@article { author = {Гулмуродзода, Пайванд}, title = {Матбуоти тољик дар Самарќанд}, journal = {Journal of Culture, Literacy and Linguistic Researches in Central Asia}, volume = {8}, number = {15}, pages = {123-152}, year = {2007}, publisher = {}, issn = {}, eissn = {}, doi = {}, abstract = {Ин маќола бар он аст, то ба муаррифии бунёнгузорони матбуоти тољик бипардозад ва аз нањваи пайдоиш ва муњтавои матбуот, рўзномањо ва њафтњномањо шарњи муфиде ба даст дињад. Мањмудхоља Бењбудї аз шахсиятњои маъруфи замон буд, ки аз соли 1900 м. борњо ба мамолики мухталифи Шарќ сафар кард ва аз матбуоти расмї ва хусусии Туркистон, матбуоти тоторї ва Озарбойљон истифода кард ва маќолањои зиёде ба табъ расонд. Вай се моњ баъд аз баста шудани рўзномаи «Бухорои шариф» дар моњи апрели соли 1913 м. рўзномаи сезабонаи «Самарќанд»-ро таъсис кард, ки дар муддати кўтоњи фаъолият худ дар бораи вазъи таълим дар Самарќанд ва Бухоро ва дигар шањрњои Осиёи Миёна, Афѓонистон ва мамолики дигари љањон хабарњо ва маќолањо ба табъ мерасонд ва мардумро ба илмомўзї њидоят мекард. Пас аз он Бењбудї нахустин муљаллаи Осиёи Миёна ба номи «Оина»-ро ба ду забон–форсї ва туркї таъсис кард. Ба дунболи Бењбудї Сайидризо Ализода муваффаќ ба нашри нахустин њафтаномаи форсизабон ба номи «Шуълаи Инќилоб» шуд. Дар замоне, ки таќсимоти њудуди миллии Осиёи Миёна шурўъ шуда буд, устод Айнї ва њамсафонаш бо таъсиси рўзномаи «Овози тољик» мардумро ба мубориза ва талош даъват карданд. Ин рўзнома ба мактаби бузурги таљриба ва мањорати рўзноманигорон ва рўзноманигории тољик табдил шуд ва заминаи мусоидеро барои ба вуљуд омадани рўзномањо ва маљаллањои нави тољикӣ мисли муљаллаи "Дониш ва биниш" ва дигар маљаллањо фароњам кард, ки дар ин маќола ба онњо ишора шудааст. Нигоранда дар поён чунин натиља гирифтааст, ки Самарќанд дар ташкили матбуоти адворї ва нашриёти навини тољикї наќши муњимме ифо карда ва дастпарварони ин мактаби бузург бо сарварии устод Садриддин Айнї дар бунёди давлати навтаъсиси тољикон ва ба маркази илму фарњанги табдил шудани он хидмати чашмрсе кардаанд, ки дар таърихи навини тољикон сабт шудааст.}, keywords = {матбуоти тољик,Самарќанд,Мањмудхоља Бењбудї,Сайидризо Ализода,Садриддин Айнї}, title_fa = {مطبوعات تاجیک در سمرقند}, abstract_fa = {این مقاله برآن است تا به معرفی بنیان‌گذاران مطبوعات تاجیک بپردازد و از نحوۀ پیدایش و محتوای مطبوعات، روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌ها شرح مفیدی به‌دست دهد. محمودخواجه بهبودی از شخصیت‌های معروف زمان بود که از سال 1900م بارها به ممالک مختلف شرق سفر کرد و از مطبوعات رسمی و خصوصی ترکستان، مطبوعات تاتاری و آذربایجانی روسیه استفاده کرد و مقاله‌های زیادی به‌طبع رساند. وی سه ماه بعد از بسته شدن روزنامۀ بخارای شریف در ماه آوریل سال 1913م، روزنامۀ سه‌زبانۀ سمرقند را تأسیس کرد که در مدت کوتاه فعالیت خود، دربارة وضع تعلیم در سمرقند و بخارا و دیگر شهرهای آسیای میانه، افغانستان و ممالک دیگر جهان خبرها و مقاله‌ها به‌طبع می‌رساند و مردم را به علم‌آموزی هدایت می‌کرد. پس از آن، بهبودی نخستین مجلۀ آسیای میانه به‌نام آینه را به دو زبان فارسی و ترکی تأسیس کرد. به‌دنبال بهبودی سیدرضا علیزاده موفق به نشر نخستین هفته‌نامۀ فارسی‌زبان به‌نام شعلۀ انقلاب شد. در زمانی که تقسیمات حدود ملی آسیای میانه شروع شده بود، استاد عینی و هم‌صفانش با تأسیس روزنامۀ آواز تاجیک مردم را به مبارزه و تلاش دعوت کردند. این روزنامه به مکتب بزرگ تجربه و مهارت روزنامه‌نگاران و روزنامه‌نگاری تاجیک تبدیل شد و زمینۀ مساعدی را برای به‌وجود آمدن روزنامه‌‌ها و مجله‌های نوی تاجیکی مثل مجلۀ دانش و بینش و دیگر مجله‌‌ها فراهم کرد که در این مقاله به آن‌ها اشاره شده است. نگارنده در پایان چنین نتیجه گرفته است که سمرقند در تشکیل مطبوعات ادواری و نشریات نوی تاجیکی نقش مهمی ایفا کرده و دست‌پروران این مکتب بزرگ با سروری استاد صدرالدین عینی در بنیاد دولت نوتأسیس تاجیکان و به مرکز علم و فرهنگ تبدیل شدن آن خدمت چشم‌رسی کرده‌اند که در تاریخ نوین تاجیکان ثبت شده است.}, keywords_fa = {مطبوعات تاجیک,سمرقند,محمد خواجه بهبودی,سیدرضا علیزاده,صدرالدین عینی}, url = {https://www.rudakijournal.ir/article_21567.html}, eprint = {https://www.rudakijournal.ir/article_21567_f075c2e99d163466b2d64a86e348447d.pdf} }