@article { author = {Муллољон, Сайфуллоҳ}, title = {Авзои мазњабии Мовароуннањр дар замони Рўдакї}, journal = {Journal of Culture, Literacy and Linguistic Researches in Central Asia}, volume = {9}, number = {19}, pages = {117-126}, year = {2008}, publisher = {}, issn = {}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {Яке аз вежагињои муњимми њаёти маънавї асри дањуми мелодї вуруди тафаккури шиа ва коста шудани нуфузи исломи расмист. Албатта, бештари пайравони шиа дар Ироќ ва Њиљоз буданд ва дар ќисматњои шарќии хилофат, бахусус Хуросон ва Мовароуннањр аќидаи  суннӣ чира буд. Хулафои Аббосї бар хилофи Умавиён дар умури идорї аз оѓоз ба мардумони эронї такя мекарданд. Бинобарин, табиист, ки бештари хонадонњои мањаллї мазњаби расмии хилофат (яъне суннӣ)-ро ќабул карда буданд. Нигоранда дар ин маќола ба шарњи њокимиятњои мухталиф назири Тоњириён, Саффориён ва бавежа Сомониён, ки дар Мовароуннањр зери ливои њукумати марказӣ, яъне халифаи Аббосї фармон меронданд, пардохта ва аз дину мазњабе, ки ба он муътаќид буданд, сухан рондааст. Мазњаби хонадони Сомонӣ њанафӣ буд ва аксари шањрњои Мовароуннањр бар асоси фиќњи њанафӣ низоми ќазо ва дигар њудуди шаръиро љорӣ мекарданд. Пас аз њанафї пайравони мазњаби шофеї ќарор доштанд. Бешак яке аз сањифањои муњимми таърихи мазњаби рўзгори Сомониён гаравиши Наср ибни Ањмади Сомонӣ ба яке аз шохањои мазњаби шиа, яъне ќарматия аст, ки бархе таърихдонон Рўдакиро низ ба ин фирќа мансуб кардаанд. Ба бовари нигоранда аз он љое, ки ќарматия бадномтарин фирќаи исломӣ дар асрњои дањум ва ёздањум буда ва назди омма њељ обрўе надоштааст, дур аз воќеият менамояд, ки Рўдакї мањбуб амирону вазирони Сомонї ба ин фирќаи бадном гаравида бошад. Нигоранда муътаќид аст, ки Рўдакї на ба ќарматия, балки ба зайдия ё имомия, ки муносибати бењтаре бо режимњои суннии ваќт доштанд, эътиќод доштааст.}, keywords = {Мовароуннањр,хонадони Сомонї,шиа,суннї,Рўдакї}, title_fa = {اوضاع مذهبی ماوراء‌‌‌‌النهر در زمان رودکی}, abstract_fa = {یکی از ویژگی‌های مهم حیات معنوی عصر دهم میلادی، ورود تفکر شیعه و کاسته شدن نفوذ اسلام رسمی است. البته، بیشتر پیروان شیعه در عراق و حجاز بودند و در قسمت‌های شرقی خلافت به‌خصوص خراسان و ماوراء‌النهر عقیدة سنی چیره بود. خلفای عباسی برخلاف امویان در امور اداری از آغاز به مردمان ایرانی تکیه می‌کردند؛ بنابراین، طبیعی است که بیشتر خاندان‌های محلی، مذهب رسمی خلافت (یعنی سنی) را قبول کرده بودند. نگارنده در این مقاله به شرح حاکمیت‌های مختلف، نظیر طاهریان، صفاریان و به‌ویژه سامانیان که در ماوراء‌النهر زیر لوای حکومت مرکزی یعنی خلیفة عباسی فرمان می‌راندند، پرداخته و از دین و مذهبی که به آن معتقد بودند، سخن رانده است. مذهب خاندان سامانی حنفی بود و اکثر شهر‌های ماوراء‌‌النهر براساس فقه حنفی نظام قضا و دیگر حدود شرعی را جاری می‌کردند. پس از حنفی، پیروان مذهب شافعی قرار داشتند. بی‌شک یکی از صحیفه‌های مهم تاریخ مذهبی روزگار سامانیان گروش نصربن احمد سامانی به یکی از شاخه‌های مذهب شیعه، یعنی قرمطیه است که برخی تاریخ‌دانان رودکی را نیز به این فرقه منسوب کرده‌اند. به باور نگارنده، از آنجایی ‌که قرمطیه بد‌نام‌ترین فرقة اسلامی در عصر‌های دهم و یازدهم بوده و نزد عامه هیچ آبرویی نداشته است، دور از واقعیت می‌نماید که رودکی، محبوب امیران و وزیران سامانی، به این فرقة بدنام گرویده باشد. نگارنده معتقد است که رودکی نه به قرمطیه، بلکه به زیدیه یا امامیه که مناسبت بهتری با رژیم‌های سنی وقت داشتند، اعتقاد داشته است.}, keywords_fa = {ماوراء‌‌‌‌النهر,خاندان سامانی,شیعه,سنی,رودکی}, url = {https://www.rudakijournal.ir/article_21604.html}, eprint = {https://www.rudakijournal.ir/article_21604_3953b2ec20fd1357403a347d3167189f.pdf} }