکنگاه مکان مار، مقبرۀ امام جعفر صادق (ع) در ناحیه شورآباد ختلان و چند مورد دیگر اشاره شده است.
ختلان,آثار باستانی,آثار تاریخی,آثار معماری,آثار زیارتی
https://www.rudakijournal.ir/article_20211.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20211_7e21d7e51e69e879c1b5c53b3bab828e.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
پیرامون افسانههای مردم کولاب
33
40
FA
روشن
رحمانی
استادیار
افسانهها بهطور کلی در زندگی و ادبیات هر قوم و ملتی دارای اهمیت و شایستۀ مطالعه است. در کولاب و منطقههای دیگر سرزمین ختلان نیز افسانه دارای جایگاه ویژهای بوده و توجه محققان را بهمنظور گردآوری فولکلور مردم این منطقه برانگیخته است. نگارندۀ این مقاله نیز چند سالی است که به گردآوری مواد فولکلوری مشغول بوده و در طی سالها تحقیق و براساس دیدهها و پرسشها به این نتایج دست یافته است: 1. افسانه همچنان بین مردم کولاب معمول است؛ 2. در بین افرادی که سی تا پنجاه سال دارند، دانندگان افسانه وجود دارد؛ 3. در بین اشخاصی که بین هجده تا سی سال دارند، افراد خیلی کمی افسانه میدانند و توجه کمتری به شنیدن و نقل آن دارند؛ 4. در بین خردسالان و جوانانی که از چهار تا پانزده سال دارند، ادامه داشتن سنت افسانهگویی را میتوان مشاهده کرد. البته، این نتایج براساس دیدهها، شنیدهها و پرسشهای سالهای گوناگون فقط یک نفر صورت گرفته است و برای رسیدن به نتایج صحیح کارهای میدانی دقیق لازم است و مهمترین این کارها پیش از همه ثبت کردن افسانههاست؛ بهطوری که اگر این متنهای افسانهای در ویدئو ثبت شود، برای پژوهندگان مواد علمی ارزندهای بهجای خواهد ماند.
افسانه,کولاب,فولکلور
https://www.rudakijournal.ir/article_20212.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20212_37fae4456c245b75d0ed53aebd1eb2eb.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
تاریخ سیاسی ختلان در ظفرنامه شرفالدین علی یزدی
41
56
FA
عبدالولی
شریفزاده (شریفاف)
استادیار
آثار تاریخی- ادبی که از قرون گذشته برجای ماندهاند، توانستهاند تا اندازهای شرایط و اوضاع سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی دورۀ خویش را بیان کنند.<em> ظفرنامه</em> شرفالدین علی یزدی نیز نمونهای از بهترین اثرهای تاریخی بهشمار میرود که بین سالهای 1419-1424م براساس اسناد رسمی درباری و نقل همصفان تیمور لنگ نگاشته شده و در آن به وقایع سیاسی، حاکمان و واحدهای معموری و جغرافی ختلان که یکی از ولایتهای مهم و استراتژیک ماوراءالنهر محسوب میشود، پرداخته شده است. شرفالدین علی یزدی در این اثر دبارۀ جزئیات و نیز راجع به وضعیت عمومی ماوراءالنهر دورۀ تیموریان اخباری مهم ارائه میکند. بدین ترتیب بهنظر میآید که <em>ظفرنامه </em>در تحقیق تاریخ سیاسی و جغرافیایی ختلان سدۀ چهاردهم میلادی و همچنین تکمیل پژوهش کتیبۀ سنگ قبر امیرمحمد برلاس در شهر کولاب منبعی مهم بهشمار میرود که در آن مراکز مهم و استراتژیک ختلان- مُنْک، سالِ سرای، وخش، آقسرای، دشت کُلَک (دَنْقَره امروزه) و بلجوان ذکر شدهاند.
ختلان,ظفرنامه,شرفالدین علی یزدی
https://www.rudakijournal.ir/article_20213.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20213_b3b979149ad1a082111992e7e9b0b69c.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
ادبیات کولاب
57
70
FA
ع.
عبدالرحیماف
استادیار
کولاب که در گذشته قسمتی از ولایت تاریخی ختلان (خَتَلان، خُتَلان) محسوب میشد، مکان شاعران مردمی، گویندهها، دانندگان افسانه و روایتها، رباعیسرایان، دوبیتیگویان و کوراغلیخوانان بود. از معلومات منابع تاریخی برمیآید که در قرن دهم میلادی، ختلان بخشی از دولت سامانیان بوده و در آن علم و ادب و فرهنگ وجود داشته است. طبق تحقیقات انجامشده، در آثار تاریخی و سرچشمههای ادبی راجع به نمایندگان ادبیات فارسی و تاجیک قرنهای یازدهم یا سیزدهم میلادی از منطقۀ کولاب، هیچگونه معلوماتی ثبت نشده است. شایان ذکر است که احیای حیات ادبی کولاب در قرن چهارده میلادی با نام میرسیدعلی همدانی پیوند خورده است. نمایندۀ دیگر ادبیات کولاب باقی کولابی، شاعر معروف قرن شانزده میلادی، است. به باور نگارندۀ این مقاله، معلومات دربارۀ شاعران و اهل ادب کولاب از قرن هجدهم تا ابتدای قرن بیستم نسبتاً فراوان است. در این دوران حیات ادبی در کولاب و نواحی اطراف آن در جوش و خروش بوده است و ادیبان و شاعران روابط ایجادی داشته، در محفلهای ادبی جمع میشدهاند. در این مقاله به شماری از این ادیبان کولابزمین و محافل ادبی آنها اشاره شده است.
کولاب,ادبیات,باقی کولابی
https://www.rudakijournal.ir/article_20214.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20214_520099db88a74a994bd89f9cd8e22f93.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
پیر ختلان
71
84
FA
حاتم
عصازاده
استاد
hamadoni@mail.ru
یکی از بزرگانی که از قدم مبارک او دیار ختلان عزیز عالمیان شده است، میرسیدعلیبن شهابالدینبن محمد همدانی (1314-1386م) است که در شهر همدان چشم به جهان گشود. این علامه و عارف بزرگ طبق منابع تاریخی با واسطۀ مادرش با هفده و با واسطۀ پدرش، شهابالدین، با شانزده واسطه به علی مرتضی و پیامبر اسلام، محمد (ص)، میپیوندد. طبق معلومات <em>روضهالجنان و جنتالجنان</em> حافظ کربلایی، علی همدانی بعد از انجام دورۀ تعلیم و تربیت از 34 نفر عارف بزرگ سزاوار خرقة افتخاری و اجازۀ ارشاد گشته است. از ویژگیهای مهم در زندگی آن حضرت سفرهای ایشان است. مسافرتهای میرسیدعلی همدانی را به سه بخش میتوان تقسیم کرد: بخش اول مربوط به مسافرتهای سالهای جوانی ایشان است و راجع به بخش دوم و سوم مسافرتهای این عارف بزرگ که بیشتر به سه منطقۀ ختلان، کشمیر و عربستان مربوط است، در سرچشمهها معلومات کم است. آنچه مسلم است علی همدانی با این سفرها توانست بسیار مریدان صادق و پیروان کامل تربیت کند. همچنین، آن حضرت از خود آثار زیادی در موضوعهای فلسفه، اخلاق، عرفان، ادبیات، فقه و الهیات به میراث گذاشته است. این علامۀ عالیقدر بنابر روایات تاریخی در سال 1386م در مضافات کُنَر (اسدآباد امروزی) افغانستان جان به حق تسلیم کرد و در کولاب سرزمین ختلان به خاک سپرده شد.
ختلان,میرسید علی همدانی,سفر
https://www.rudakijournal.ir/article_20215.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20215_6e1f700645ee7de905916b73e0d342c3.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
شورش صوفیان در ختلان در سال 826 هجری قمری
85
96
FA
غالب
غایباف
استادیار
میرسیدعلی همدانی در سال 773ق/1372م، یعنی دو سال بعد از به تخت نشستن امیرتیمور در فرارود، به ختلان آمده و ساکن شده بود. گذشت زمان و محبوبیت بیش از حد سیدعلی بخل و حسد شیوخ محلی را برانگیخت و موجبات خروج سیدعلی همدانی از ختلان و سفر او به کشمیر را فراهم کرد. بعد از وفات سیدعلی همدانی در سال 786ق/1384م خرقۀ ولایت و جانشینی وی به دامادش، خواجهاسحاق، رسید. در بین مریدان خواجه دو نفر، یعنی شیخمحمد نوربخش و سیدعبدالله برزشآبادی، مشهور شدند. خواجهاسحاق در سال 826ق/1423م محمد نوربخش را به خروج و شورش علیه شاهزادۀ تیموری، شاهرخمیرزا، فراخواند. سبب شورش صوفیان نزاع عقیدتی بود؛ اما بهدلیل عدم پشتیبانی عبدالله برزشآبادی و طرفدارانش در نبرد علیه شاهرخمیرزا بهسبب غرور و خودنمایی محمد نوربخش که خود را «مهدی آخر زمان» و «امام» اعلام کرده بود، خواجهاسحاق و محمد نوربخش و مریدانشان در این نبرد شکست خوردند. شایان ذکر است که در خاتمۀ این نبرد خواجهاسحاق و برادرش کشته شدند؛ اما محمد نوربخش پس از اسارت، ابتدا به هرات و از آنجا به شیراز فرستاده شد و در آنجا به کوشش ابراهیمسلطان آزاد شد و به عراق و بعد به کردستان رفت.
خواجهاسحاق,محمد نوربخش,عبدالله برزشآبادی,شورش صوفیان
https://www.rudakijournal.ir/article_20216.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20216_da57bc2fa1909611197444bf1497a55f.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
نظری به روابط ادبی ختلان و هند
97
112
FA
غفاراوا
ضمیره
استادیار
سرزمین ختلان از مهمترین مناطق تاجیکستان و زادگاه ظهور مکتب و نهضتهای علمی و ادبی در طی قرنهای گذشته است. از شخصیتهای مهم فرهنگی و ادبی این دیار میتوان به میرسیدعلی همدانی اشاره کرد. طبق معلومات منابع تاریخی میرسیدعلی همدانی در نیمۀ اول قرن چهاردهم میلادی از همدان به ختلان آمد و به تبلیغ اسلام و تألیف آثار گوناگون مشغول شد و پیروان زیادی پیدا کرد. میرسیدعلی در طول حیات خویش چندین بار به کشمیر هند مسافرت کرد و میان سلاطین و بزرگان این دیار نفوذ مذهبی زیادی بهدست آورد. رابطة قوی میان ادیبان هند و ختلان به غیر از دورۀ سیدعلی همدانی در دیگر دوران تاریخی نیز ادامه یافت. نمونهای از آن، سفر حیات جان مشهور به «باقی کولابی»، از شاعران عصر شانزدهم میلادی تاجیک، به هند است که ارتباط ادبی هند و ختلان را تقویت بخشید. در جمعبندی روابط ادبی ختلان و هند میتوان به این نتیجه رسید که پیوند ادبی این دو منطقه سابقۀ قدیمی تاریخی دارد و برای گسترش و رواج آن، مقام سیدعلی همدانی خیلی بزرگ است. تقویت این روابط در زمینة ارادت و اخلاص به شخصیت های معنوی جهت دیگر رواج مناسبتها به سوی هند، حرکت کردن اهل ادب ختلان را نیز در پی آورد که حاصل آن گسترش پیوند ادبی هر دو منطقه بود.
ختلان,هند,پیوند ادبی,میرسیدعلی همدانی
https://www.rudakijournal.ir/article_20217.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20217_c74ce44ffd4d125881dec0c0163b7779.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
فیض قدم امیرکبیر
113
118
FA
علمخان
کوچروف
استادیار
سرزمین ختلان و منطقۀ کولاب، باوجود شخصیتهای بزرگ فرهنگی و ادبی که در طول تاریخ از این دیار برخاستهاند، از شهرت و اهمیت ویژهای برخوردار شده است. قدر و قیمت این سرزمین خصوصاً پس از آنکه میرسیدعلی همدانی (1314-1386م) یا به تعبیر ساکنان منطقۀ کولاب «امیرجان» شهر کولاب را آرامگاه خود اختیار میکند، دوچندان میشود. احترام و اعتبار این علامۀ بزرگ نزد مردم مسلمان شرق بسیار بلند است و زیارت مزار امیرکبیر برای این مردمان واجب شده است. از تألیفات این دانشمند عالمشمول که بالغ بر نَوَد عنوان است، نسخههای اصل یا ترجمة آثاری مانند «مکارمالاخلاق»، «ذخیرهالملک»، «وجودیه»، «کشفالخلایق»، «اوراد فتحیه» و... را میتوان نام برد. تألیفات این حضرت به زبان ساده و روان و موجز و شیوا و جذاب و گوارا نوشته شدهاند و همین موضوع سبب شده است که در اندک مدت اندیشههای دینی و صوفیانه و اخلاقی ایشان مورد استفادۀ مردم قرار گیرد.
میرسیدعلی همدانی,امیرکبیر,کولاب
https://www.rudakijournal.ir/article_20218.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20218_3ca7b563626057995cab578983432c8a.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
آثار معماری کولاب و اطراف آن
119
124
FA
صالحه محمدجاناوا،
رستم مقیماف، جمشید غنییف
استادیار
شهر کولاب در فاصلۀ دویست کیلومتری از قسمت جنوب و شرق پایتخت تاجیکستان در ساحل دریای یاخْسو، در دامنۀ رشتهکوه حضرت شاه جایگیر است. از همین منطقه طی صدها سال راه کاروان از هند و افغانستان امروزه میگذشت؛ درنتیجه در سدههای میانه کولاب با تاریخ و فرهنگ غنی خود به یکی از شهرهای بزرگ منطقة ختلان تبدیل شد. در حدود کولاب و اطراف آن آثار معماری دورههای گوناگون باقی ماندهاند که از نمونههای آن میتوان به قصر حکیمان در هلبوک، شهرک دارای مجسمه از سدههای دهم تا یازدهم میلادی در روستای صیاد، مقبرۀ میرسیدعلی همدانی در شهر کولاب منسوب به سدههای چهاردهم تا شانزدهم میلادی سلسلهمعماریهای سدۀ یازدهم تا شانزدهم میلادی شاه خاموش در روستای لنگر، سلسلهمزارها، مسجدها و مدرسة سدة نوزدهم و آغاز سدة بیستم میلادی اشاره داشت. شایان ذکر است که آرامگاه میرسیدعلی همدانی در کولاب نمونۀ نادر معماری است که هم خصوصیتهای سنتی و قدیمی معماری و طراحی و هم بازماندههای اصول معماری مراکز پیشرفتۀ فرهنگی آسیای میانه را دربردارد. آثار معماری و تاریخی کولاب و اطراف آن بسیار جالب توجهاند و در زمانهای قدیم و سدههای میانه، مرکز تشکل سنتهای معماری و نقاشی بهشمار میرفتهاند که از آن مکتبهای دیگر معماری و نقاشی تمام منطقة آسیای مرکزی استفاده کردهاند. همچنین، کولاب از قدیمالایام مرکز هنرهای مردمی، ازجمله کندهکاری در چوب و گچ، هنر زرگری و دیگر هنرهای تزیینی بوده است.
آثار معماری,کولاب,سنتهای معماری
https://www.rudakijournal.ir/article_20220.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20220_ee69a24177d182eeba1a95aa2f8b9292.pdf
رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
رودکی: پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی
7
11
2006
03
01
ختلان از نگاه حاجیحسین
125
133
FA
حسن
مرادیان
استادیار
ختلان یکی از مناطق مهم تاجیکستان است که در طول تاریخ خاستگاه شخصیتهای علمی، فرهنگی و ادبی برجستهای بوده است. حاجیحسین ختلانی در یکی از تألیفات منظوم خود بهنام <em>کامدی و مدن</em> تصویری بسیار جالب و خواندنی از این منطقه ارائه میدهد. وی در این اثر ابتدا خواننده را از موجودیت سرزمینی بهنام ختلان آگاه میکند و بقای خود را وابسته به زیستن در وطن یعنی ختلان میداند. حاجیحسین راجع به پیدایش ختلان نیز قید میکند که خدا بهشتی در عالم آفرید و آن را ختلان نام نهاد. همچنین، وی به جایگاه اهل فضل و دانش و بزرگان علم و ادب و هنر ختلانیان نیز اشاراتی کرده است. حاجیحسین بر این عقیده بود که خداوند حضرت آدم را از گل این دیار ساخته است. وی ختلان را از خُتن، خِتا، بدخشان، فرنگستان، هند، کشمیر و اصفهان بالاتر میگذارد و آبهای مصفا و چشمهساران آن را با شور و شوق وصف میکند. حاجیحسین ختلانی در مقدمۀ داستان <em>کامدی و مدن</em> که در پیروی داستان همنام میرزاعبدالقادر بیدل ایجاد شده است، از تصویر منظرههای ناتکرار هندوستان صرفنظر کرده، زادبومش ختلانزمین را در مقابل این کشور افسانهای گذاشته و به وصف آن همچون فردی میهنپرست زبان به گفتار گشوده است.
ختلان,حاجیحسین ختلانی,کامدی و مدن
https://www.rudakijournal.ir/article_20221.html
https://www.rudakijournal.ir/article_20221_17fe3feb2a0f9879b4148807b243a043.pdf